15 اردیبهشت 1397, 14:27
به اهتمام: حسین راضی خودگرای اخلاقی، غایت انگار است؛ یعنی همواره در پی به دست آوردن بیشترین خیر، سود و مصلحت است و در اعمال خود، پیوسته به نتایج نظر دارد. علاوه بر این، آنچه برای او مهم است، خیر و صلاح خودش است نه دیگران. اما باید توجه داشت که یک خودگرای اخلاقی لزوماً فردی خودپرست، خودپسند و خود خواه ـ به معنای رایج کلمه ـ نیست. یک خودگرای اخلاقی ممکن است کاملاً امانتدار، صادق، فداکار، سخاوتمند و به طور کلی واجد همه آنچه که در عرف جامعه فضایل اخلاقی به شمار می‌رود، باشد؛ و این در صورتی است که خیر و صلاح نهایی خود را در این امور ببیند. یک انسان مذهبی که حیات جاودان و پاداش آن جهانی کارهای نیک را باور دارد و از این رو در پی انجام کار نیک است، می‌تواندیک خودگرای اخلاقی به شمار آید.
ارتباط خودگروی اخلاقی با خودگروی روان شناختی
دلیل عمده خودگرایان اخلاقی برای توجیه این نظریه، روان شناختی است. این دلیل، به اختصار، چنین است: انسان به گونه ای آفریده شده است که همواره در پی سود و رفاه خویش است و همیشه کاری انجام می‌دهد که می‌پندارد بیش ترین غلبه خیر بر شر را برایش به ارمغان می‌آورد. این سخن بدین معناست که حب ذات تنها اصل اساسی در سرشت آدمی است؛ به بیان دیگر، خودارضایی هدف نهایی همه فعالیت‌های انسان است واصل لذت انگیزه اصلی وی در همه امور. پس این اصل باید در نظریه اخلاقی اساس و محور اصلی قرار گیرد. بدین سبب اصل اساسی اخلاقی ما باید حب ّ ذات باشد و هر نظریه دیگری تقابل با واقعیت است. به عبارت دیگر، اگر طبیعت بشر توجه پیوسته به سود و خیر وصلاح خویش است، این پیشنهاد که او باید کاری جز آنچه بیشتر به سود اوست انجام دهد، غیرواقعی و نامعقول و در عمل ناموفق خواهد بود. بدین ترتیب، خودگروی اخلاقی عموماً خودگروی روان شناختی را مسلّم می‌گیرد.
نقد و ارزیابی
1. خودگروی روان شناختی، اگر بدین معنا باشد که تنها گرایش اصیل در وجود آدمی گرایش به خود و میل دستیابی به خیر وصلاح خود است، صحت آن مورد تردید است ؛ زیرا امیال دیگری، نیز در انسان وجود دارد. گرایش به نیکی کردن به دیگران، راست گویی و امانتداری در انسان وجود دارد، بی آنکه این امور سودی برایش داشته باشد. ممکن است گفته شود: انسان از احسان به دیگران، گرفتن دست ناتوانان و نواختن یتیمان لذت می‌برد و احساس آرامش می‌کند.
ادامه دارد...
منبع: اخلاق هنجاری، تالیف: علی شیروانی، انتشارات کانون اندیشه جوان، 1384(با اندکی تلخیص)
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان