بررسى نقش دین در بهداشت روانى و فرآیندهاى روان درمانى (قسمت دوم)

بررسى نقش دین در بهداشت روانى و فرآیندهاى روان درمانى (قسمت دوم) خبرگزاری فارس: ایمان دینى به حکم این که به انسان که یک طرف معامله است, نسبت به هیجان که طرف دیگر معامله است, اعتماد و اطمینان مى بخشد, دلهره و نگرانى نسبت به رفتار جهان را در برابر انسان از میان مى برد و به جاى آن به او آرامش خاطر مى‌دهد. اظهر و وارمه (1995) در پژوهش دیگرى جهت تعیین تأثیر روان درمانى دینى بر روى بیماران افسرده, با چهارچوب دقیقاً مشابه گروه هاى پژوهش قبلى, دو گروه آزمایشى و کنترل را انتخاب کردند. در هر دو گروه 32 نفر وجود داشتند. بیماران با مقیاس درجه بندى افسردگى هامیلتون و پرسش نامه دینى براى تعیین میزان متدین بودن مورد ارزیابى قرار گرفتند. این پرسش تشابهى از لحاظ روش تلفیقى اتخاذ شده در پژوهش قبلى را نشان مى دهد, هر دو گروه یک دوز متوسط داروى ضد افسردگى دریافت کردند. بیماران روان درمانى حمایتى هفتگى به مدت 45 دقیقه یک بار در هفته به مدت 20 جلسه و روان درمانى که شامل قرائت قرآن, نقل حدیث, روایات و آموزش باز مسائل دینى و ترغیب به نماز و دعا به عنوان یک نوع مراقبه را دریافت داشتند. روش آنها مثل پژوهش قبلى بود که توضیح داده شد. تکنیک شناخت درمانى با تأکید بر مضمون دینى و با استفاده از آموزش هاى دینى بود. نتیجه اى که از این پژوهش به دست آمده نشان مى دهد که آزمون t یک ماهه و سه ماهه تفاوت معنى دارى نشان داد, ولى در پایان 6ماه تفاوت معنى دار نبود. سرعت بهبود در بین افرادى که از این روش استفاده مى کنند به طور چشم گیرى زیاد است. آنها توصیه کردند که مطالعات بیشترى روى نحوه ارائه این نوع روان درمانى و به ویژه از نظر اجزاء و ریز محتوى برنامه روان درمانى صورت گیرد. کن وى ضمن تحقیقى که در زمینه تأثیر دین بر سلامت روان در سال 6 ـ 1985 روى اشخاص سال مند انجام داد دریافت که شرایط طبى استرس زا در بین اشخاص سال مند شایع تر بوده ولى اعتقادات و اعمال دینى شامل نماز خواندن, فکر کردن در مورد خداوند و عقاید درونى فرد به عنوان مکانیزم هاى مهم براى کم کردن استرس و بهتر کردن توانایى سازش با اینها در بین بیماران سال مند به ویژه سیاه پوستان به کار مى روند (به نقل از طهماسبى پور و کمانگرى, 1376). کونینگ, جورج و سیگلر ضمن پژوهشى بر روى 100 نفر بیمار بالغ گزارش دادند که استراتژى هاى سازگارى دینى در نحوه اداره و کنترل وقایع استرس زاى زندگى خصوصاً در بالغین اهمیت زیادى داشته اند. این مطالعه نشان داد که شایع ترین رفتارهاى سازگارى مورد استفاده با ماهیت دینى شامل ایمان و اعتقاد به خدا, نمازگزاران به درگاه خداوند و تقاضاى کمک و نیرو از خداوند (به صورت دعا و نیایش) بود (به نقل از همان منبع). موریس (1982) تأثیر زیارت دینى را روى افسردگى و اضطراب 24 بیمار سال مند بررسى کرد. او دریافت که علائم بیماران بعد از زیارت رفتن کاهش معنى دارى داشته و حداقل تا ده ماه بعد از برگشتن از زیارت هم این تأثیر ادامه دارد. گاس (1984) در بررسى رابطه سلامت روان با ارزش هاى مذهب ارتدکس, پژوهشى بر روى 100 دانشجوى ارتدکس و 104 غیر ارتدکس انجام داد. نتایج نشان داد که بین ایمان مذهبى, دعا و تعلیمات انجیلى با اختلالات عاطفى و روانى رابطه منفى وجود دارد; یعنى دین و ارزش هاى دینى به عنوان روش هاى مقابله با ناراحتى ها و اختلالات عاطفى و روحى کاربرد دارد (به نقل از رمضانى, نوابى نژاد و بوالهرى, 1376). ابو, ریچ من و چفتز (1984; به نقل از پارک, کوهن و هرب, 1990) دریافتند که کاتولیک هاى کریس ماتیک7 بیش از مسیحیان ساینتیستز8 در موقعیت هاى بحرانى به عبادت مى پردازند و براى دریافت حمایت اجتماعى به گروه هاى مذهبى خودى مراجعه مى کنند. پژوهش براون و هریس (1978; به نقل از سلیگمن و روزنهان, 1989) چهار عامل را مطرح مى کنند که حتى در صورت وجود عوامل مستعدکننده افسردگى و وجود رویدادهاى مربوط به فقدان, از ایجاد افسردگى جلوگیرى مى کنند. این عوامل عبارتند از: 1 . وجود رابطه صمیمانه با همسر, 2 . داشتن یک شغل تمام وقت یا نیمه وقت, 3 . حضور کمتر از 3 فرزند در منزل, و 4 . وجود تعهدات جدى دینى. فیضى و بوالهرى (1376) مقایسه اى با هدف بررسى رابطه اعتقادات مذهبى و برخى از رفتارهاى بیماران وسواسى بین 30 بیمار متدین مبتلا به اختلال وسواسى ـ جبرى و 30 مسلمان غیر بیمار انجام دادند. نتایج نشان داد که رفتارهایى مانند رعایت بیش از حد طهارت, پرهیز بیمارگونه از نجاسات, رعایت غیر معمول مخارج تجوید, و شک زیاد در نماز, همگى در کنار سایر علائم اختلال وسواسى ـ جبرى قرار دارند و این رفتارهاى دینى در گروه بیمار نسبت به گروه کنترل, تفاوت معنى دارى (براساس آزمون هاى آمارى) داشت. در گروه بیماران این رفتارها بیشتر تکرار مى شد. میزان آگاهى از مسئله کثیرالشک بسیار پایین بود (10% در گروه بیمار و 20% در گروه کنترل). منبع کسب اطلاعات شرعى گروه بیمار در درجه اول (دوستان و آشنایان) بودند. در گروه کنترل منبع کسب اطلاعات شرعى بیشتر افراد, توضیح المسائل بود. اسکندرى و کرمى (1380) جهت بررسى نقش مشاوره دینى در