3 دوست و 3 دشمن انسان از منظر اميرالمؤمنين (ع)

3 دوست و 3 دشمن انسان از منظر اميرالمؤمنين (ع)

 در نمازهاي پنجگانه از خداوند مي‌خواهيم كه به راه كساني هدايت كند كه نعمت‌يافتگان هستند. به ما توفيق بده در زندگي راهي را انتخاب نكنيم كه كساني انتخاب كردند كه مورد خشم تو هستند. مقصود از غضب الهي مجازات خداوند است. افراد بايد تلاش كنند در زندگي عوامل غضب الهي را دنبال نكنند. از نظر قرآن كريم و اسلام دوستي با كفار گناه و عامل غضب الهي است. دوستي با كفار تنها مسأله تفسيري نيست بلكه يك موضوع اخلاقي، سياسي و اجتماعي است. نه عقل به انسان اجازه مي‌دهد با هر كس كه مايل است دوست يا دشمن شود و نه اسلام.

 انواع دوستی در اسلام

در اسلام پنج نوع دوستي داريم؛ دوستي واجب، حرام، مستحب، مكروه و مباح. دوستي با خدا، پيغمبر (ص) و اهل‌بيت (ع) واجب است. دوست داشتن مقدمات دارد؛ اگر آنها حاصل شد دوستي حاصل مي‌شود و اگر مقدمات حاصل نشد دوستي در دل انسان تحقق پيدا نمي‌كند. اگر كسي خدا را بشناسد نمي‌تواند دوستش نداشته باشد. دوستي مؤمن با برادر و خواهر ديني خود يا دوستي با علما، افراد خيرخواه و نيكوكار و حتي علاقه زن و شوهر به يكديگر مستحب است. برخي افراد هستند كه دوستي با آنها مكروه است مثل دوستي با انسان دروغ‌گو، حسود، طمع‌كار، احمق و بي‌وفا.

 رابطه دوستی با كافر و غضب الهی

اگر كسي با كافر و بي‌دين دوست شود گناه كرده است. خداوند در سوره مائده آيه 80 مي‌فرمايند: «ترى كثِيرًا مِّنْهُمْ يتولّوْن الّذِين كفرُواْ لبِئْس ما قدّمتْ لهُمْ أنفُسُهُمْ أن سخِط‌الله عليهِمْ وفِي الْعذابِ هُمْ خالِدُون؛ بسيارى از آنان را مى‌‌بينى كه با كسانى كه كفر ورزيده‌‌اند دوستى مى‌‌كنند. راستى چه زشت است آنچه براى خود پيش فرستادند كه [در نتيجه] خدا بر ايشان خشم گرفت و پيوسته در عذاب مى‌‌مانند»، اين آيه درباره يهوديان است ولي شامل همه كساني مي‌شود كه مدعي پيروي از يكي از اديان الهي هستند كه شامل ما هم مي‌شود. اين آيه مي‌فرمايد كه بسياري از بني‌اسراييل را مي‌بينيد كه با كساني كه كافر هستند دوستي مي‌كنند. دوستي با كافر موجب مي‌شود انسان در آخرت مجازات شود بنابراين اگر كسي مي‌خواهد مورد غضب الهي قرار نگيرد نبايد با دولت بي‌دين يا انسان كافر ارتباط برقرار كند.

