خروج Exodus

كلمات كليدي : خروج، كتاب مقدس، عهد عتیق، سفر دوم، تورات

نویسنده : هادی جهانگشای

Exodus به معنی «خروج» یا عزیمت، واژه‌‌ای لاتینی است که از کلمه یونانی «Exodos» ریشه گرفته و مترجمین یونانی کتاب مقدس، آن را برای نامیدن کتاب فوق بکار برده‌اند.[1] چنانچه مستر هاکس در قاموس کتاب مقدس آورده: لفظ خروج به معنی بیرون رفتن و مبنی است بر ذکر کوچ اسرائیلیان از مصر و بالاستمرار تاریخ متعجب و مهمی را که سفر پیدایش آغاز نموده است متابعت می‌نماید.[2] این نام در ترجمه لاتین کتاب مقدس(ولگیت) به وسیله نویسنده یهودی فیلو «Philo» (معاصر مسیح) و در چاپ سریانی نیز حفظ شده است در عبری نام کتاب بعد از دو کلمه نخستین متن «We\'elleh Shemot»(این است نامهای) ذکر شده است. عبارت مشابه در سفر پیدایش(8:46) قبل از معرفی اسامی یهودیانی که با یعقوب به مصر عزیمت کرده‌اند دیده می‌شود.[3] این سفر از تورات دومین سفر کتاب مقدس و تورات می‌باشد. کتاب خروج مجزا از کتاب پیدایش نیست بلکه ادامه داستانی است که شرح آن با کتب پیدایش شروع شده و با کتاب‌های لاویان، اعداد و تثنیه کامل می‌گردد.

محتوای کتاب

این کتاب دنباله ماجراهای بنی‌اسرائیل را بیان می‌کند. بین پایان سفر پیدایش و آغاز سفر خروج چند سده فاصله است. ماجرا در این سفر از آنجا آغاز شده که نظام حکومتی مصر تغییر یافته و حکومت جدید، بنی‌اسرائیل را زیر فشار و شکنجه قرار داده است.[4] کتاب خروج الهیات بنیادی را مطرح می‌کند، که خدا در آن نام و صفات فدیه، قوانین و نحوه پرستش خود را آشکار می‌سازد. همچنین کتاب خروج درباره انتخاب و خدمات موسی به عنوان شفیع عهد اول، آغاز خدمت کهانت، نقش نبی و اینکه چگونه عهد قدیم میان خدا و قومش به شکل جدیدی(در پیمان سینا) به اجرا درآمد، توضیح می‌دهد. بصیرت و شناخت از ذات خدا در باب‌های 3، 6، 33 و 34 یافت می‌شود. تأکید این باب‌ها، بخصوص بر حقیقت و اهمیت حضور خدا است(که به وسیله نام یهوه و جلال او بیان شده است). همچنین کتاب بر صفاتی از خداوند مثل عدالت، راستی، بخشندگی، صداقت و تقدس او تاکید می‌کند. بنابراین شناخت نام خداوند شناخت او و خصوصیات وی است(3: 13 – 15) و (3:6).

خدا در این کتاب تاریخ نیز است و خدایی مانند او نیست. مصیبت بنی‌اسرائیل و نزول بلایای آسمانی بر مصر تماماً تحت کنترل خداوند قرار دارد. فرعون، مصری‌ها و قوم بنی‌اسرائیل، شاهدین قدرت خداوند بودند. دانستن تفقد و توجه خداوند از قوم بنی‌اسرائیل باعث اطمینان قلبی نسبت به او می‌گردد(24:2). با رهایی بنی‌اسرائیل از اسارت مصر و عزیمت آنها به سوی سرزمین، وعده تحقق می‌یابد. پیمان وی با بنی‌اسرائیل در کوه سینا قدم دیگری در انجام وعدۀ خدا به پاتریا رخ‌ها بود.[5]

از دیگر مطالب مهم این کتاب می‌توان اختراع عید فصح و کوچ فوری اسرائیلیان و عبور از دریای قلزم و تشکر و امتنان موسی و قوم بر ساحل بعد از هلاکت لشکر فرعون و نیز اشتهار شریعت در کوه سینا را برشمرد.[6] کلام دهگانه(ده‌فرمان) به عنوان پیشگفتاری برای قوانینی که بعداً همراه با جزئیات توسط یهوه به اسرائیل داده شد، عطا گردید. ده فرمان احترام و پرستش خدایان دیگر را ممنوع و مکروه دانست. داشتن بت‌ها و سوء استفاده و به باطل بودن نام یهوه در سوگندها و عهدها مکروه است. در ده فرمان رعایت و حفظ سبت و نیز احترام به والدین خواسته شد. قتل، زنا، دزدی، شهادت دروغ و طمع منع گردید(خروج 20).

یکی از موارد مهم پرستش یهوه خیمه عبادت(خیمه اجتماع) بود. این خیمه عبارت از ساختمانی چادر مانند است، که در بیابان با مصالحی که آنها با خود از مصر آورده بودند ساخته شد. خیمه دارای دو اتاق بود که یکی از آنها قدس‌الاقداس و دیگری قدس نامیده می‌شد. تنها اثاثیه‌ای که در قدس‌الاقداس وجود داشت صندوق(تابوت) عهد بود که سرپوش آن تخت رحمت برای کفاره و رحمت بر آن قرار داشت. مکان قدس نیز شامل: میزی که نان تقدم، یک چراغدان 7 شاخه و مذبح بخور بر آن قرار داشت. درست در بیرون خیمه در صحن حیاط، مذبحی برای قربانی‌ها و حوضی برای کاهنان جهت شستشوی دست‌ها و پاهایشان وجود داشت. در اواخر این کتاب آمده است که هارون پیامبر خدا گوساله سامری را ساخته است.

بر طبق کتاب اول پادشاهان (1:6)، خروج بنی‌اسرائیل از مصر 480 سال قبل از «سال چهارم سلطنت سلیمان» و تقریباً 966 ق .م اتفاق افتاده است. بر طبق روایات، خروج بنی‌اسرائیل در سال 1446ق.م اتفاق افتاده است.

حداقل سه راه به عنوان مسیر خروج بنی‌اسرائیل از فیتوم و رعمسیس احتمال داده شده است.

1) جاده شمالی به سمت شمال فلسطین؛

2) جاده میانی که به طرف شرق از سینا به بئر شبع کشیده می‌شود؛

3) جاده جنوبی در طول غرب سواحل سینا به طرف مرزهای جنوب شرقی شبه جزیره.

به هر صورت منطقه عبور بنی‌اسرائیل از دریای سرخ دقیقاً شناسایی نگردیده است.[7]