کلمات کلیدی : ريشه هاي فرهنگ ديني در جامعه
نویسنده :
دکتر مهدی گلشنی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات یادآورشد: فرهنگ دینی فرهنگی است که پشتوانه آن جهان بینی دینی خواهد بود و جهان بینی، آن نگرشی است که تکلیف ما را نسبت به همه چیز معین کرده و در واقع روش و منش زندگی را تعیین می کند. از این رو فرهنگ دینی مبتنی بر جهان بینی دینی است.
وی در مورد ترکیب دو واژه دین و فرهنگ گفت: فرهنگ می تواند مآخذ مختلفی از جمله سنتها داشته باشد، اما ریشه های فرهنگ دینی در دین هستند. در این رابطه اگر در بررسی رفتار افراد، واسطه ها را حذف کنیم تا ریشه های تصمیم گیری های افراد را ببینیم متوجه می شویم که ریشه های برخی منشها و رفتارهای انسان به دستورات دینی بازمی گردند.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: ممکن است این ریشه ها در ظاهر مشهود نباشند اما در ذهن افراد ریشه در دین دارند. در بسیاری از موارد نیز رفتار انسان در موقعیتهای مختلف متأثر از علم، هنر، تاریخ و سنتها است.
دکتر گلشنی در ادامه با تأکید بر اینکه فرهنگ دینی، فرهنگی پویا بوده و ایستا نیست، افزود: اگر گاهی این فرهنگ ایستا به نظر می رسد به این دلیل است که مطابق دستورات دین عمل نمی شود، اما بدون هیچ تردیدی باید گفت فرهنگ دینی به طور ذاتی پویا است و جمود و سکون بر خلاف باطن دین است .
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر نقش سازنده فرهنگ دینی در سطح جامعه، یادآورشد: اگر جامعه ای درصدد ترک برخی از مسائل بر آید، مسائل و موضوعاتی که ریشه در دین دارند آخرین مسائلی هستند که ترک می شوند چون عمیق تر رسوخ کرده اند .
وی افزود: فرهنگ جامعه ما متأثر از موضوعات و محیطهای مختلف است، اما ریشه های فرهنگ دینی درجامعه سست و رقیق شده است . بی نظمی بر موضوعات رایج در زندگی امروزحاکم است و در زندگی و برنامه ریزیهای علمی، نظم حاکم نیست، در حالی که در قرآن کریم بر این نکته تأکید شده و خداوند جهان را از روی نظم آفرید و انسانها نباید این توازن را به هم بزنند.
دکتر گلشنی با تأکید بر نقش اخلاق در دین، گفت: اخلاقی که ریشه در دین دارد بسیار مؤثر واقع می شود. در بسیاری از جوامع امروزی، اخلاق جنبه روبنایی دارد و ارزشهای اخلاقی براحتی قربانی موضوعات دیگر می شوند.
وی افزود: در جامعه ما فرهنگ دینی به ظاهر رایج است، اما در باطن ریشه های این فرهنگ به دلیل هجومهایی که از اطراف
ریشه های فرهنگ دینی سست و اصالت آن سطحی شده است
وارد آمده، سست شده و اصالت خود را آنگونه که باید حفظ نکرده و یا سطحی شده است . بسیاری از خصوصیاتی که می توانند به توفیق جامعه کمک کنند و در پیشبرد و توسعه واقعی آن مؤثر باشند، از دین بر آمده اند، اما متأسفانه آن جنبه ها را فراموش کرده ایم و در اغلب جنبه های علمی و جنبه های روزمره زندگی تابع مد و جریانهایی هستیم که از بیرون به ما تزریق می شوند .
به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه "مهر"، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی در مورد دلایل جمود وسکون فرهنگ دینی در عصر حاضر گفت: علمای حوزوی و دانشمندان غیرحوزوی در این راستا وظایف خود را بخوبی انجام نداده اند و آن بخش از دین را که باعث نشاط دینی در عرصه اجتماعی می شود به اندازه کافی به جامعه معرفی نکرده اند . تغییر فرهنگ جامعه به عهده علما و طبقه تحصیل کرده است اما این گروهها در جامعه ما به اندازه ای که باید دغدغه فرهنگی نداشته اند.
دکتر گلشنی تصریح کرد: زنده بودن و پویایی جامعه مستلزم هوشیار بودن افراد است اما من این هوشیاری را در طبقه تحصیل کرده نمی بینم . البته نباید انتظار داشت که همه مردم متوجه ابعاد مختلف موضوعات رایج باشند اما آنان که می فهمند بر دنیا چه می گذرد موظف هستند جامعه، سیاستگذاران و کارگزاران حکومتی را از فرصتها و تهدیدها مطلع و آگاه سازند.
وی با تأکید بر اینکه مسئولان باید به وظیفه خود را در این زمینه آگاه باشند و مسائل روز را در حوزه های اقتصادی ، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی تحلیل کنند، گفت: این گروه می بایست مردم را نسبت به آنچه در دنیا می گذرد آگاه کنند تا مردم و دولت بر اساس این آگاهیها تصمیمات خود را اتخاذ کنند. از این جهت هوشیاری عامه مردم بر آنچه که در مملکت می گذرد بسیار مؤثر است و در این هوشیاری نقش عمده بر عهده فرهیختگان جامعه است .
فرهنگ دینی در افکار عمومی رسوخ بسیاری دارد چرا که دین در جامعه بخوبی نفوذ کرده است، اما باید انحرافات و اشتباهات موجود در آن را تصحیح کرد
دکتر گلشنی در مورد جایگاه فرهنگ دینی در افکار عمومی جامعه گفت: فرهنگ دینی در افکار عمومی رسوخ بسیاری دارد چرا که دین در جامعه بخوبی نفوذ کرده است، اما باید انحرافات و اشتباهات موجود در آن را تصحیح کرد. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: مشکل فعلی ما رسوخ فرهنگ دینی نیست اما گاهی دیده می شود انحرافاتی بر این فرهنگ وارد شده است که سکون و جمود را موجب می شود. نفوذ فرهنگ دینی در گذشته عمیقتر به نظر می رسید، اگر چه در شرایط امروزی هم می توان تا حدی نفوذ این فرهنگ را در جامعه مشاهده کرد اما لازم است در این راستا از فرصت ها و موقعیت های موجود بهتر استفاده شود تا جامعه هم از لحاظ اخلاقی به روشنگری برسد و هم در برنامه ریزیهای خود و در تعیین وظایف و اولویتهای جامعه از این فرهنگ بهره ببرد.
وی در ادامه با تأکید بر رسوخ فرهنگ دینی در سطح جامعه، ضعفهای موجود را یادآور شد و افزود: این فرهنگ با انحرافاتی همراه است و از آن بدرستی استفاده نمی شود. دراین رابطه وظیفه اصلی بر عهده مسئولان فرهنگی و دینی جامعه است تا به ارشاد جامعه بپردازند و اقشار مختلف جامعه را به علم ، دین و فرهنگ ترغیب کنند ، چرا که در این دنیای مملو از رقابت همواره باید در اندیشه خودباوری و پیشرفت باشیم ، جنبه های مهم دین بر افکار حاکم نیست و دین با آنکه در افکار عمومی وجود دارد اما بسیار سطحی شده است.
وی با تأکید بر اینکه دین با فعالیتهای اجتماعی و پیشرفت منافاتی ندارد، گفت: دین باوری هیچ منافاتی با استفاده از امکانات وفن
دین با فعالیتهای اجتماعی و پیشرفت منافاتی ندارد
آوریهای روز ندارد . آنچه که به عنوان پرهیز از دین از بیرون به جامعه تزریق می شود بهترین راه سلطه بر کشورهای اسلامی است، به این معنا که سست کردن ریشه های دین زمینه های لازم برای سلطه بر کشورهای اسلامی را فراهم می آورد، اما اگر دین نقش حقیقی خود را ایفا کند جامعه اسلامی باید به روز زنده و پویا باشد و حداکثر خودکفایی و خود اتکایی را داشته باشد .
شناخت انحرافهای موجود در فرهنگ دینی و تبیین راه اصلاح آنها از راهکارهای رفع ضعفهای موجود است
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد راهکارهای ارتقاء فرهنگ دینی در سطح جامعه ، با اعلام اینکه دو اقدام عمده در این راستا وجود دارند، شناخت انحرافهای موجود در این فرهنگ و تبیین روشهای اصلاح آنها از طریق کتابها و رسانه ها را راهکارهای موجود برای رفع ضعفهای فعلی اعلام کرد.
