نویسنده: جعفر موسی نژاد
هر کسی به طور طبیعی علاقه مند است تا محبوب دلها باشد و مردم او را دوست بدارند. محبوبیت اگر چه آثار بسیاری برای آدمی به همراه می‌آورد ولی هیچ کسی نمی‌تواند از آرامشی که در پی محبوبیت برمی خیزد چشم پوشی کند؛ زیرا محبوبیت نه تنها امنیت را برای او به ارمغان می‌آورد بلکه سکونت و آرامش درونی را نیز برای او در پی خواهد داشت. هر کسی می‌کوشد تا به هر شکلی شده محبوب دلها شود؛ زیرا اگر محبوبیت تحقق یابد، آدمی بر دلها حکومت می‌کند و بندگی باطنی، بردگی ظاهری را نیز به دنبال خواهد داشت و اشخاص، کورکورانه از وی پیروی و اطاعت می‌کنند.
هر کسی در جست وجوی محبوبیت و حکومت بر دلها، از ابزارهای گوناگونی بهره می‌برد. برخی با ابزار مال می‌کوشند تا دلها را به سوی خود جذب و جلب نمایند. برخی دیگر با احسان و کمک به دیگری یا مهر و محبت می‌کوشند این محبوبیت را برای خود ایجاد کنند.
هر یک از اینها با توجه به گرایش‌های گوناگون مردم تاثیراتی به جا می‌گذارد. حتی ابلیس و شیاطین با وعده‌های دروغین و مستکبران و مستبدان با فریب و نیرنگ در جلب قلوب مردم می‌کوشند و تاثیراتی را نیز به جا می‌گذارند؛ از این رو دولت‌های استکباری و مستبدی چون دولت فرعونی بر جان‌ها حکومت می‌کند و مردمی را بنده خود می‌سازد.
اصولا انسان به کسی که محبت کرده گرایش دارد و اگر محبتی دیده، می‌کوشد تا آن را پاسخ دهد. از این رو اگر کسی به او مالی دهد یا تعلیم و آموزشی بدهد، خود را بنده او می‌داند و در کلام امیرمومنان علی(ع) است. من علمنی حرفا فقد صیرنی عبدا؛ هر کسی حرفی به من بیاموزاند مرا بنده خود ساخته است و در همین چارچوب است که آن حضرت خود را عبید محمد(ص) می‌داند که ایشان را معارف بسیار آموخته است: انا عبد من عبید محمد(ص)؛ من بنده ای از بندگان محمد(ص) هستم. به این معنا که ایشان دل در گروه محبت کسی دارد که به ایشان چیزی آموخته است. پس هر کسی، به طور طبیعی علاقه مند به کسی می‌شود که خدمتی به او کرده است و این گونه سپاسگزار او می‌باشد. چنانکه در مثل آمده است: الانسان عبید الاحسان.
ولایت و سلطه شیطانی نیز ریشه در محبت شخص به شیطان دارد؛ زیرا او را کسی می‌داند که خدمتی به او کرده است؛ هر چند که در این باور به اشتباه و خطا رفته و فریب و وسوسه ابلیسی را، خدمت برشمرده است. به عنوان نمونه خداوند گزارش می‌کند که برخی از مردم تحت ولایت جنیان در می‌آیند؛ زیرا گمان می‌کنند که ایشان اخبار غیب را در اختیارشان می‌گذارند. (سوره جن)
محبت واقعی و محبوبیت جهانی
اینکه هر کسی سپاسگزار خدمتی است که به وی می‌شود و همین خدمت رسانی عاملی در جلب و جذب دل‌های بشر دارد، امری پوشیده نیست؛ ولی این محبت نه تنها کامل و تمام نیست، بلکه فراگیر و پایدار هم نمی باشد. ازنظر آموزه‌های قرآنی محبوبیت واقعی و جهانی را می‌بایست در امری دیگر جست.
در روایات است که اگر کسی بخواهد رابطه خود را با مردم اصلاح نماید، گام نخست آن است که رابطه خود را با خدا اصلاح کند. از امام حسن عسکری(ع) روایت است که فرمود: من اصلح فیما بینه و بین الله اصلح الله ما بینه و بین الناس؛ کسی که بین خود و خدایش را اصلاح کند، خداوند بین او و مردم را اصلاح می‌کند. (جهادالنفس، حدیث355)
برای اینکه انسان بین خود و خدا را اصلاح کند خداوند در قرآن راهکاری را ارایه کرده است. در این راهکار مشخص شده که اگر انسان آن را پیروی کند، محبوب خداوند می‌شود و رابطه میان خدا و خلق، رابطه محبت می‌شود و هر یکی دیگری را محبوب خود می‌شمارد. خداوند در آیه31 سوره آل عمران می‌فرماید:
«قل ان کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله و یغفر لکم ذنوبکم و الله غفور رحیم»
بگو: اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید و خداوند آمرزنده مهربان است.»
در حقیقت راه اصلاح میان خود و خدا، آن است که انسان از آموزه‌های وحیانی قرآن و سنت و سیره پیامبر(ص) پیروی کند و به همه آموزه‌های وحیانی ایمان داشته باشد، نه اینکه به برخی مومن و به برخی دیگر کافر باشد؛ چنان که برخی به ولایت امامان معصوم(ع) کافر هستند و ایمان ندارند و حقوق اهل بیت(ع) را در ولایت نمی‌پذیرند. (مائده، آیه3؛ نساء، آیه59 و احزاب، آیه33 و آیات دیگر)
نقش ایمان و عمل صالح
اگر کسی به طور کامل و تمام به همه آموزه‌های وحیانی خداوند ایمان داشته و از آن اطاعت کند، اگرچه بر او گران و سخت باشد (بقره، آیه143؛ آل عمران، آیات32و 53) آن موقع است که محبوب خداوند می‌شود و از آثار این محبوبیت آن است که در میان مردم محبوب می‌گردد و همگان از جان و دل بنده وار جان، فدای او می‌کنند و او را بر خود اولی و برتر می‌شمارند و از خود برای او می‌گذرند.
اطاعت از خدا و پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در زندگی در دو عنوان ایمان و عمل صالح نمودار می‌شود؛ چراکه این دو، بال‌های پرواز آدمی به سوی خداوند است. (فاطر، آیه10) از این رو خداوند به مردم می‌فرماید که به جای آنکه بخواهند محبوبیت دیگران را از طریق مال و ثروت به دست آورند که محبوبیت ناپایدار و غیرواقعی است (انفال، آیه63) با ایمان و عمل صالح یعنی اطاعت از خدا و پیامبر(ص) آن را به دست آورید.
خداوند درباره رمز محبوبیت انسان می‌فرماید:
ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا
کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، به زودی خدای رحمان برای آنان محبتی در دلها قرار می‌دهد. (مریم، آیه96)
در حقیقت رمز محبوبیت انسان را می‌بایست در ایمان و عمل صالح جست؛ اگر کسی کارهای نیکی انجام می‌دهد و در حقیقت متوجه حسن فعلی است و به حسن فاعلی یعنی اخلاص و ایمان اعتقادی ندارد و نیت او پاک و خالص نیست، باز هم خداوند برای او محبوبیتی در دلها ایجاد می‌کند ولی این محبت، ناپایدار و موقتی و غیرکامل است، ولی اگر همراه با ایمان و نیت خالص یعنی حسن فاعلی باشد، این جمع حسن فعلی و فاعلی موجب محبوبیت پایدار و کامل و تمام او در میان خلق می‌شود؛ زیرا چنین شخصی محبوب خداوند است و محبوب خداوند در میان خلق هم محبوب خواهد بود.