استانده ها ، شاخص هاي عملكرد ، و پيامد ها
استانده اول
دانشجوي اطلاعات شناس ماهيت و ميزان اطلاعات مورد نياز را تعيين مي كند.
1ـ دانشجوي اطلاعات شناس نياز به اطلاعات را تبيين و صراحتاً بيان مي كند .
پيامدها:
1- براي شناسايي موضوع تحقيقي مورد نياز ، با ساير نياز هاي اطلاعاتي با اساتيد و شركت كنندگان در بحث هاي كلاسي ، گروههاي كاري مشابه ، و مجامع بحث رايانه اي مشاوره و تبادل نظر مي كند.
2ـ بر مبناي نياز اطلاعاتي به طرح انگاره اي مي پردازد و پرسشهايي را مطرح مي كند.
3ـ براي آشنايي بيشتر با موضوع به كاوش در منابع اصلي اطلاعاتي مي پردازد.
4ـ نياز اطلاعاتي را تعيين يا دگرگون مي كند تا به تمركز مناسبي دست يابد.
5ـ مفاهيم و اصطلاحات كليدي را كه توصيف گر نياز اطلاعاتي هستند مي شناسد.
6ـ مي داند كه مي توان با تلفيق اطلاعات موجود با ايده، آزمون و / يا تحليلي تازه , اطلاعات جديدي را توليد كرد.
2ـ دانشجوي اطلاعات شناس انواع و اقسام مختلف منابع بالقوه اطلاعاتي را مي شناسد.
پيامدها :
1ـ از شيوه رسمي و غير رسمي توليد، سازمان دهي و اشاعه اطلاعات آگاه است .
2ـ مي داند كه دانش به حوزه هايي تقسيم مي شود كه شيوه دسترسي به اطلاعات در هر يك از آنها متفاوت است.
3ـ ارزش و تمايز منابع بالقوه را در اشكال مختلف (مانند چند رسانه اي ها ، پايگاه داده ها سامانه شبكه (سايت وب ) ، مجموعه داد ه ها ، مواد سمعي / بصري ، كتاب ) درك مي كند.
4ـ هدف منابع بالقوه و مخاطب آنها را (اعم از عامه مردم با دانشگاهيان ، جاري يا تاريخي ) تشخيص مي دهد.
5ـ بين منابع رديف اول و دوم تفاوت مي گذارد و مي داند كه كاربرد و اهميت اين دو در حوزه هاي مختلف يكسان نيست .
6ـ مي داند كه گاه بايد اطلاعات را با استفاده از داده هاي خام منابع رديف اول بدست آورد .
3ـ دانشجوي اطلاعات شناس مخارج و منابع كسب اطلاعات مورد نياز را مي سنجد.
پيامدها :
1ـ ميزان دسترسي به اطلاعات مورد نياز را معين مي كند ودر جهت گسترش روند جستجوي اطلاعات به فراسوي منابع محلي ( مانند امانت بين كتابخانه ها , استفاده از منابع ساير مكان ها , اخذ تصاوير ، نوارهاي ويدويي ، متن ، يا صدا) تصميماتي را اتخاذ مي كند.
2ـ به منظور گردآوري اطلاعات مورد نياز و شناخت آن اطلاعات ، امكان يادگيري زمان يا مهارتي جديد ( زمان خارجي يا.....)
3ـ براي مهارتهاي مربوط وابسته يك رشته علمي به حوزه اي خاص ) را مورد توجه قرار مي دهد دستيابي به اطلاعات مورد نياز برنامه و جدول زماني كلي و واقع بينانه اي طرح مي كند.
4ـ دانشجوي اطلاعات شناس ماهيت و ميزان نيازمندي اطلاعاتي را مورد ارزيابي مجدد قرار مي دهد.
پيامدها:
1ـ براي تشريح ، تجديد نظر , يا اصلاح آن پرسش به بازنگري و مرور نياز اوليه به اطلاعات مي پردازد .
