سلام کردن

از ويژگي هاي فرهنگ متعالي اسلام سلام کردن مسلمانان به همديگر است. سلام با صدايي رسا، واضح، و با آهنگي جذاب موجب تقويت بنيان خانواده و فراگير شدن فضاي عاطفي در ميان اعضاي آن خواهد بود. سلام کردن به اعضاي خانواده کينه را از بين مي برد، روحيه ها را شکوفا مي کند و دل ها را به هم مأنوس و نزديک مي گرداند و نوعي ابراز محبت و اظهار علاقه به طرف مقابل مي باشد.

خداوند متعال مي فرمايد «فاذا دخلتم بيوتاً فسلموا علي انفسکم تحيه من عندالله مبا رکه طيبه کذلک يبين الله لکم الأيت لعلکم تعقلون؛ هرگاه به خانه اي وارد مي شويد ]اگر کسي هم در آنجا نباشد[ بر خودتان سلام کنيد سلام خوش آمدي است مبارک و پاکيزه از جانب خدا، پروردگار متعال اينگونه آيات خود را بر شما آشکار مي کند تا درمورد آنان به تفکر و انديشه بپردازيد.»(النور/61)

و در آیه 23 سوره ابراهيم مي فرمايد: «تحيتهم فيها سلام؛ تحيت اهل بهشت با سلام است.» آغاز ارتباط اهل بهشت و خوش آمد و انس شان با همديگر با سلام و تحيت شروع مي شود.

در تفسير اين آيه کريمه حضرت باقر(عليه السلام) فرموده اند: هرگاه مردي به خانه اش وارد مي شود و کسي در آنجا باشد به او يا به آن ها سلام کند و اگر کسي نباشد بايد بگويد: «السلام علينا من عند ربنا؛ سلام بر ما از جانب پروردگار ما که اين سلام تحيتي است مبارک و پاک از جانب خدا.» (وسائل الشيعة، ج‏12، ص: 81)در اين رابطه رهنمود حکيمانه اي نيز از پيشواي ششم شيعيان حضرت صادق(عليه السلام) نقل شده است آن حضرت مي فرمايد: وقتي که مردي از بيرون به خانه مي رود به اعضاي خانواده بويژه همسرش سلام کند.

مشورت

مشورت کردن يکي از شيوه هاي پسنديده قرآني است. اين عمل موجب مي شود تا انسان از افکار ديگران استفاده نموده و از انديشه ها و افکار جديدي که خود به آن نرسيده بهره گيرد.

عقلها مر عقل را ياري دهد/ مشورت ادراک و هشياري دهد

خداوند متعال در قرآن سوره اي را به همين نام اختصاص داده و بارها به مشورت با اهل فن سفارش نموده است. از جمله در آیه 159 سوره آل عمران مي فرمايد: «و شاورهم في الامر؛ در کارهاي خود با آنان مشورت کن!» و درمورد امور خانه و خانواده مشورت با همسر در حوزه خانواده از امور پسنديده و عقلاني بشمار مي آيد. در روايتي آمده است که پيامبر(صلي الله عليه وآله) فرمود: با زنانتان در امور مربوط به دخترانتان مشورت کنيد. رايزني با همسر وفرزندان در امور خانواده علاوه بر حکمت فوق نشانه علاقه و احترام به افکار ديگران، تلطيف فضاي خانواده و در تقويت ارتباطات خانوادگي کاملا مؤثر است.

قرآن کريم از تبادل افکار فرعون با همسر خود خبر داده و پذيرفته شدن رأي همسر فرعون را در آن جلسه نقل مي کند که رأي مشورتي او به نجات جان يک پيامبري انجاميد. خداوند در اين رابطه مي فرمايد: «وقالت امرات فرعون قرت عين لي ولک لاتقتلوه عسي ان ينفعنا او نتخذه ولدا؛همسر فرعون گفت: اين کودک نور چشم من و توست او را نکشيد شايد به ما سودمند باشد يا او را به فرزندي بپذيريم(القصص/9). و درآیه 233 سوره بقره به مشورت زن و شوهر در مورد چگونگي رفتار با کودک شيرخواره اشاره کرده و مي فرمايد: «فان ارادا فصالا عن تراض منهما و تشاور فلاجناح عليهما؛ اگر آن دو با مشورت و رضايت يکديگر بخواهند کودک را زودتر از شير بازگيرند گناهي بر آنها نيست. و در سوره شوري مي فرمايد: «وامرهم شوري بينهم» اهل ايمان با همديگر مشورت مي کنند و چه زيباست که زن و شوهر مسلمان کارهاي خود را براساس مشورت انجام دهند(الشوری / 38 ). و به اين ترتيب در تحکيم روابط و نظام خانواده تلاش نمايند.