بیماران وسواسى ـ جبرى, از میان مراجعین به مرکز خدمات مشاوره اى مهر زنجان و مطب روان پزشکى 86 بیمار را انتخاب کردند. بعد از تأیید تشخیص مطابق با معیارهاى تشخیصى DSM-IV, براى همه بیماران درمان دارویى شروع کردند و به تصادف نصف بیماران به مشاور دینى نیز معرفى شدند. جلسات مشاوره دینى به طور متوسط دو جلسه با تأکید بر روى انگاره هاى دینى بود. از تعداد 86 بیمار, 35 نفر به علت عدم مراجعه, پى گیرى مجدد, یا عدم پذیرش مشاوره دینى و غیره از مطالعه حذف شده و نهایتاً 51 نفر به عنوان جمعیت آمارى مورد بررسى درمان را ادامه دادند که از این تعداد 23 نفر توأماً درمان دارویى و مشاوره دینى; و 28 نفر فقط درمان دارویى را دریافت داشتند. ارزیابى بالینى و رضایت مندى از درمان حداقل دو ماه پس از شروع درمان نشان دهنده اختلاف آمارى معنى دارى بین دو گروه درمانى بود. احمدى ابهرى (1376) از بین بیماران مراجعه کننده به کلینیک روان پزشکى در یک سال گذشته سه مورد از بیماران مبتلا به اختلالات روان پزشکى انتخاب نمود و مورد روان درمانى دینى فردى قرار داد, هیچ یک از بیماران در معاینه اولیه براى الکتروشوک درمانى, درمان هاى دارویى یا روان درمانى مناسب شناخته نشدند و یا درمان هاى پیشین مؤثر واقع نشده بود. متدین بودن براساس یک پرسش نامه 5نمره اى تشخیص داده مى شد. تکنیک درمان مبتنى بر تقویت اعتقاد به رحمت خداوند و این که خداوند بندگان گناه کار خود را مى بخشاید و بیان و تفسیر آیات رحمت (آیه54, سوره39; 215, سوره2; 12, سوره39; 150, سوره7; 1و2سوره6; 54, سوره6) و پذیرش مشیت الهى و یارى جستن از او در تقویت ایمان(16, سوره6; 9,سوره40; 31, سوره43; 86, سوره10; 19, سوره27) بود. ارزیابى روان شناختى براساس مورد شامل مصاحبه, آزمون افسردگى بک و اضطراب و جلسات درمان هفتگى بین 40 تا 45 دقیقه بود. نتایج نشان داد که تکنیک فوق موجب کاهش افسردگى و اضطراب بیماران گردید. خدایارى فرد (1379) کاربرد مثبت نگرى در روان درمان گرى را با تأکید بر دیدگاه اسلامى بررسى کرده است. وى در یک کار بالینى روى هشت خانواده که یک یا چند نفر از اعضاى آنها دچار افسردگى و ناسازگارى هاى رفتارى بودند و هم چنین پنج نفر از دانشجویانى که دچار احساس حقارت و یا افسردگى بوده و به یکى از مراکز مشاوره دانشجویى براى درمان مراجعه کرده بودند, با استفاده از روش مثبت نگرى از دیدگاه اسلام به درمان پرداخت. در این روش مراجع تشویق مى شد تا نقاط قوت خود و دیگران را شناسایى و روى آنها تکیه کند. خسروپور و ساردویى (1380) با هدف بررسى تأثیر ارزش هاى دینى در طول مدت درمان بیماران مبتلا به افسردگى اساسى, 50 بیمار مرد در دامنه سنى 60 ـ50 سال را با تشخیص اختلال افسردگى اساسى به وسیله روان پزشک براساس ملاک هاى DSM-IV از مرکز روان پزشکى شهید بهشتى کرمان انتخاب کردند. بیماران همگى تحت درمان ECT قرار گرفتند و پس از بهبودى به وسیله پرسش نامه بررسى ارزش هاى آلپورت, ورنون ـ لیندزى ارزیابى شدند. براساس نتایج اجراى آزمون 20 نفر در گروه با (ارزش هاى دینى قوى) و 14نفر در گروه (با ارزش هاى دینى ضعیف) جاى گزین شدند. پرسش نامه تجدیدنظر شده افسردگى در دو گروه نیز اجرا گردید. تحلیل داده هاى حاصل با استفاده از آزمون t نشان داد که گروه (با ارزش هاى دینى قوى) از لحاظ متوسط طول مدت درمان و میانگین نمرات BDI به طور معنى دارى پایین تر از گروه (با ارزش هاى دینى ضعیف) بود. در کل بیماران مورد مطالعه بین متغیرهاى طول درمان و ارزش هاى دینى هم بستگى منفى و معنى دارى وجود داشت. پژوهش گران نتیجه گرفتند که با توجه به یافته هاى پژوهش توجه به عقاید دینى بیماران روانى و تقویت آن خصوصاً در بیماران افسرده مى تواند در کاهش طول مدت درمان مؤثر باشد. سرگلزایى, بهدانى و قربانى (1380) در پاسخ به این پرسش که آیا فعالیت هاى دینى مى توانند از افسردگى, اضطراب و سوءمصرف مواد در دانشجویان پیش گیرى کنند, اقدام به یک مطالعه کنترل شده کردند. آنها تعداد 250 نفر از دانشجویان رشته هاى مختلف در دانشگاه هاى مختلف شهر سبزوار را به صورت تصادفى انتخاب نمودند. کلیه دانشجویان پرسش نامه افسردگى بک, پرسش نامه اضطراب حالت ـ صفت اشپیل برگر را براى سنجش افسردگى و اضطراب و پرسش نامه سبک زندگى بالدى9 را که شامل زیرآزمون فعالیت هاى دینى و زیرآزمون مواد بود به همراه پرسش نامه اطلاعات جمعیت شناختى و تحصیلى پر نمودند. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون هاى مجذر خى و t نشان داد که هرچه میزان وقت صرف شده جهت فعالیت هاى دینى بیشتر باشد, افسردگى, اضطراب حالتى, اضطراب صفتى و احتمال سوءمصرف مواد کاهش مى یابد. نوغانى و محتشمى (1380) یک مطالعه نیمه تجربى را به منظور تعیین تأثیر آموزش فرهنگ عرفانى بر میزان افسردگى دو گروه از معلمان مدارس راهنمایى دخترانه شهر تهران انجام دادند. نمونه پژوهش شامل 80 نفر معلم زن بود که به صورت تصادفى از میان مراجعانى که به کلینیک ها و مراکز آموزشى درمانى (روانى) مراجعه کرده بودند و تشخیص افسردگى آنان به وسیله روان پزشک محرز شده بود, انتخاب شدند. هر دو گروه مقیاس درجه بندى افسردگى هامیلتون را تکمیل کردند. سپس گروه آزمایشى در کلاس ویژه آموزش عرفان شرکت کردند و پس از پایان کلاس مجدداً مورد ارزیابى مقیاس درجه بندى افسردگى هامیلتون به اضافه پرسش نامه محقق ساخته, قرار گرفتند, تحلیل داده ها با استفاده از آزمون هاى مجذور خى و t صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایشى تفاوت معنى دارى وجود دارد و گروه آزمایشى, افسردگى کمترى نسبت به گروه کنترل پس از شرکت در کلاس هاى ویژه آموزش عرفان دارند. هم چنین گروه آزمایشى که تحت عنوان روان درمانى دینى بودند سریع تر از گروه کنترل نسبت به سایر درمان ها, پیش رفت نشان دادند. گله دار و ساکى (1380) پژوهشى نیمه تجربى را با هدف کلى تعیین تأثیر آواى قرآن بر کاهش اضطراب پیش از آزمون 80 نفر از دانشجویان علوم پزشکى لرستان انجام دادند. این مطالعه در دو گروه آزمایشى و کنترل انجام شد. هر دو گروه در شروع آزمون با پرسش نامه اطلاعات جمعیت شناختى و پرسش نامه اضطراب حالت ـ صفت اشپیل برگر ارزیابى شدند. سپس گروه آزمایش به مدت 7دقیقه آیات منتخب قرآن کریم را استماع کردند. گروه کنترل به مدت 7دقیقه هیچ گونه عامل مداخله گر دریافت ننمودند. دو گروه مجدداً مورد ارزیابى آزمون فوق قرار گرفتند. تحلیل داده با استفاده از آزمون t نشان داد که کاهش اضطراب در گروه آزمایشى بیشتر از گروه کنترل مى باشد و این تفاوت از نظر آمارى معنى دار است. قهرمانى, نوقابى و توکلى زاده (1380) پژوهشى در شهر گناباد بر روى 200 نفر از افرادى که سابقه قبلى بیمارى روانى نداشتند و در طى ماه مبارک رمضان روزه مى گرفتند, انجام دادند. نمونه از گروه هاى سنى مختلف شامل 114 زن و 86 مرد انتخاب شدند. کلیه افراد پرسش نامه سلامت عمومى 28سؤالى (GHQ-28) در دو مرحله قبل و بعد از ماه مبارک رمضان را تکمیل کردند. تحلیل داده ها توسط آزمون t و X2 صورت گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت معنى دارى بین وضعیت سلامت روانى افراد در قبل و بعد از روزه دارى وجود داشته و وضعیت سلامت روانى افراد بهتر شده است. میزان اختلالات روانى در قبل از روزه دارى 5/17% بوده که بعد از روزه دارى به 12% کاهش یافته است و این تفاوت از نظر آمارى معنى دار بود. هم چنین روزه دارى باعث کاهش علایم اضطراب, افسردگى و بهبود عمل کرد اجتماعى افراد شده و این تفاوت از نظر آمارى معنى دار بود. پژوهش گران نتیجه گرفتند که انجام عمل دینى نظیر روزه, در (ریتم)هاى زمانى تکرارشونده با متوجه کردن افراد به سوى خداوند باعث ایجاد نوعى آرامش روحى و روانى در انسان شده که مى تواند در خودسازى, روش هاى مقابله با استرس و در نتیجه کاهش اختلالات روانى مؤثر باشند. سردار پورگودرزى, سلطانى زرندى و خضرائیان (1380) به منظور ارزیابى روزه دارى در ماه مبارک رمضان بر سلامت روانى, تعداد هفتاد و چهار نفر مرد مسلمان ظاهراً سالم که تصمیم به روزه دارى در ماه مبارک رمضان 1418 (دى ماه 1376) را داشتند و این فرضیه را در دو سال پى درپى قبل از آن نیز انجام داده بودند, طى یک دوره زمانى دو ماهه مورد بررسى قرار دادند. نمونه ها با استفاده از نسخه استاندارد شده ایرانى پرسش نامه سلامت عمومى (GHQ-28) در سه مرحله, ابتدا, انتها و یک ماه پس از ماه رمضان از نظر سلامت جسمانى و روانى مورد ارزیابى قرار گرفتند و تغییرات حاصله در هر یک از مقیاس هاى GHQ-28 در طى ماه رمضان و یک ماه پس از آن را محاسبه و با استفاده از آزمون آمارى t مورد تجزیه و تحلیل آمارى قرار دادند. هرچند روزه دارى در ماه رمضان با کاهش میانگین نمره تمامى مقیاس ها به جز افسردگى و عدم روزه دارى, به جز در مقیاس افسردگى, با افزایش در میانگین نمره سایر مقیاس ها همراه بود. هیچ یک از این تغییرات از نظر آمارى معنى دار نبود. زهروى و پهلوانى (1380) نقش مراسم عبادى روزه دارى به عنوان یک رفتار دینى را در سلامت روانى بررسى کردند. بدین منظور نمونه اى متشکل از 300 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکى زاهدان را به طور تصادفى انتخاب و سپس با استفاده از پرسش نامه سلامت عمومى (GHQ) قبل و بعد از ماه مبارک رمضان از لحاظ سلامت روانى ارزیابى کردند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون t انجام شد. نتایج نشان داد که ارتباط معنى دارى بین روزه دارى و سلامت روانى وجود نداشت. روحى عزیزى و روحى عزیزى (1380) تأثیر نماز را بر روى سلامت جسمى ـ روانى مورد بررسى کردند. در این پژوهش پرسش نامه هاى حاوى سؤالات گوناگون درباره نماز و تأثیرات آن در اختیار 45 دانشجوى دختر و پسر با میانگین سنى 20 سال قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که تقریباً 100% نمازگزاران معتقد بودند که پس از انجام این فریضه الهى به حالت سکون و آرامش روحى مى رسند, سختى ها و شداید زندگى را راحت تر تحمل کرده و نیروى مبارزه با مشکلات, امید و ایمان در آنها تقویت مى گردد و در راه کسب فضایل و دورى از رذایل گام برمى دارند و به طور کلى به دستورات خداوند متعال که در جهت بهتر زندگى کردن انسان ارائه شده گردن مى نهند که نهایتاً منجر به سلامت روانى و جسمى آدمى شده, سلامت اجتماعى او تأمین مى