2ـ معيارهاي به كار رفته در تصميم گيري درباره اطلاعات و گزينش آن را تعريف مي كند.
دانشجوي اطلاعات شناس به نحوي موثر و كارآمد به اطلاعات مورد نياز دست مي يابد
شاخص هاي عملكرد:
1ـ دانشجوي اطلاعات شناس مناسب ترين روش هاي پژوهشي يا نظام هاي بازيابي اطلاعات را براي دستيابي به اطلاعات مورد نياز انتخاب مي كند.
پيامد ها:
1ـ روش هاي پژوهشي مناسب را ( مانند تجربه آزمايشگاهي ، شبيه سازي ، كارميداني) شناسايي مي كند.
2ـ امتيازات و قابليت اجراي هر يك از روش هاي پژوهشي را بررسي مي كند.
3ـ دامنه ، محتوي و سازمان دهي نظام هاي بازيابي اطلاعات را بررسي مي كند.
4ـ براي دستيابي به اطلاعات مورد نياز از طريق روش پژوهشي يا نظام بازيابي اطلاعات رويكرد هاي موثر و كارآمدي را بر مي گزيند.
2ـ دانشجوي اطلاعات شناس آن دسته راهبردهاي جستجو را پي ريزي مي كند و به كار مي بندد كه طراحي كارآمدي دارند.
پيامدها:
1ـ نقشه اي براي تحقيق طرح مي كند كه با روش پژوهش هماهنگ باشد.
2ـ از كليد وازه ها , مترادفها و اصطلاحات وابسته اطلاعات مورد نياز را شناسايي مي كند
3ـ واژگان كنترل شده مختص رشته يا منبع بازيابي اطلاعات را بر مي گزيند.
4ـ با به كار گيري فراميني متناسب با نظام بازيابي اطلاعات (مانند اپراتوري بولي ، كوتاه سازي , و واژه هاي نزديك به كليد واژه توسط نظام جستجو ابزارهاي سازماندهي دروني نظير نمايه نامه هاي كتاب ) به ايجاد يك راهبرد جستجو مي پردازد .
5ـ راهبر جستجو خود را در نظام هاي مختلف بازيابي اطلاعات به كار مي گيرد واز تعامل اطلاعاتي كاربران و كامپيوتر هاي جستجو گر , كه هر يك زمان , قرارداد و معيارهاي جستجو گري خاص خود را دارند استفاده مي كند.
6ـ عمل جستجو را با استفاده از پروتو كل و مقاوله نامه هاي( پروتوكل) پژوهشي متناسب با هر رشته به اجرا در
مي آورد.
3ـ دانشجوي اطلاعات شناسي اطلاعات را به شيوه وصل خط (آن لاين) يا خود شخصاً با استفاده از مجموعه اي از روشهاي گوناگون بدست مي آورد.
پيامدها:
1ـ از نظام هاي كاوش مختلفي براي دستيابي به اطلاعات در اشكال مختلف استفاده مي كند.
2ـ براي يافتن محل منابع اطلاعاتي در داخل كتابخانه يا شناسايي سايتهاي خاصي كه مي توان شخصاً در آنها به جستجو پرداخت از نقشه هاي نشانگر , طبقه بندي يا ساير سيستم ها (مانند شماره هاي بازيابي كتاب يا نمايه نامه ها) استفاده مي كند.
3ـ از خدمات تخصصي جستجو وصل خط (آن لاين ) يا جستجوي شخصي موجود در موسسه ( مانند امانت بين كتابخانه ها / تحويل اسناد مدارك ، انجمن هاي تخصصي , دفتر پژوهش نهادها , منابع جمعيت ها , متخصصان و كارورزان ) براي دستيابي به اطلاعات مورد نياز استفاده مي كند.
4ـ از پژوهش ها ، اسناد ، مصاحبه ها وانواع ديگر تحقيق براي دستيابي به اطلاعات دست اول استفاده مي كند.
