حقوق پدر و مادر
سیدرضا اكرمی
1 - در قرآن مجید در سوره "اسراء و احقاف" می‌خوانیم که خداوند حکم و تکلیف می‌نماید "وقضی ربک" که پس از عبادت خداوند، به پدر و مادر احسان نمائید "وبالوالدین احسانا" که این احسان در قامت نکره و همراه با تنوین، عام بودن و فراگیر بودن نیکی به والدین را در همه حال و همه زمان، بوضوع اعلام می‌دارد. و در سوره احقاف واژه "وصینا الانسان" وصیت و توصیه آمده که جنبه اخلاقی دارد و جمع بین تکلیف و توصیه همان موضوع "حق و تکلیف" را اعلام می‌دارد که مورد احترام می‌باشد.
2 - در برخی موارد واژه "انسان" نه "المؤمن، المنافق" المشرک، الکافر" آمده، که انسان، شامل همه افراد می‌گردد و همه طبقات انسانی باید باین موضوع را جدی و گرامی بدارند که نهادینه شود و پیروان همه ادیان به آن احترام گذارند که دستاورد آن شرعی و عقلی و عاطفی و فراگیر می‌باشد و در همه جای جهان این موضوع، حساس و حیاتی می‌باشد و نهادهای فرهنگی باید باین موضوع توجه داشته باشند که زیربنای سعادت جامعه در خانواده شکل می‌‌گیرد.
3 - احسان به پدر و مادر، کلامی و عملی و مالی و فرهنگی می‌باشد، به زبان نیکی کنیم، بصورت عمل و عینیت درآید، حالت کمکهای مالی داشته باشد و جنبه فرهنگی و عقیدتی بیابد، تا دوام داشته باشد، تا فرزندان و اهل خانه یاد بگیرند، و حالت عمومی بیابد و شامل زندگان و مردگان نیز بشود و دچار آفت "ریزش" نشود و مقطعی گردد و اختصاص به حیات پیدا کند.
4 - این نیکی به والدین و بالاخص مادر، در دوران میان سالی و کهن‌سالی، ضرورت بیشتری می‌‌یابد "اما یبلغن عندک الکبر" که توانائی خود را از دست می‌دهند و نمی‌توانند به اولاد خود مدد دهند، فرزندان از خانه می‌روند ولی با نوادگان برمیگردند، روزی به فرزندان خدمات داده می‌شود و اکنون نیاز بیشتری به خدمت‌رسانی فرزندان می‌باشد "ولاتنهرهما"، بدین جهت واژه "بزرگ‌سالی" مطروح شده و توصیه می‌شود "و لاتنهرهما" که به آنان مدد شود و آنان را نزد خود نگه دارند و حتی‌المقدور به کانون "بزرگ‌سالان و سالمندان" سپرده نشوند.
5 - در مکالمه و گفتگوی فرزندان با پدر و مادر، باید ادب و اخلاق و تواضع و حرمت و تکریم کاملا رعایت شود و تندگوئی و تیغ و تیز حرف زدن شایسته "فلاتقل لهمااف" نمی‌باشد و بالعکس باید "کریمانه" سخن گفت "وقل لهما قولا کریما" و تواضع و فروتنی "واخفض لهما جناح الذل" پایه و اساس باشد و رحمت و عطوفت و کرامت را در واژه‌ها داشته باشیم.
6 - آروزی سلامت و شادابی برای والدین در کلام فرزندان "واضح وآشکار" باشد و از خداوند تقاضای رحمت "وقل رب ارحمهما" بنمایند، که آنان در دوران خردسالی فرزندان، تلاش همه‌جانبه برای سلامت و تربیت فرزندان "کماربیانی صغیرا" خود داشته‌اند و خواهان پاداش شایسته از خداوند برای آنان "واجزهما بالاحسان، احسانا" باشند.
7 - فرزندان بداند تکلیف و توصیه به احسان به زمان حیات اختصاص ندارد و منحصر بدوران زندگی آنان نیست، بلکه دوران حیات و پس از آن را نیز اعلام می‌دارد، که امام هشتم می‌فرماید، عاق والدین گاهی در دوران حیات است و گاهی پس از مرگ والدین، بنده بوضوح یافته‌ام که گاهی گرهها و گیرهای زندگی فرزندان بدلیل نبود رضایت والدین است، که صد البته در حدیث آمده رضایت خداوند "رضاالله مع رضاالوالدین" پس از رضایت و همراه با رضایت والدین می‌باشد.
8 - همه فرزندان بدانند که عبادت فقط در نماز و روزه و عمره و حج، خلاصه نمیشود که همراه این عبادات، نگاه رحمت‌آمیز به والدین داشتن نیز عبادت است و رأفت را همراه رحمت نمائیم که نور همراه نور شود.
9 - در هنگام اختلاف عقیدتی با والدین، مصاحبت معروف "وصاحبهما فی‌الدنیا معروفا" توصیه خداوند حکیم می‌باشد و البته اطاعت در معصیت روا نیست، با حفظ عقیده صحیح فرزندان، باید حرمت و جایگاه والدین حفظ شود و برخوردها شایسته و بایسته باشد.
10 - در قرآن مجید از زبان حضرت یحیی می‌خوانیم "وبرابوالدیه" که نسبت به والدین، نیکوکار بود و در معرفی‌نامه حضرت مسیح آمده "وبرابوالدتی" به مادر رفتار نیکو و شایسته داشت، معرفی این دو پیامبر بزرگ الهی برای جهت دادن افراد به ارزش نکوکاری به والدین می‌باشد.
11 - بدانیم در منطق اسلام اضافه بر والدین تکوینی و شناسنامه‌ای، والدین روحانی چون "رسول خدا و امام علی" را داریم "انا وعلی ابواهذه الامه" که باید حرمت و کرامت آنان را نیز پاس بداریم و در ضمن این احترام و اکرم، زحمات و خدمات طاقت‌فرسای آنان معلوم گردد و در کنار این تکریم نسبت به شفاعت آنان در رستاخیز امیدوار باشیم.
12 - دستاورد بزرگداشت والدین، راحت زیستن و آبرومند زیستن و در ناز و نعمت زیستن و عمر طولانی یافتن و رشد و تعالی یافتن و برخوردار شدن از سعادت و سلامت و صلابت و صیانت در دنیا و آخرت، می‌باشد آسایش و آرامش در پرتو رعایت اخلاق، دست یافتنی خواهد بود.