گردد. شجاعیان و زمانى منفرد (1380) پژوهشى با هدف تعیین رابطه بین دعا, سلامت روانى و عمل کرد شغلى کارکنان یک مجتمع صنعتى بزرگ در شهر تهران انجام دادند. جهت سنجش سلامت روانى از پرسش نامه سلامت عمومى (GHQ) و براى عمل کرد شغلى و دعا از پرسش نامه هاى محقق ساخته استفاده گردید. به منظور تعیین پایایى با روش بازآزمایى و حجم نمونه در یک بررسى مقدماتى, 30 نفر از کارکنان به طور تصادفى انتخاب و پس از دو هفته مورد آزمون مجدد قرار گرفتند. ضرایب پایایى پرسش نامه هاى GHQ, دعا و کارآیى با روش بازآزمایى, به ترتیب, 94%, 86% و 72% بدست آمد. حجم نمونه نیز با خطاى 4درصد 306 نفر تعیین شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون t و ضریب هم بستگى پیرسون انجام شد. نتایج نشان داد که بین استفاده از دعا با عمل کرد شغلى رابطه معنى دارى وجود نداشت. واعظى, قدسى و فراغتى (1380) رابطه دعا و اضطراب حالتى و صفتى در گروهى از نوجوانان و جوانان مقطع متوسطه مناطق آموزش و پرورش شهر تهران را بررسى کردند. روش نمونه گیرى از نوع مرحله اى خوشه اى بود. براى جمع آورى اطلاعات از آزمون اضطراب پنج حالتى ـ صفتى اشپیل برگر و به منظور بررسى میزان دعا از پرسش نامه محقق ساخته و اعتباریابى شده, استفاده کردند. نتایج نشان داد که افرادى که به میزان بیشترى از دعا استفاده مى کردند, اضطراب کمترى را گزارش دادند. موسوى و همکاران (1380) پژوهشى با هدف تعیین رابطه نحوه به پادارى نماز با اختلال افسردگى اساسى بر روى 100 بیمار مراجعه کنده به درمانگاه بیمارستان خورشید (1375) اصفهان انجام دادند. بدین ترتیب پرسش نامه اى محقق ساخته در مورد نحوه به پادارى نماز را بر روى بیماران و همزمان 100 نفر از افراد غیر بیمار تکمیل کردند. تحلیل داده ها توسط آزمون t و X2 صورت گرفت نتایج نشان داد که رابطه معنى دارى بین نحوه به پادارى نماز در 6 ماه قبل از ابتلاء به اختلال افسردگى اساسى با ابتلاء به این بیمارى بود. رادفر و عروجى (1380) در پژوهشى با هدف نقش پاى بندى عملى به نماز در میزان شیوع اضطراب انجام دادند. در این پژوهش 400 دختر دانش آموز از نواحى 3گانه آموزش و پرورش شهر قم به وسیله پرسش نامه اضطراب کتل و فرم سؤالاتى که جهت ارزیابى پاى بندى عملى به نماز طراحى شده بود, آزمون شدند. نتایج نشان داد که افرادى که نمره نماز بالاترى دارند (توجه و پاى بندى بیشترى نسبت به اقامه نماز دارند) از اضطراب کمترى برخوردارند. جلیلوند و اژه اى (1376) پژوهشى با هدف بررسى رابطه پاى بندى عملى به تقیدات مذهبى (نماز) و اضطراب دانش آموزان دبیرستانى شهر تهران در سال تحصیلى 76ـ 75 انجام دادند. در این پژوهش 501 دانش آموز دختر و پسر از مناطق 19گانه آموزش و پرورش شهر تهران با پرسش نامه اضطراب کتل و پرسش نامه سنجش میزان پاى بندى عملى به تقیدات دینى (نماز) آزمون شدند. نتایج نشان داد که بین نماز و اضطراب رابطه منفى و معنى دار وجود دارد. غبارى بناب و همکاران (1380) پژوهشى با هدف تعیین رابطه بین توکل به خدا و اضطراب در دانشجویان دانشگاه تهران انجام دادند. سایر اهداف پژوهش آنها بررسى ارتباط بین توکل و امیدوارى, ارتباط بین توکل و صبر و تحمل بود. آنها تعداد 513 نفر از دانشجویان دوره کارشناسى از دانشکده هاى مختلف به طور تصادفى خوشه اى انتخاب نمودند و بر روى آنها پرسش نامه هاى (راهیابى در حوادث و رخدادهاى زندگى) و اضطراب صفت اشپیل برگر را اجرا کردند. تحلیل داده ها نشان داد که بین گروه هاى دانشجویى با (توکل بالا) و (توکل پایین) مقاومت معنى دار از لحاظ اضطراب صفت وجود دارد. دانشجویانى که میزان توکل آنها در سطح بالا بود, از گروه دیگر به مراتب اضطرابشان پایین تر بود. هم بستگى مثبت و معنى دارى بین توکل به خدا و امیدوارى; و هم چنین توکل به خدا و صبر و تحمل مشاهده گردید. امیرزاده و امیرزاده (1380) پژوهش توصیفى به منظور بررسى فراوانى حضور در اجتماعات دینى در بیماران خودسوز بیمارستان امام خمینى ارومیه انجام دادند. نمونه هاى پژوهش به صورت نمونه گیرى مبتنى بر هدف انتخاب شدند. ابزار گردآورى داده ها شامل پرسش نامه هاى بود که بر روى 50 بیمار خودسوز اجرا شد. جهت تحلیل داده ها از آمار توصیفى استفاده شد. نتایج نشان داد که به ترتیب 75% و 74% مردان و زنان خودسوز اعلام کردند که اعتقادات دینى ضعیفى داشته و در اجتماعات حضور فعالى نداشته اند. صادق زاده (1369) تحت عنوان (مذهب و ایجاد اختلالات روانى پژوهشى) بر روى یک گروه 92 نفرى از بیماران چند بیمارستان تهران و یک گروه نمونه 70 نفرى سالم از میان افراد مسلمان و اقلیت هاى مذهبى زن و مرد بدون در نظر گرفتن سن آنها انجام داد. هدف این بود که مشخص شود آیا افراد غیر مذهبى دچار اختلالات روانى مى گردند یا افراد مذهبى. نتایج آزمون مجذور خى نشان داد که افراد مذهبى داراى گرایش کمترى به بیمارى هاى روانى هستند. پى نوشت ها: 1. Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) 2. holy intercession 3. coping opptions 4. Pastoral counselling 5. faith healing 6. University Sains Malasia Hospital 7. Catholic charismatics 8. Christian scientists 9. Baldi Life Style Inventory کتاب نامه: قرآن کریم. آلستون, پیتر, بیکر, ملتون و محمد لنگهاوزن (1376). دین و چشم اندازهاى نو, ترجمه غلامحسین توکلى, قم, انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم. آهنگر, طلعت (1375), دعا و نیایش و تأثیر آن بر بهداشت روانى, پایان نامه کارشناسى, دانشگاه آزاد اسلامى واحد تهران. ابوالقاسمى, عباس (1376), (نقش گرایش هاى مذهبى در اتخاذ شیوه هاى مقابله با استرس در سال مندان تهرانى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. احمدى ابهرى, سید على (1375), (نقش ایمان و اعتقاد مذهبى در درمان بیمارى ها و معرفى سه مورد درمان با روان درمانى مذهبى), فصلنامه اندیشه و رفتار, سال دوم, ص 4 ـ 11 . اسداللهى, قربانعلى (1376), (رابطه اعتقادات مذهبى در درمان بیمارى هاى افسردگى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 24ـ27 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. اسکندرى, محمدرضا, و صغرى کرمى(1380), (بررسى مقایسه اى تأثیر دارودرمانى همراه مشاوره مذهبى در بیماران داراى اختلال وسواس ـ اجبار), ارائه شده در اولین همایش بین المللى نقش دین در بهداشت روانى, تهران 27ـ30 فروردین ماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. الیاده, میرچاد (1375). دین پژوهشى (جلد اول). ترجمه بهاءالدین خرمشاهى, تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى. امیرزاده, جمیله و نوریه امیرزاده (1380), (بررسى فراوانى حضور در اجتماعات مذهبى در بیماران خودسوز بیمارستان امام خمینى ارومیه سال (79ـ 1378)), ارائه شده در اولین همایش بین المللى نقش دین در بهداشت روانى, تهران 27ـ30 فروردین ماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمان ایران. امینى, فریبا و فریده ملکشاهى (1380), (بررسى تأثیر دعا بر کاهش اضطراب قبل از امتحان دانشجویان دانشکده پرستارى و مامایى خرم آباد سال 1379), ارائه شده در اولین همایش بین المللى نقش دین در بهداشت روانى, تهران 27ـ30 فروردین ماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. اوستا, (1374). ترجمه ابراهیم پور داود. تهران: دانشگاه تهران. بوالهرى, جعفر (1376), (موضوعات و زمینه هاى پژوهش در موارد مشترک روان شناسى, روان پزشکى و مذهب, فصلنامه اندیشه و رفتار, سال سوم, ضمیمه شماره9 و10, 48ـ44. بیان زاده, سید اکبر (1375), (روان درمانى مذهبى در درمان بیمارى هاى مضطرب و افسرده), مجموعه سخنرانى ها در دفتر مطالعات اسلامى در بهداشت روانى, انستیتو روان پزشکى تهران. بیان زاده, سید اکبر (1376), (ضرورت نگاه به ارزش هاى دینى در انتخاب رویکرد مشاوره و روان درمانى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران, . بیان معمار, احمد (1380), (نقش دین در بهداشت روانى : مراسم دینى, عبادات و مکان هاى دینى در بهداشت روانى), ارائه شده در اولین همایش بین المللى نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. پور داود, ابراهیم (1374), یشتها (جلد1و2), تهران, انتشارات طهورى. پهلوانى, هاجر; دولتشاهى, بهروز و سیداحمد واعظى(1376), (بررسى رابطه بین به کارگیرى مقابله هاى مذهبى و سلامت روانى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. جلیلوند, محمدامین (1380). بررسى رابطه سلامت روانى و پاى بندى به تقیدات دینى (نماز) در دانشجویان پزشکى. مقاله ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران, تهران, 27ـ24 آذرماه. جلیلوند, محمدامین و جواد اژه اى (1376), (مطالعه رابطه نماز و اضطراب در دانش آموزان دبیرستانى شهر تهران 76ـ 75), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. جیمز, ویلیام (1372), دین و روان, ترجمه مهدى قائنى, تهران, انتشارات آموزش انقلاب اسلامى. حسینى, ابوالقاسم (1379), (مکانیزم بروز اضطراب دیدگاه روان شناسى اسلامى), فصلنامه اصول بهداشت روانى, شماره هفتم و هشتم, سال دوم, 64 ـ 58. خدا رحیمى, سیامک و غلامرضا جعفرى (1378). (نقش مذهب بر بهداشت روانى, روان درمانى و روان شناسى بالینى), فصلنامه اصول بهداشت روانى, شماره4, سال اول, 197ـ 185. خدایارى فرد, محمد (1379), (کاربرد مثبت نگرى در روان درمان گرى با تأکید بر دیدگاه اسلام), مجله روان شناسى و علوم تربیتى, شماره5, 164ـ141. خدایارى فرد, محمد (1380), (کاربرد عفو و گذشت در روان درمان گرى با تأکید بر دیدگاه اسلامى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. خدیوى زند, محمدمهدى (1380), (هنگامه هاى دعا و درمان), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. خسروپور, فرشید و غلامرضا ساردوئى (1380), (بررسى تأثیر ارزش هاى مذهبى در طول مدت درمان بیماران مبتلا به افسردگى اساسى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. دادفر, محبوبه (1376), (روان درمانى مذهبى در درمان بیماران مضطرب و افسرده), ارائه شده به دفتر مطالعات اسلامى در بهداشت روانى, انستیتو روان پزشکى تهران. داویدیان, هاراطون (1376), (بهداشت روانى از دیدگاه ادیان توحیدى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. دولتشاهى, بهروزو; زهروى, طاهره