کلمات کلیدی: تربيت ديني فرزندان، فرهنگ عاشورايي، درس انسانيت
نویسنده :
کارشناسان هدفمندترین معیارها را برای پرورش فرزندان بررسی کردند
زندگی اسطوره‌های تاریخی، همیشه بهترین مثال هایی بوده که پدران و مادران مان از آن به عنوان آئین جوانمردی و مروت یاد می‌کنند. چه بسا از خودگذشتگان بی مانندی که دفاع از حریم ولایت را سرمشق زندگی خود قرار داده و شیرمردی و دلاوری را سلاح روزگار جنگ کردند تا سرلوحه ای برای آیندگان باشند.
وصف رشادت‌ها و فرازهای زندگانی بزرگان تاریخ و اشاعه فرهنگ حقیقت گرایی در فرزندان امروزی نه تنها مانع از پاک شدن ردپای دلیری آنان از صفحه دل انسان‌ها می‌شود بلکه الگوی رفتاری را برای تربیت نسل آینده می‌سازد.
فرهنگ عاشورایی
اعتقادات یک ملت، همواره تعیین کننده اهداف آنها بوده و همچون چراغی، روشنگر راه برای آنها محسوب می‌شده است. از آن جمله فرهنگ ایثار و شهامت نیز از اعتقاداتی است که در شکل گیری شخصیت نقش داشته و به عنوان عنصری ضروری در پازل جامعه به ایفای نقش انسانیت کمک می‌کند اگرچه فرهنگ، پدیده‌ای است که با گذر زمان دستخوش تحول شده و سمت و سوی افکار مردم را دچار تغییر می‌کند اما الگوها، همچنان همان راهگشاهایی هستند که محور اعتقادات انسانی را در یک راستا نگه می‌دارد. نگاهی به چند دهه اخیر بیانگر آن است که اگرچه به مرور زمان آداب و رسوم بسیاری در فرهنگ ما ایرانیان وارد شده که شاید برخی از آن با انتظارات جامعه سازگار نباشد و میزان پایبندی مردم به اخلاق سنتی خود را کاسته اما آنچه در جامعه ما الگویی مناسب برای نسل جوان محسوب می‌شود، فرهنگی است که از نهضت عاشورا و امام حسین(ع) گرفته شده است.
دکتر علی انتظاری، جامعه شناس و مدرس دانشگاه، فرهنگ عاشورایی را بهترین الگو برای تربیت نسل دانسته و می‌گوید: چنانچه والدین از کودکی، فرزندان را با فرهنگ عاشورایی آشنا کنند، زمینه پذیرش اندیشه‌های اسلامی را در آنها افزایش داده و عشق، مهر و شهادت را سرلوحه زندگی شان می‌کنند که این همان فرهنگ ایثار است.
فرهنگ شهامت، فداکاری و حقیقت گرایی از خصوصیات شاخصی است که امام حسین(ع) در صحنه کربلااز خود به جا گذاشت تا الگویی برای جهانیان باشد و اعتقادات نسل پس از خود را بر آن اساس شکل دهد اما مسلم است که پرورش چنین روحیه ای، دسترنج بزرگوارانی چون حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) است به همین دلیل تربیت فرزندانی با توانایی ساخت تاریخ به طور مسلم نیازمند به کارگیری آداب و اصول تربیتی خاص است. دکتر سیدحسین ارشی مدرس دانشگاه و روانشناس، نقش والدین را در آموزش فرزندان شاخص دانسته و می‌گوید: چنانچه والدین در راستای تربیت فرزندان خود، هدفمندتر عمل کنند و برای برآورده شدن اهدافشان خود عامل باشند و آداب و اصول تربیتی را در وهله نخست در رفتار خود به کار گیرند فرزندان را آسان تر در مسیر هدایت صحیح قرار خواهند داد.
دکتر ارشی با بیان اینکه شهید مطهری یکی از اهداف امام حسین(ع) را بحث امر به معروف و نهی از منکر برشمرده است، می‌گوید: نکته مهم آن است که ایشان عملگرا بودند. در نتیجه والدین باید ابتدا خود عامل به اصول اخلاقی باشند، حدود الهی را شناخته، حد و مرزها را شناسایی کرده و با عواطف انسانی آشنایی پیدا کنند. در این هنگام تربیت فرزندان شاخص شده و آنها انسان هایی تاریخ ساز خواهند شد.
