توفیق، همراهی خدا در کار خیر

توفیق یکی از درخواست‌های مؤمنان است. از این روست که از زبان همگان توفیق برای خود و دیگری بسیار شنیده می‌شود. هنگامی که به کار نیکی اقدام کنند و یا عمل خوبی را به سرانجام رسانند در پاسخ سپاس بر این نکته تاکید می‌شود که خداوند توفیق این کار خیر را به من داده است. اما توفیق چیست و چرا مومن سپاسگزارانه و یا ملتمسانه از خدا توفیق می‌جوید؟

توفیق در واژه شناسی به معنای ایجاد مطابقت و موافقت میان دو چیز در کار خیر و نیک آمده است. به این معنا که شخصی چیزی را موافق با دیگری انجام می‌دهد به گونه‌ای که تنافر و بیزاری از میان رخت برمی بندد و موافقت، همراهی و همدلی پدید می‌آید. توفیق را از این رو فضل و بخشش الهی دانسته‌اند که به عنوان امری است که توقع و انتظار آن نمی‌رفت و تنها به فضل و زیادتی خداوندی نصیب و بهره شخص شده است. بنابراین فضل و توفیق به گونه‌ای با هم ارتباط تنگاتنگی دارند و در آیات قرآنی می‌توان مواردی را که به فضل الهی کار خیری از سوی انسان انجام گرفته است، در حکم توفیق برشمرد.

آثار توفیق

برای توفیق آثاری در قرآن بیان شده که بیانگر آن است که این افراد از فضیلتی برخوردار شده‌اند که دیگر انسان‌ها از آن محرومند. به این معنا که افزون بر عنایت و رحمت عمومی، به عده‌ای که خداوند توفیق می‌دهد، از روی عنایت خاص و رحیمیت خاص، فضیلت و برکتی داده می‌شود که دیگران از آن بی نصیب هستند.

از جمله آثاری که قرآن برای اهل توفیق بر می‌شمرد، دوری و اجتناب از شیطان (نساء آیه 83) توبه و بازگشت به سوی خدا (ما توفیقی الابالله علیه توکلت و الیه انیب، هود آیه 88 و نیز بقره آیه 64)، زدودن گناهان (احقاف آیه 15 و 16) راهیابی به بهشت (بقره آیه 221) توکل (هود آیه 88)، شرح صدر (انعام آیه 125)، قبولی اعمال (احقاف آیه 15 و 16) رهایی از زیانکاری (بقره آیه 64)، مغفرت و آمرزش (بقره آیه 187)، هدایت خاص (اعراف آیه 43) و توفیق در اعمال صالح (احقاف آیه 15) است.

زمینه‌های توفیق

برای رسیدن به مقام توفیق انسان باید زمینه‌هائی را در خود پدید آورد و ظرفیت خود را افزایش دهد تا توفیق، رفیق راهش شود. از جمله زمینه‌هایی که می‌بایست فراهم گردد می‌توان به توبه (احقاف آیه 15) توکل (قصص آیه 22) جهاد (عنکبوت آیه 69) دعا (نمل آیه 19) عبادت (حمد آیه 5) قصد اصلاح (نساء آیه 35) هجرت (توبه آیه 117 و کهف آیه 16) اشاره کرد.

همچنان که تردید (توبه آیه 44 و 45) سنگدلی (یونس آیه 88) تنگی صدر (انعام آیه 125) کفر (مائده آیه 41 و توبه آیه 45) از موانع رسیدن به توفیق الهی است.