 دوست و دشمن انسان

كافر دشمن خداست و دوستي با دشمن خدا در واقع همان دشمني با خداوند متعال است.  امام علي (ع) فرمودند: انسان سه دوست و سه دشمن دارد. دوست، دوستِ دوست او و دشمنِ دشمن او، دوست تو هستند. دشمن انسان، دشمنِ دوست افراد و دوست دشمن انسان، دشمنت هستند. درباره دوستي با كفار هم همين است اگر كسي با دشمن خدا دوست شد، دشمن خدا شده است. خداوند در آيه اول سوره مباركه «ممتحنه» مي‌فرمايند: «يا أيها الّذِين آمنُوا لا تتّخِذُوا عدُوِّي وعدُوّكمْ أوْلِياء تُلْقُون إِليهِمْ بِالْمودّةِ»؛ ‌اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! دشمن من و دشمن خود را دوست نگيريد. شما با آنان طرح دوستي مي‌افكنيد، در حالي كه آنان نسبت به حقي كه براي شما آمده است، كفر ورزيده‌اند». در حديثي از امام صادق (ع) داريم: كسي كه كافري را دوست بدارد با خدا دشمني كرده است؛ دوست دشمن خداوند همان دشمن خداوند است. بنابراين يكي از عوامل غضب الهي دوستي با دشمن خداست كه دشمن خدا يكي كافران و يكي ديگر ظالمان و جباران هستند.ستمگران افرادي هستند كه دوستي با آنها حرام است. يكي از ياران امام صادق (ع) با شتر افراد را جابه‌جا مي‌كرد. او نقل مي‌كند كه خدمت امام صادق (ع) رسيدم كه ايشان فرمودند: تو همه صفاتت خوب است اما يكي از كارهايت مورد پسند من نيست؛ اينكه تو شترهايت را به هارون‌الرشيد اجاره مي‌دهي. عرض كردم: من براي كار بدي شتر به او اجاره نمي‌دهم گاهي براي رفتن به مكه از من شتر مي‌گيرد. حضرت فرمودند: هارون به تو بدهكار هم مي‌شود كه مثلاً ديرتر به تو پول دهد؟ كه او گفت: بله. سپس حضرت فرمودند: آيا حاضري زنده بماند كه شترهاي تو را دهد؟ پاسخ داد: بله آقا كه حضرت ادامه دادند: پس اين كار شايسته نيست چون تو منتظري سالم بيايد و كرايه تو را پرداخت كند. او وقتي اين سخن حضرت را شنيد تمامي شترهايش را فروخت. خداوند ان‌شاالله همه ما را مورد لطف و عنايت خود قرار دهد.

سلام در قرآن و سنت

«سلام، نامي از نام‌هاي خداوند است كه آن را در زمين نهاده است. پس سلام را در ميان خودتان بگسترانيد.» اين سخن رسول خدا صلي‌الله عليه و‌اله به آيه 22 سوره حشر اشاره دارد كه در اين آيه، سلام، يكي از نام‌هاي خداوند معرفي شده است. واژه سلام بيش از چهل بار در قرآن كريم آمده است. گاهي خداوند خود، بر بندگان برگزيده اش؛ يعني انبيا عليهم السلام سلام مي‌فرستد. آنجا كه مي‌فرمايد: «و سلامٌ علي الْمُرْسلين». (صافات: 181) « به نوح خطاب شد كه از كشتي فرود‌ آي كه سلام و بركات ما بر تو باد. » (هود: 48) و نيز «سلامٌ علي موسي و هارون». (صافات: 83) فرشتگان نيز بهشتيان را با سلام و تحيت داخل بهشت مي‌كنند. « با سلام به بهشت داخل شويد، امروز روز جاودانه شدن [شما] در بهشت است. » (ق: 34) يا «إِنّ الْمُتّقين في جنّاتٍ و عُيونٍ ادْخُلُوها بِسلامٍ آمِنين. «به درستي كه پرهيزكاران در بهشت و چشمه ساران هستند، داخل بهشت بشويد به همراه سلامتي و امنيت. (حجر: 45 و 46)  و نيز تحيت اهل بهشت سلام است و شكر الهي. همان‌گونه كه در قرآن مي‌خوانيم: « سخن آنها اين است پروردگارا تو منزهي و تحيت آنها در بهشت، سلام است و آخرين سخنشان حمد پروردگار جهان است». (يونس: 10) همچنين يكي از نام‌هاي بهشت دارالسلام است: « خداوند شما را به سوي دارالسلام فرامي‌خواند». (يونس: 25)

افزون بر آيه‌هاي فراواني كه درباره تحيت و سلام وجود دارد، احاديث زيادي نيز از رسول خدا صلي‌الله عليه و‌آله و امامان معصوم عليهم السلام ذكر شده است. رسول اكرم صلي‌الله عليه و‌آله مي‌فرمايد: ‌اي انس، سلام كن بر هر كسي كه ملاقات مي‌كني تا خدا بر حسنات تو بيفزايد و سلام كن در خانه ات تا خداوند بركات تو را اضافه فرمايد. از امام صادق عليه السلام نيز روايت شده است: « نزديك‌ترين و مقرب‌ترين مردم به خدا و رسولش كسي است كه ابتدا سلام كند». در روايتي ديگر چنين مي‌خوانيم: هر كس ده نفر از مسلمانان را ملاقات و بر آنها سلام كند، خداوند ثواب آزاد كردن بنده‌اي را به او عطا مي‌كند.