وی افزود: در حال حاضر امکانات مناسبی وجود دارند اما از این امکانات در جهت تولیدات فرهنگی به نحو مطلوب استفاده نمی کنیم . کتابهای بسیاری در راستای دوری از دین و فرهنگ اسلامی ترجمه می شوند اما تعداد کتابهایی که پیرامون تفکر اخلاقی و دینی ترجمه می شوند بسیار کم هستند. علما و دانشمندان موظف هستند که تفکر مردم را اصلاح کنند.
دکتر گلشنی تصریح کرد: مسئله تبلیغ و تصحیح افکار جوانان و عامه مردم راههای مشخصی دارد و در راه این تعلیم باید مقدماتی فراهم شود. چرا که به یکباره نمی توان یک غذای سنگین معنوی یا علمی را بدون زمینه های قبلی به کسی خوراند. به همین دلیل وجود کتاب برای همه مقاطع سنی و همه اقشار جامعه اعم از دانشگاهیان و عامه مردم الزامی است . این کتب باید به زبانی پرجاذبه نوشته شوند و به شیوه ای عالمانه نکات اصلی فرهنگی را بیان کنند. ما کمتر رمان یا کتاب طنزی داشته ایم که علاوه بر سرگرمی نکات عمیق داشته باشند، اگر هم نکاتی در این آثار به چشم بخورند چندان تأثیر گذار نخواهند بود.
وی در مورد فعالیتهایی که تاکنون در راستای گسترش فرهنگ دینی انجام شده اند، گفت: بسیاری از مؤسسات دولتی و غیر دولتی در رابطه با گسترش فرهنگ دینی فعالیتهایی را انجام داده اند اما این خدمتها در حد مطلوب نیستند. ما امکانات بسیاری داریم و از لحاظ فلسفی بسیار غنی هستیم اما نبود زمینه های لازم باعث شده است که استعدادهای موجود شکوفا نشوند. فعالیتهای بسیاری انجام گرفته اند اما این فعالیتها درحد استعداد مملکت ما نبوده اند و مسئولان درعلاج مشکل سست بودن فرهنگ و ناهنجاری فرهنگی به حد کافی توجه نداشته اند و چون آگاهی دقیقی از میزان مشکلات وجود نداشته اقدامات لازم هم صورت نگرفته اند.
دکتر گلشنی نقطه حرکت فعالیتهای فرهنگی و دینی را شناسایی صحیح از وضعیت فرهنگی کشور اعلام کرد و گفت: پژوشهای صورت گرفته تحلیل جامعی از فرهنگ موجود ارائه نداده اند، در صورتیکه لازم است تحلیلهای عمیقی صورت گیرند تا از تفکرات ، اولویتها و دغدغه های جوانان مطلع شویم و برای تغییرنگرشهای نادرست آنان برنامه ریزی درستی داشته باشیم.
وی تصریح کرد: بنابراین در مرحل اول شناخت درست و در مرحله دوم برنامه ریزی کلی برای تعیین اولویت های فرهنگی و حرکت به سوی اهداف قرار دارد و در این رابطه باید بدانیم که چگونه از فرصتهای موجود استفاده کنیم تا به چالشها پاسخ دهیم، این امر نیاز به یک استراتژی جامع الاطراف دارد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای گسترش فرهنگ دینی در سطح جامعه طرحهای متعددی ارائه کرده است .
دکتر گلشنی در مورد برنامه های شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای گسترش فرهنگ دینی در سطح جامعه گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی در این راستا طرحهای خوبی از جمله طرح جهانی شدن و فرهنگ را ارائه کرده است که هر یک از این طرحها به نوبه خود می توانند نقطه حرکت خوبی برای جریان گسترش فرهنگ دینی باشند . شورا طرحهای مورد نظر را تهیه کرده و به مراکز مختلف و ارگانها می فرستد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: اگر چه شورا در این راستا عملکرد خوبی داشته است اما باید در شناخت وضعیت فعلی و اولویتهای برنامه ریزی برای آینده، نگاهی ریزبینانه تر و عمیق تر داشته باشد. شورا باید بسیاری از فعالیتها را کنار گذاشته و به برخی مسائل اساسی فرهنگی بپردازد تا از وضع فرهنگی حاکم بر جامعه و در میان اقشار مختلف، اعم از روشنفکر، عامه و کارگزاران حکومتی، آگاهی کافی را داشته باشد.