درس انسانیت
نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد حضرت علی(ع) و حضرت زهرا (س) در کنار فعالیت‌های سیاسی چارچوب‌های خاصی را در شیوه‌های تربیتی فرزند به کار برده و اخلاق مداری و درستکاری را مهم ترین الگوی تربیتی خود قرار دادند. حجت الاسلام والمسلمین، امیر شفیعی، در این رابطه می‌گوید: تمامی رفتارهای امیرالمومنین(ع) و همسر ایشان حضرت زهرا(س) برای افراد الگو به شمار می‌رود بنابراین تمام رفتارهایشان در راستای تربیت فرزندان براساس معیارهای الهی است. حضرت زهرا (س)، در وهله نخست خود توجه زیادی به رعایت حقوق همسایه، انفاق و مقدم شمردن دیگران داشت و پس از آن فرزندانش را به نیکی، احسان و کمک به فقیر و مسکین فرامی خواند. این در حالی است که غلبه بر نفس، ایثار، گذشت و شجاعت نیز از درس هایی بود که فرزندان را به آن تشویق می‌کرد.
به گفته این کارشناس اسلامی، ابراز محبت به فرزندان، توجه به غذای حلال و حقوق دیگران، احترام به دوست و همنشین و دفاع از مظلومان نیز از رفتارهایی بود که حضرت علی(ع) خود به آن عمل کرده و سپس فرزندانش را به آن سفارش می‌کرد. این در حالی است که فرزندان این دو بزرگوار نیز در جنگ‌ها شرکت کرده و از کودکی با حقیقت جویی آشنا شدند. همان گونه که حضرت علی(ع) در جنگ ها، اسوه شهامت بودند و هرگز اطراف پیغمبر(ص) را خالی نمی کردند، فرزندان ایشان نیز، از خودگذشتگی و فداکاری را آموختند. دکتر ارشی در این باره می‌افزاید: نگاهی به زندگی حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) نشان می‌دهد که این دو بزرگوار سراسر زندگی شان مملو از روشنی و نور بود و فرزندان آنها نیز از این روش پیروی کرده‌اند بنابراین سفارش فرزندان و امر به معروف آنها کافی نیست بلکه لازم است والدین خود مبادی آداب باشند و ویژگی‌های رفتاری و جایگاه خود را به عنوان پدر یا مادر خوب شناخته باشند. اصول اخلاقی را دانسته و به آن عمل کنند. ضمن آنکه در قدم دوم، شایسته است پدر هویت پدرانه خود را تبیین کرده، خانواده خوب و متعالی تشکیل داده، حد و حدود را شناخته، وظایفش را روشن کرده و از پرداختن به گناهانی که کانون خانواده را دچار چالش می‌کند، دوری کند. در چنین شرایطی می‌توان مطمئن بود انسان‌های متعالی و معتقد تربیت کرده که به مانند امام حسین(ع) دارای سجایای اخلاقی و متعالی شبیه به ایشان باشند. وی در ادامه می‌افزاید: به عنوان مثال چنانچه والدین در نظر دارند خصلت حقیقت نگری و راست جویی را در روحیه فرزندان خود پررنگ تر کنند شایسته است ابتدا خود در برخورد با دیگران و در امور مختلف از یکسونگری و تعصب روی موضوعی خاص پرهیز کرده و به جای تفکرات قالبی و پیشداوری در رویدادهای مختلف، تجزیه و تحلیل کنند تا حقیقت را دریابند، در این هنگام است که فرزندان نیز راست جویی را از والدین خود الگوبرداری می‌کنند.
تربیت عاشورایی
گسترش فرهنگ ایثار و شهامت تنها به کانون خانواده محدود نمی شود بلکه جامعه نیز نقش بسیار ارزشمندی را در این راستا ایفا می‌کند. دکتر علی انتظاری، جامعه شناس، مردم را از نگاه تفکیکی به دین برحذر داشته و می‌گوید: یاد کردن از ائمه نباید به گونه ای باشد که گویی این بزرگواران، هیچ بعد زمینی نداشته اند و اخلاق و منش آنها به دلیل آسمانی بودنشان بوده است بلکه لازم است همواره رفتارهایشان و شیوه زندگی را در زندگی عملی مان بیاموزیم. این در حالی است که در نظام آموزشی نیز باید برنامه ریزی در محور عاشورا و شیوه زندگی
امام حسین(ع) باشد و بر ارزش‌های رفتاری ایشان تاکید فراوان شود. به گفته دکتر انتظاری، در برنامه ریزی نظام آموزشی و تربیتی، فرهنگ ایثار، از خودگذشتگی و مهم شمردن دیگران باید در آموزه‌ها قرار داده شود و جزئی از فرایند یادگیری و تغییر رفتار قرار گیرد. این در حالی است که عشق به امام حسین(ع) نباید تنها در تکایا و مراسم نوحه خوانی باشد بلکه لازم است فرزندان این مهارت را ارزش دانسته و جامعه آن را از نظام آموزشی جدا نبیند. برنامه ریزی بیشتر برای تکریم بزرگواران دینی مان در قالب هنر، که ریشه در فرهنگ ما دارد، نه تنها تحول گسترده ای را در نظام آموزشی می‌دهد بلکه فرزندان را با اهداف عالی امامان هر چه بیشتر آشنا می‌کند.