هديه دادن

ابراز علاقه و محبت زن و شوهر به همديگر راههاي مختلفي دارد که يکي از زيباترين روش هاي آن هديه دادن به يکديگر است. قرآن در مواردي از اين شيوه مهرآور سخن گفته است و گاهي به آن ترغيب مي کند. و از هديه مناسب از سوي مردان به همسراني که مي خواهند از آنان جدا شوند هديه در حج تمتع به درگاه ربوبي که در جلب محبت تاثير فراوان دارد. رسول خدا در روايتي مي فرمايد: مردي که داخل بازار شود و تحفه اي را خريده و به خانواده اش برساند ثوابش معادل با عمل کسي است که نياز گروهي از مستمندان را رفع کرده باشد.

انساني که هديه اي را دريافت مي کند بي اختيار مهر و محبت هديه دهنده را در دل خود احساس مي کند. اين نکته در روابط زناشوئي از اهميت ويژه برخوردار است. امام باقر(عليه السلام) در اين رابطه فرمود: به يکديگر هديه دهيد که هديه غبار کينه ها را از دل مي زدايد و عداوت و دشمني و روابط تيره را به دوستي و مهرباني بدل مي سازد.

عفو و گذشت

هر زن و شوهري طبعا در زندگي خود دچار خطاها و لغزش هايي مي شوند چرا که انسان جايزالخطا است و به غير از چهارده معصوم(عليهم السلام) کسي را نمي توان مصون از اشتباه و لغزش دانست. به همين جهت قرآن کريم مي فرمايد: «وليعفوا وليصفحوا الا تحبون ان يغفرالله لکم و الله غفور رحيم؛ آنان شايسته است عفو کنند و از لغزش هاي ديگران چشم بپوشند آيا دوست نمي داريد که خداوند نيز شما را عفو کند البته که خدا آمرزنده و مهربان است.»(النور / 22 )

يکي از علل مهم اختلافات خانوادگي عدم تحمل و کم صبري زن و شوهر نسبت به يکديگر است اين بگومگوها معمولا در اول زندگي بيشتر است و هر قدر که زن و مرد بيشتر همديگر را مي شناسند و درک مي کنند و عفو و اغماض به خرج مي دهند تدريجا نزاع ها فروکش کرده و جاي خود را به مهر و صفا و گذشت مي دهد. امام صادق(عليه السلام) فرمود: هر انسان مسلماني که خشمگين شود و با وجود فوران شعله غضب و توانائي بر اعمال آن، خشم خود را فرو برد خداوند در روز قيامت دل او را سرشار از رضايت و خشنودي خود خواهد نمود.

آري بهترين و زيباترين روش در تقويت بنيان خانواده توسل به عفو و گذشت و بردباري در مقابل خطاهاي اعضاي خانواده بويژه زن و شوهر نسبت به همديگر است.

رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود: عفو و گذشت را از عادات روزمره خود قرار دهيد زيرا که عفو موجب عزت و سربلندي هر بنده اي است پس عفو کنيد تا خداوند شما را عزيز و بلندمرتبه گرداند. زنان و مردان مسلمان نه تنها از خطاهاي خود نسبت به همديگر عفو مي کنند بلکه از ترشروئي و نگاه هاي تند نسبت به همديگر اجتناب مي ورزند. پيامبر(صلي الله عليه و آله) فرمود: حق زن بر شوهرش اين است که او را گرسنه نگذارد، بدنش را بپوشاند و هرگز با او با بدخلقي و ترشروئي و چهره اي گرفته برخورد ننمايد.

