راهکارهای رهایی از غفلت

پرسش: غفلت که یکی از مهم ترین موانع هدایت و تکامل انسان به حساب می آید با چه راهکارهایی می توان از آن رهایی یافت؟

پاسخ: در بخش نخست پاسخ به این سوال ضمن تاکید بر رهایی از غفلت به عنوان اولین گام در مسیر رشد و تعالی انسان به راهکار تفکر اشاره کردیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.

2- تقویت علم و آگاهی: بدون تردید یکی از عوامل موثر در بیداری انسان، علم، شناخت، معرفت و آگاهی است. هر چه انسان آگاهی خود را افزونی ببخشد توجه او به حقایقی که باید به دنبال آنها باشد بیشتر می شود. به همین جهت قرآن در سوره یونس آیه 89 سفارش می کند به دنبال افرادی که در پی شناخت و معرفت صحیح نیستند حرکت نکنید، زیرا به مسیر غفلت زدگی سوق می دهند: «دعای شما پذیرفته شد. استقامت کنید و از راه و (رسم) کسانی که نمی دانند تبعیت نکنید.»

در روایتی از پیامبر اعظم آمده است: «نوع مع العلم خیرمن الصلاه مع الجهل» خواب با علم بهتر است از نماز باجهل. (میزان الحکمه، ج 6، ص 459) فرد عالم، خوابش نیز هدفمند و از روی تدبیر و برنامه ریزیی است، اما عابد جاهل هرچند عبادت می کند، ممکن است به مفهوم و ارزش و هدف عبادت خود آگاه نباشد.
3- موعظه: موعظه از ریشه «وعظ» به معنای منع همراه با ترساندن و درباب افتعال «اتعاظ» به معنای «تذکر به خیر و مانند آن که دل را نرم کند» آمده است.
    تذکار، بیداری، مبارزه با غفلت، سروکار داشتن با دل و عاطفه، آماده کردن ذهن برای بهره برداری از موجودی خود، باز کردن چشم برای دیدن، به خود آمدن، به برکت موعظه و نتایج آن می باشد. موعظه از راه غفلت زدایی و بیدارسازی به عقل خدمت می کند. از آن جا که موعظه، عضو خانواده حکمت عملی است، باید آثار آن در اعمال متعلم و متعظ ظاهر شود و او را از گناه باز دارد و این به معنای تاثیر موعظه در عقل عملی است.

بنابر‌این، سالک الی الله باید به «یقظه» برسد؛ یعنی بیداری از خواب غفلت و احساس مسئولیت در مقابل این که در این جهان با عظمت بیهوده آفریده نشده و باید خود را اصلاح کند.

4- توجه به عبرت‌ها: یکی از راههایی که قرآن برای بیداری افراد غافل به کار می گیرد، توجه دادن به عبرت‌هاست. قرآن در هفت زمینه با توجه دادن به آمد و رفت شب و روز، آمدن شیر پاک و مفید از میان خون هاو محتویات درون حیوانات، قصص و داستان‌های عبرت آموز گذشتگان، یاری کردن مجاهدان راه حق درعین جمعیت کم و غیره «لقدکان فی قصصهم عبره لاولی الالباب (یوسف -11) در سرگذشت آنان درس عبرتی برای صاحبان اندیشه بود. آری یقظه و بیداری نتیجه عبرت است. که روش عبرت آموزی یکی از روش های بیدارساز و خردپرور تربیتی است.