4ـ دانشجوي اطلاعات شناس در صورت لزوم راهبرد كاوش را اصلاح مي كند.
پيامدها:
1ـ كميت , كيفيت نتايج كاوش و ارتباط آنها را با موضوع , مورد ارزيابي قرار مي دهد تا مشخص شود كه آيا نيازي به استفاده از نظام هاي بازيابي اطلاعات يا روش هاي تجسسي ديگر وجود دارد.
2ـ خلاء هاي اطلاعاتي را در اطلاعات بازيابي شده تشخيص مي دهد ودر صورت نياز بر لزوم تجديد نظر واصلاح راهبرد و جستجو تأكيد مي كند.
3ـ در صورت لزوم با استفاده از راهبرد اصلاح شده به تكرار عمل جستجو مي پردازد .
5ـ دانشجوي اطلاعات شناس اطلاعات و منابع مربوط به آن را استخراج ، ضبط و مديريت مي كند.
پيامدها:
1ـ از بين فنّاوري هاي گوناگون مناسبترين آنها را براي استخراج اطلاعات مورد نياز بر مي گزيند ( مانند اعمال كپي و جاگذاري (پيست ) در نرم افزار ها , دستگاههاي فتوكپي , پويشگر (اسكنر ) تجهيزات سمعي / بصري , يا ابزار تحقيقاتي ) .
2ـ نظام براي سازماندهي اطلاعات پديد مي آورد .
3ـ بين انواع منابع مورد استناد تمايز مي گذارد و اركان و نحوه صحيح يك نقل قول را در طيف گسترده اي از منابع مي شناسد.
4ـ كليه اطلاعات مفيد مربوط به نقل قول ها را براي مراجعات بعدي ثبت مي كند.
5ـ براي مديريت اطلاعات برگزيده شده و سازمان يافته از فنّاوري هاي مختلفي كمك مي گيرد.
دانشجوي اطلاعات شناس اطلاعات و منابع آن را با ديدي انتقادي مورد سنجش قرار مي دهد و اطلاعات برگزيده را درون شالوده علمي و نظام ارزشي خويش جاي مي دهد.
شاخص هاي عملكرد:
1ـ دانشجوي اطلاعات شناس نكات اصلي اي را كه بايد از اطلاعات گردآوري شده استخراج شود خلاصه مي كند.
پيامدها :
1ـ متن را مطالعه مي كند و نكات اصلي را بر مي گزيند.
2ـ مفاهيم موجود در متن را از نو با واژه هاي خود بازگو مي كند و عمل گزينش داده ها را به دقت انجام مي دهد.
3ـ مطالبي را كه بعداً در جاي مناسب مي تواند مورد استفاده قرار گيرند دقيقاً تشخيص مي دهد.
2ـ دانشجوي اطلاعات شناس معيارهايي مقدماتي را براي ارزيابي اطلاعات و منابع آن عرضه مي كند و به كار مي گيرد.
پيامدها:
1ـ اطلاعات منابع مختلف را مورد بررسي و مقايسه قرار مي دهد تا ميزان اعتبار , صحت, دقت , مرجعيت, روزآمدي و ديدگاه يا گرايش آنها را ارزيابي مي كند.
2ـ ساختار و منطق استدلالهاي اقامه شده يا روشها را مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهد.
3ـ غرض ورزي , فريب كاري و تقلب را تشخيص مي دهد.
4ـ بافت فرهنگي مادي و بافتهاي ديگري را كه اطلاعات در درون آنها شكل گرفته و تأثير بافت بر تفسير اطلاعات مي شناسد.
3ـ دانشجوي اطلاعات شناس براي ايجاد مفاهيم تازه آراء اصلي را با يكديگر در مي آميزد.
پيامدها:
1ـ به مشتركات ميان مفاهيم آگاه است و آنها را با يكديگر تركيب مي كند تا جملاتي اصلي و سودمند به همراه شاهدي در تأييد آنها ارائه كند.
2ـ در صورت ا مكان , آن تركيب اوليه را به سطح بالاتري از انتزاع گسترش مي دهد تا بتواند فرضيه اي جديد را كه ممكن است به اطلاعات بيشتري نيز نياز داشته باشد. ايجاد كند.
3ـ از رايانه و فنّاوري هاي ديگر (نظير تصاوير نمايشي, پايگاه داده ها، رسانه هاي گروهي, و تجهيزات سمعي و بصري ) براي بررسي تعامل آراء و ساير پديده ها استفاده مي كند.
4ـ دانشجوي اطلاعات شناس معلومات تازه و معلومات گذشته را با يكديگر مقايسه مي كند تا ارزش افزوده , تنا قضات , يا ساير ويژگيهاي منحصر به فرد اطلاعات را تعيين كند.
پيامدها:
1ـ مشخص مي سازد كه آيا اطلاعات نيازهاي پژوهشي يا ساير نيازهاي اطلاعاتي را برآورده مي كند.
2ـ از معيارهايي كه آگاهانه برگزيده شده اند جهت تعيين مغايرت يا هماهنگي آن اطلاعات با اطلاعات حاصل از ساير منابع استفاده مي كند.
3ـ بر مبناي اطلاعات گرد آمده نتايجي را استنتاج مي كند.
4ـ با استفاده از فنون متناسب با هر حوزه ( نظير شبيه سازي , آزمايش ) به آزمون انگاره هاي نظري مي پردازد.
5ـ صحت و سقم احتمالي را با بررسي منبع داده ها , محدوديت ابزارها يا استراتژي گردآوري اطلاعات , و معقول بودن نتابج تخمين مي زند.
6ـ اطلاعات تازه را به اطلاعات يا معلومات گذشته ضميمه مي كند.
7ـ اطلاعاتي را بر مي گزيند كه شاهدي براي موضوع فراهم مي كنند.
5ـ دانشجوي اطلاعات شناس تأثير گذاري معلومات تازه را بر نظام ارزش فرد تعيين مي كند و اقداماتي را در جهت ساماندهي تفاوتها انجام مي دهد.
پيامدها:
1ـ به جستجو و بررسي ديدگاههاي مختلفي مي پردازد كه در آثار مكتوب با آنها روبرو مي شود.
2ـ مشخص مي كند كه آيا بايد اين ديدگاها را بپذيرد يا رد كند.
6ـ دانشجوي اطلاعات شناس به امر شناخت و تفسير اطلاعات با برقراري گفتمان با ساير افراد , متخصصين حوزه هاي موضوعي , و / يا كارورزان اعتبار مي بخشد.
پيامدها:
1ـ در كلاس درس يا ساير مباحث شركت مي كند.
2ـ درمناظره هاي كلاسي اي كه از طريق ارتباط الكترونيكي صورت مي گيرد و براي ايجاد بحث و گفتگو درباره موضوع طراحي شده اند ( نظير پست الكترونيكي , تابلوي اعلانات , اتاق گپ زدن) شركت مي كند.
3ـ نظر متخصصان را از طريق مكانيسم هاي مختلف ( نظير مصاحبه, پست الكترونيكي , فهرست سروها ) جويا ميشود
7ـ دانشجوي اطلاعات شناس تعيين مي كند كه آيا بايد در سوال تحقيق تجديد نظر كرد يا خير .
پيامد ها :
1ـ مشخص مي كند كه آيا نياز اوليه به اطلاعات برطرف شده يا اينكه به اطلاعات بيشتري نياز است.
2ـ راهبرد جستجو را مرور مي كند و در صورت لزوم مفاهيم بيشتري را به كار مي گيرد.
3ـ منابع بازيابي اطلاعات مورد استفاده را بررسي مي كند و در صورت لزوم كار را گسترش مي دهد تا ساير منابع را نيز در برگيرد.
دانشجوي اطلاعات شناس , به تنهايي يا به مثابه عضوي از يك گروه , به نحو كارآمدي از اطلاعات استفاده مي كند تا هدفي خاص را به انجام برساند.
شاخص هاي عملكرد :
1ـ دانشجوي اطلاعات شناس اطلاعات تازه و پيشين را براي طراحي و توليد يك محصول يا عمل خاص به كار مي برد.
پيامد ها :
1ـ محتوي را طوري سازمان دهي مي كند كه اهداف و شكل آن محصول يا عمل را تأييد كند( مانند طرح هاي كلي , طرح هاي مقدماتي , نقشه هاي تصويري ) .
2ـ به بيان معلومات و مهارت هايي مي پردازد كه از تجربيات پيشين در طراحي و توليد آن محصول يا عمل دخيل بوده اند.
3ـ با نقل قول و توضيحات اطلاعات تازه و پيشين را در مي آميزد, به گونه اي كه اهداف آن محصول يا عمل مورد تأييد قرار بگيرد
4ـ در صورت لزوم متون , تصاوير , و داده هايي رقمي را به كار مي گيرد و آنها را از مكان و قالب هاي اصلي شان به بافت جديدي منتقل مي كند.
2ـ دانشجوي اطلاعات شناس روند شكل گيري محصول يا عمل را مورد تجديد نظر و اصلاح قرار مي دهد.
پيامدها:
1ـ نشريه يا خبرنامه اي از فعاليتهاي مربوط يه روند جستجو , سنجش و تبادل اطلاعات دارد.
2ـ به موفقيتها , ناكامي ها , و راهبر هاي متفاوت گذشته عميقاً مي اندشيد.
3ـ دانشجوي اطلاعات شناس آن محصول يا عمل را به نحوي موثر به ديگران انتقال مي دهد.
پيامدها:
1ـ مجرا و قالب ارتباطي را بر مي گزيند كه به بهترين صورت ممكن به مقاصد محصول يا عمل و مخاطبين مورد نظر كمك كند.
2ـ از بسياري از كاربردهاي فنّاوري اطلاعاتي در توليد آن محصول يا عمل بهره مي گيرد.
3ـ به اصول طراحي و ارتباطات توجه مي كند.
4ـ ارتباط را طوري بر قرار مي كند كه از وضوح برخوردار باشد, و از شيوه هاي استفاده مي كند كه به مقاصد مخاطب مورد نظر توجه شود.
1ـ دانشجوي اطلاعات شناس بسياري از مسائل اقتصادي , قانوني و اجتماعي را كه بر كاربرد اطلاعات سايه افكنده درك مي كند و از طريق درست قانوني به اطلاعات دست مي يابد و از آن استفاده مي كند.
شاخص هاي عملكرد :
1- دانشجوي اطلاعات شناس به بسياري از مسايل اخلاقي, قانوني و اجتماعي ـ اقتصادي كه اطلاعات و فنّاوري اطلاعاتي را احاطه كرده واقف است.
پيامدها:
1ـ به مسائل مربوط به امور خصوصي و امنيتي در محيط هاي چاپي و الكترونيكي آگاه است و درباره آن بحث مي كند.
2ـ به مسائل مربوط به دسترسي رايگان يا هزينه كه به اطلاعات آگاه است و درباره آن بحث مي كند .
3ـ به مسائل مربوط به سانسور و آزادي بيان آگاه است و درباره آن بحث مي كند .
4ـ معناي تملك فكري , حق انحصاري اثر (كپي رايت ) , و استفاده صحيح از متون كپي شده را درك مي كند.
2ـ دانشجوي اطلاعات شناس از قوانين , مقررات , آيين نامه هاي سازماني , و ضوابط مربوط به دستيابي به منابع اطلاعاتي و استفاده از آن پيروي مي كند.
پيامدها :
1ـ در بحث هاي الكترونيكي وانجام تمرين هاي مورد توافق شركت مي كند ( مانند نتيكت Netiquette).
2ـ براي دستيابي به منابع اطلاعاتي از كلمه رمز مورد توافق و طرق ديگر شناسايي استفاده مي كند.
3ـ از آيين نامه هاي سازماني در خصوص دستيابي به منابع اطلاعاتي اطلاعت مي كند.
4ـ تماميت منابع , تجهيزات , خدمات و امكانات اطلاعاتي را حفظ مي كند.
5ـ متن , داده, تصاوير يا اصوات را به شكل قانوني كسب , ذخيره و پخش مي كند.
6ـ معناي سرقت علمي را درك مي كند و اثري را كه به ديگران تعلق دارد به عنوان اثر خود معرفي نمي كند.
7ـ از آيين نامه هاي سازماني مربوط به نحوه تحقيق بر روي افراد انساني آگاهي دارد .
3ـ دانشجوي اطلاعات شناس به هنگام تبادل محصول يا عمل به استفاده از منابع اطلاعاتي نياز دارد.
پيامدها:
1ـ روش ثبت و مستند سازي مناسبي بر مي گزيند و همواره از آن روش براي اشاره به منابع استفاده مي كند .
2ـ در صورت لزوم , در مورد مواد داراي حق مولف , يادداشت هايي مبني بر كسب اجاره ناشر درج مي كند.
مورد تأييد هيأت ا.سي.آر.ان ( انجمن دانشكده ها و كتابخانه هاي تحقيقاتي ), 18 ژانويه 2000.
نهاد هاي برگزيده اطلاعات شناسي
Association Of College & Research Libraries
- در سال 1989 كميته رياست انجمن كتابخانه هاي آمريكا ( ALA ) در اطلاعات شناسي گزارش نهايي منتشر كرد كه در آن چهار ركن اطلاعات شناسي را بر شمرد: توانايي تشخيص زمان نيازمندي به اطلاعات , و تعيين موقعيت , و ارزيابي آن و به كار گيري موثر اطلاعات مورد نياز .
http://www.ala.org/nili/ilitist.htm
- در سال 1990 , مجمع ملي اطلاعات شناسي ( NFIL ) در پاسخ به پيشنهادات گزارش نهايي ALA پايه گذاري شد. NFIL بين 75 سازمان آموزشي, شغلي, و دولتي است كه براي ارتقاء آگاهي بين المللي و ملي درخصوص ضرورت اطلاعات شناسي و ترويج فعاليتهاي مربوط به فراگيري آن كار مي كنند. اعضاي مجمع اطلاعات شناسي را در سطح ملي , بين المللي , و حتي در داخل برنامه هاي خود ترويج مي كنند.
http://www/infolit.Arg%20/index.htm
- در ماه مارس 1989 مجمع ملي اطلاعات شناسي NFIL گزارش متشر كرد موسوم به : گزارش روند كار در اطلاعات شناسي : تازه ترين اخبار در خصوص كميته رياست انجمن كتابخانه هاي آمريكا در اطلاعات شناسي : گزارش نهايي
http://www.infolitL.org/documents./progress.htm
- در سال 1998 انجمن آمريكايي كتابخانه هاي مدارس ( AASL ) و انجمن ارتباطات و فنّاوري آموزشي ( AECT ) به انتشار استانده هاي اطلاعات شناسي براي يادگيري دانش آموزان پرداختند. استانده هاي اين دو انجمن توانايي هاي لازم را براي دانش آموزان سطح K-K به تفصيل شرح مي دهد.
- از سال 1989 و در فقدان استانده هاي ملي , بسياري از ايالات , مناطق آموزش و پرورش , خدمات دانشگاههاي ايالاتي , و موسسات محلي خود استانده هايي براي مهارت اطلاعات شناسي ايجاد كرده اند.
http://www.fiu.edu/bray/ili/iliweb.htm/
.....................................................................................................................................................................................................
مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران . دكتر شهين نعمت زاده