خدمت به خانواده

تأمين نيازهاي خانواده از جمله وظائف مرد است او با اين عمل خود علاوه بر ايفاي نقش خود در مديريت خانه، رضايت خداوند و همسرش را جلب مي کند و در تقويت پيوند زناشويي گام برمي دارد. در آيات قرآن اين عمل پسنديده از شيوه هاي مردان خدا و پيامبران الهي محسوب مي شود.

در داستان سفر حضرت موسي به همراه خانواده اش به ناحيه مصر، قرآن مي فرمايد: «فقال لاهله امکثوا اني ءانست نارا لعلي ءاتيکم منها بقبس او اجد علي النار هدي؛ موسي به خانواده اش گفت: اندکي مکث کنيد که من آتشي مي بينم شايد شعله اي از آنرا براي شما بياورم يا بوسيله اين آتش راه را پيدا کنم.(طه / 10)

خدمت به خانواده و ياري رساندن به کدبانوي خانه دلها را به هم نزديک مي کند نيازهاي زندگي را برطرف ساخته و به فرزندان نيز درس عشق و محبت و خدمتگزاري مي آموزد. چرا که انجام کارهاي منزل تنها به عهده بانوان نيست بلکه همکاري، مساعدت و ياري شوهر را مي طلبد.

امام باقر (عليه السلام) فرمود: حضرت فاطمه (عليها السلام) همسر بزرگوار علي (عليه السلام) خانه داري مي کرد، خمير کردن، نظافت منزل از جمله کارهاي او بود و علي (عليه السلام) نيز بيشتر به کارهاي بيروني منزل مانند آوردن هيزم و تأمين مواد خوراکي اقدام مي نمود. روزي رسول خدا (صلي الله عليه و آله) به منزل آنان وارد شد و مشاهده کرد که اين زن و شوهر نمونه با کمک همديگر با آسياب دستي آرد مي کنند. پيامبر فرمود: کداميک خسته تريد علي(عليه السلام) فرمود: فاطمه خسته تر است. پيامبر به او فرمود: دخترم برخيز! من کار تو را انجام دهم. فاطمه (عليهاالسلام) برخاست و پيامبر (صلي الله عليه و آله) خود علي (عليه السلام) را در آرد کردن گندم ياري نمود.

از نمونه هاي بارز خدمت به خانواده که از وظايف شرعي مرد نيز محسوب مي شود تأمين مخارج خانواده از راه حلال است. تهيه درآمد حلال و گسترش سفره هاي پاکيزه و غذاهاي لذتبخش از جانب مدير خانواده از عوامل کارآمدي است که در استحکام خانواده اثر دارد. امام باقر (عليه السلام) فرمود: هر کس در دنيا به دنبال کسب روزي حلال برود و قصدش اين باشد که به ديگران نيازمند و محتاج نگردد و مخارج زن و فرزندش را تأمين نمايد و به همسايه ها و هم نوعان مستمند و بي بضاعت خود ياري رساند در روز قيامت با سيمايي نوراني مانند مهتاب شب چهارده خداوند را ملاقات خواهد کرد.

امام رضا(عليه السلام) نيز در مورد خدمتگزاري که همواره در انديشه خدمت به خانواده اش و کسب درآمد حلال بوده و در اين راه از هيچ کوششي فروگذاري نمي کند مي فرمايد: کسي که با تکيه به فضل و عنايت خداوند بدنبال بدست آوردن روزي حلال است از رزمنده اي که در راه خداوند متعال جهاد مي کند پاداش افزونتري دارد.

اين عامل مؤثر در تقويت ارکان خانواده يکي از شيوه هاي قرآني و مورد توجه پيامبران و بندگان صالح پروردگار بوده است. در اين رابطه به پاداش بزرگي که زنان در مقابل خدمت به همسرانشان دريافت مي کنند نيز اشاره مي کنيم: امام باقر(عليه السلام) فرمود: هر زني که شوهرش را با شربت آبي سيراب سازد برتر از عبادت يک سال است که در آن سال روزها را روزه بدارد و در شبهايش نماز بخواند.