و هاجر پهلوانى (1380), (بررسى نقش زیارت در سلامت روانى افراد), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. رادفر, شکوفه و زهرا عروجى (1380)), بررسى نقش نماز در میزان شیوع اضطراب دختران دانش آموز مقطع دبیرستان شهرستان قم در سال تحصیلى (1379ـ 1378)), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. رمضانى, ولى الله; نوابى نژاد, شکوه و جعفر بوالهرى (1376), (بررسى ارتباط جهت گیرى دینى درونى و بیرونى با سلامت روانى پیروان سه دین زرتشت, مسیح و اسلام), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. روحى عزیزى, مهتاب و مریم روحى عزیزى (1380), (تأثیر نماز به عنوان یکى از ارکان دین مبین اسلام بر سلامت جسمى ـ روانى نسل جوان), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. زهروى, طاهره و هاجر پهلوانى (1380), (مطالعه نقش روزه دارى در سلامت روانى گروهى از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکى زاهدان), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. سردار پورگودرزى, شاهرخ; سلطانى زرندى, احمد و حمیده خضرائیان (1380), (بررسى تأثیر روزه دارى در ماه مبارک رمضان بر ارزیابى فرد از سلامت جسمانى ـ روانى خود), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. سرگلزایى, محمدرضا; بهدانى, فاطمه و اسماعیل قربانى (1380), (آیا فعالیت هاى مذهبى مى توانند از افسردگى, اضطراب و سوءمصرف مواد در دانشجویان پیش گیرى نمایند؟), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. شجائیان, رضا و افشین زمانى منفرد (1380), (بررسى رابطه استفاده از دعا در زندگى روزمره و سلامت روانى و عمل کرد شغلى کارکنان فنى یک مجتمع صنعتى بزرگ در شهر تهران), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. صادق زاده, حمیرا (1369), مذهب و ایجاد اختلالات روانى. پایان نامه کارشناسى روان شناسى مشاوره, دانشگاه آزاد رودهن. صولتى, کمال; نجفى, مصطفى و ربابه نورى قاسم آبادى (1380), (بررسى رابطه بین نگرش مذهبى, مهارت هاى مقابله و سلامت روانى در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکى شهرکرد), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. طهماسبى پور, نجف و مرتضى کمانگرى (1376), بررسى ارتباط نگرش مذهبى با میزان اضطراب, افسردگى و سلامت روانى گروهى از بیماران بیمارستان هاى شهداى هفتم تیر و مجتمع حضرت رسول اکرم(ص) در نیمه اول 1375, پایان نامه دوره دکتراى پزشکى, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. عظیمى لولتى, حمیده و مهران ضرغامى (1380), (مقابله مذهبى و اضطراب), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. غبارى بناب, باقر (1376), (باورهاى مذهبى و اثرات آنها در بهداشت روان), فصلنامه اندیشه و رفتار, سال سوم, ضمیمه شماره 9و10, 43ـ 38. غبارى بناب, باقر; خدایارى فرد, محمد; شکوهى یکتا, محسن و على على نقى فقیهى(1380), (رابطه توکل به خدا با اضطراب و صبر و امیدوارى در شرایط ناگوار در دانشجویان دانشگاه تهران), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. فرانکل, ویکتور (1373), پزشک و روح, ترجمه فرخ سیف بهزاد, تهران: رسا. فروم, اریک (1368), روانکاوى و دین, ترجمه آرسن نظریان, تهران: پویش. فیضى, اسماعیل و جعفر بوالهرى (1376), (بررسى رابطه اعتقادات مذهبى و برخى از رفتارهاى بیماران وسواسى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. قهرمانى, محمد; دلشاد نوقابى, على و جهانشیر توکلى زاده (1380), (بررسى تأثیر روزه دارى بر وضعیت سلامت روانى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. گله دار, نسرین و ماندانا ساکى (1380), (تأثیر آواى قرآن بر کاهش اضطراب پیش از آزمون دانشجویان), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. مطهرى, مرتضى (1375), طهارت روح, انتشارات ستاد اقامه نماز. مطهرى, مرتضى (1375), انسان و ایمان, قم: انتشارات صدرا. موسوى, سید غفور; شیخ سجادیه, حسین; رحیمى, حجت اله; فرهمند, محمد; ابراهیمى, امراله و محمد یعقوبى (1380), (رابطه نحوه به پادارى نماز با اختلال افسردگى اساسى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. نوغانى, فاطمه و جمیله محتشمى (1380), (تعیین تأثیر آموزش فرهنگ عرفانى), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. واعظى, سید احمد; قدسى, صهبا و مریم فراغتى (1380), (بررسى رابطه دعا و اضطراب), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. ییوسفى, هادى(1380), (رابطه نگرش مذهبى و بکارگیرى رفتارهاى مقابله اى مذهبى با سلامت روانى در خانواده بیماران بسترى در بخش هاى فوریتى بیمارستان), ارائه شده در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانى, تهران, 27ـ24 آذرماه, دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران. ییونگ, کارل گوستاو (1377), روان شناسى و کیمیاگرى, ترجمه پروین فرامرزى, تهران: آستان قدس رضوى. ییونگ, کارل گوستاو (1370), روان شناسى و دین, ترجمه فواد رحمانى, تهران: کتابهاى جیبى. Azhar, M. Z., Varma, S. L. (1995). Religious psychotherapy in depressive patients. Psychotherapy Psychosomatic, 63, 165-680. Azhar, M. Z., Varma, S. L. (1995). Religious psychotherapy as management of breavement. Acta Psychiatrica Scandinavica, 91, 233-35. Azhar, M. Z., Varma, S. L. & Dharap, A. S. (1994). Religious psychotherapy in anxiety disorder patients. Acta Psychiatrica Scandinavica, 90, 1-3. Basset, R. L., Hill, P.C., Pogel, M.C. & Lee, M. (1990). Comparing psychological quilt and godly sorrow: Do christian recognize the difference: Journal of Psychology and Teology, 18, 244-254. Bergin, A. E. (1991). Values and religious issues in psychotherapy and mental health. American Psychologist, 46, 394-403. Bergin, A. E., Payne, I. R. (1993). Proposed agenda for a spiritual strategy in personality and psychotherapy. In E. L. Worthington, J. R. (ed). Psychotherapy and religious values (pp: 243-60). Grand Rapids. M. I. Baker. Bergin, A. E., Jensen, J. P. (1990). Religiousity of psychotherapists: A national survey. Special issue: Psychotherapy and religion. Psychotherapy, 27, 3-7. Calabress, J. (1987). Alternation in immunocompetence during stress, breavement and depression, focus on neuroendocrine regulation. American Journal of Psychiatry, 144, 9-16. Chu, C. & Klein, H. E. (1985). Psychological and environmental variables in outcome of black schizophrenics. Journal of National Medical Association, 77, 793-796. Coakley, D. V., & Mekenna, G. W. (1986). Safety of faith healing. Lancet, 1, 444-445. Collip, P. H. (1960). The efficacy of prayer: Artiple blinet study, Medical Times, 97, 201-204. Diblasio, F. A. & Proctor, J. H. (1993). Therapists and the clinical use of forgiveness. American Journal of Family Therapy, 21, 175-185. Diblasio, F. A. (1992). Forgiveness in psychotherapy: Comparison of older and younger therapists. Journal of Psychology and Christianity, 11 (2), 181-187. Diblasio, F. A. (1993). The role of social workers, religious beliefs in helping family members. Forgive, Families in Society, 74, 163-170. Donahue, M. J. (1985). Intrinsic and extrinsic religiousness: Review and meta-analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 400-16. Ellis, A. (1981). Science religiousity and rational-emotive psychology. Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 18, 155-58. Ellison, C. G. (1991). Religious involvement and subjective well-being. Journal of Health and Social Behavior, 32, 80-99. Favazza. A. R. (1982). Modern christian healing of mental illness. American Journal of Psychiatry, 139, 728-735. Finny, J. R., Malony, H. N. (1985). An emprical study of contemplative prayer as an adjunct to psychotherapy. Journal of Psychology and Theology, 13, 284-29. Frank, J. D. (1977). The two face of psychotherapy. Journal of Nervous Mental Disorders, 164, 3-7. Galanter, M. (1978). The "relief effect": American sociobiologyical model for neurotic distress and large grouptherapy. American Journal of Psychiatry, 135, 288-291. Galanter, M. (1982). Charismatic religious sects and psychiatry, an overview. American Journal of Psychiatry, 139, 1533-48. Griffith, E. E. H. (1983). The significance of ritual in church based healing model. American Journal of Psychiatry, 149, 598-72. Griffith, E. E. H., & Mahy, G. H. (1984). Lauirips of stifeneb lacigolothcys "mourning". American Journal of Psychiatry, 141, 269-273. Griffith, E. E. H., & Mahy, C. E., Young, J. L. (1986). Psychological benefits of spiritual baptist "mourning" it an empirical assessment; American Journal of Psychiatry, 143, 226-229. Hebl, J. & Engifhlt, R. D. (1993). Forgiveness as a psychotherapeutic goal with elderly females. Psychotherapy, 30, 657-668. Hood, R. W., Morris, R. J., Watson, P. J. (1990). Quasi-experimental eliciation of the differential report of religious experience among intrinsic and indiscriminately proreligious types. Journal of the Scientific Study of Religion, 29, 164-72. Huang S. T. (1990). Cross-cultural and relife validations of the theory of forgiveness in Taiwan. The Republic of China. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Wisconsin. Madison. Jenesen, J. P., Bergin, A. E. (1988). Mental health values of professional therapists: A national interdisciplinary survey. Professional psychology: Research and Practice, 19-290-97. Jones, S. L., Watson, E. J. & Wolfran, T. J. (1992). Results of the rech conference survey of religious faith and professional psychology. Journal of Psychology and Theology, 20, A. Kelly, T. A. & Strupp, H. H. (1992). Patient and therapist values in psychotherapy: Perceived changes, assimilation, similarity, and outcome. Journal of Counsulting and Clinical Psychology, 60, 34-40. Kroll, J., & Sheehan, W. (1989). Religious belifes and practices among 52 psychiatric inpatient in Minnesota. American Journal of Psychiatry, 109, 673. Larson, D. B., Pattison, E. M., Blazer, D. G., Omran, A. R., & Kaplan, B. H. (1986). Systematic analysis of research of religious variables in four major psychiatric Journals, 1978-82. American Journal of Psychiatry , 143, 3, 329-334.. Monat, A., Lazarus, R. S. (1985). Stress and Coping: An introduction. NewYork: Colombia University Press. Morris, P. A. (1982). The effect of pilgramage on anxiety, depression, and religious attitude. Psychological Medicine, 12, 2, 91-294. Morris, P. A. (1982). The effect of pilgramage on anxiety and religious attitude. Psychological Medicine, 12, 1115-1121. Pargament, K. I. (1990). God help me: Toward a theoretical framework of coping for the psychology of religion. Research in the Social Scientific Study of Religion, 2, 195-224. Pargament, K. I., Echemendia, R. J., Johnson, S., Cook, P., McGath, C., Mayers, J., Brannick, M. (1987). The conservative church: Psychosocial advantages and disadvantages. American Journal of Community Psychology, 15, 269-86. Park, G., Chohen, L. H. & Herb, L. (1990). Intrinsic religiousness and religious coping as life stress moderators for catholics versus protestants. Journal of Personality and Social Psychology, 59 (3), 562-574. Pattison, E. M., Pattison, M. L. (1985). Religiousty mediated, change in homosexuals. American Journal of Psychiatry , 137, 1553-1562. Priester, P. E. (2001). Cognitive behavioral treatment of obsessive- compulsive disorder with religious features. 1st International Congrees on Religion and Mental Health, Tehran, I. R. 16-19 April. Salkovskis, P., & Jakes, I. (1989). Cognitive behavioral factors and the persistance of intrusive thoughts in obsessional problems. Behavioral Research and Therapy, 27, 677-684. Schafer, W. E., King, M. (1990). Religiousness on stress among college students: American survey report. Journal of College Student Development, 31, 336-41. Scheier, M. F., Carver, C. S. (1987). Disposition optimism and physical well-being; the influence of generalized outcome expectancies of health. Journal of Personality, 55, 169-120. Seligman, M. E. P. & Rosenban, D. (1989). Abnormal psychology, (second ed.), Norton & company Inc. Seligman, M. E. P. (1991). Learned of optimism psychotherapy: American review of the literature. NewYork: Random House. Snow, L. F. (1974). Folk medical and their implications for case of patients. Annual International Medicine, 81, 82-96. Spilka, B., Sharer, P., Kirkpatrick, L. A. (1985). A general; attribution theory for the psychology of religion. Journal for the Scientific Study of Religion. 24, 1-20. Suchman, A. L. & Mathews, D. A. (1998). What makes the doctor-patient relationship therapeutic exploring the commexioual dimensions of patient care. Annals of Internal Medicien, 108, 125-130. Talbot, N. A. (1983). The position of the christian science church. The New England Journal of Medicine, 26, 1641-44. Weiner, B., Grahan, S., Peter, O. & Zumuidinas, M. (1991). Public confessions and forgiveness. Journal of Personality, 59, 263-312. Wentis, W. L. (1995). The relationship between religion and mental health. Journal of Social Issues, 15, 33-48. Worthington, E. L. (1991b). Psychotherapy and religiousness: An update. Journal of Psychology and Chri, 10(2), 211-223. Worthington, E. L., Kursusu, T. A. Mc Cullough, M. E. & Sandage, S. J. (1996). Empirical research on religion and psychotherapeutic processes and outcomes: American 10-year review and research prospectus. Psychological Bulletin, 119, 3, 448-487. Worthington, E. L. (1988). Understanding the values of religious clients: Model and its application of counseling. Journal of Counseling Psychology, 35, 166-174. ................................................................................... منبع:فصلنامه نقد و نظر

خبر گزاری فارس