انسان
در همه امور محتاج خداوند است و برای برآورده شدن حاجت نبايد متكی به وسايل و
وسايط عادی و ظاهری باشد. هر چه هست از خداست، هر چند خداوند نعمتهای خود را با
واسطه به بندگان می‌رساند. در حديث قدسی آمده است: خداوند به موسی فرمود: هر چه را
كه احتياج داری از من بخواه حتی علف گوسفند و نمك طعامت را.[1] امّا بهتر است وقتی
بنده محتاج در مقابل خداوندی بی‌نياز می‌ايستد و از او درخواست می‌كند، نعمتهای بزرگ
و ارزشمند بخواهد چرا كه برای خداوند، اعطای نعمت هيچ زحمتی ندارد و كوچك و بزرگ
آن نزد خداوند مساوی است. در اينجا با توجه به روش معصومين ـ عليهم السّلام ـ به
چند نمونه اشاره مي‌كنيم:
1. دعا برای والدين
پدر
و مادر واسطه به وجود آمدن انسان هستند و همچنين بيشترين زحمات هر شخصی برعهده
والدين اوست، لذا در اسلام احترام و نيكی به آنها بسيار مورد تأكيد قرار گرفته
است، چنان كه در آيات مختلف قرآن،[2] بعد از امر به عبادت خدا و شريك قرار ندادن
برای او، امر به احسان به والدين شده است و از آنجا كه انسان هر چه به والدين خود
خدمت كند، از عهده سپاس از زحمات آنان بر نمی‌آيد، يكی از راههای جبران زحمات،
دعای خير در حق آنان است. چنان كه حضرت ابراهيم و نوح ـ عليهم السّلام ـ برای
والدين خود طلب مغفرت می‌كنند.[3] و امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در صحيفه سجاديه
دعايی مخصوص در حق والدين دارد.[4]
2. طلب خير برای ديگران
پيامبر
ـ صلّي الله عليه و آله ـ می‌فرمايند: وقتی دعا می‌كنيد برای عموم مردم دعا كنيد
كه باعث اجابت دعاست.[5] خداوند نه از برآوردن حاجات ناتوان است و نه در اعطای آن
بخل می‌ورزد: پس اگر كسی برای ديگران خير بخواهد، خداوند به خاطر خيرخواهی او برای
ديگران، حاجت او را برآورده می‌كند.
3. داشتن فرزند صالح
يكی
از سعادت‌های هر پدر و مادری، داشتن فرزند صالح است كه باعث سربلندی آنان در دنيا
و آخرت می‌شود، به همين سبب ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ از خداوند درخواست فرزند
صالح و مؤمن می‌كردند. حضرت زكريا ـ عليه السّلام ـ از خداوند طلب فرزند پاك و طيب
می‌كند.[6] حضرت ابراهيم ـ عليه السّلام ـ بعد از حمد و ستايش خدا، برای داشتن
فرزند، از خداوند می‌خواهد فرزندانش را از نمازگزاران قرار دهد.[7]
4. سلامتی و ظهور امام زمان (عج)
وقتي
امام زمان (عج) ظهور كند، هرگونه ظلمی برچيده می‌شود، و عدل سراسر زمين را فرا می‌گيرد،
عقلها كامل می‌شود و هيچ كس به دنبال گناه نمی‌رود، بركت بر بندگان به سبب اعمال
خير و گناه نكردن نازل می‌شود و فقر ريشه‌كن می‌گردد و حتی مردم برای انجام عمل
خير به دنبال فقير می‌گردند، ولی كسی را نمی‌يابند. چه آرزویی بزرگتر از زندگی
كردن در چنين اجتماعی كه سعادت دنيا و آخرت همه در آن است و چه سعادتی بالاتر از
اينكه انسان در حكومت امام زمان (عج) زندگی كند.لذا دعا برای سلامتی و تعجيل در
ظهورشان از بزرگترين دعاهاست كه حقيقتاً خواسته قلبی همه شيعيان است. به سبب عظمت
حكومت جهانی آن حضرت، حتی ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ نيز برای سلامتی و ظهور
ايشان دعا می‌كردند. امام رضا ـ عليه السّلام ـ برای سلامتی حضرت صاحب الامر دعایی
را می‌خواندند و به مردم نيز سفارش می‌كردند، برای سلامتی آن حضرت دائماً اين دعا
را بخوانند.[8] و امام زمان (عج) در عصر غيبت صغری در نامه‌ای به يكی از اصحاب خود
می‌فرمايند: برای تعجيل در فرج بسيار دعا كنيد چرا كه آن فرج خود شما خواهد
بود.[9]
5. بهترين بنده بودن
كمال
هر انسان در بندگی خداوند است. چنان كه در قرآن كريم آمده است: ما جن و انس را فقط
برای عبادت و بندگی خود آفريديم.[10] از آنجا كه رسيدن به كمال بندگی مستلزم ترك
هواها و خواهش‌های نفسانی است، لذا در راه رسيدن به آن بايد از خداوند درخواست كمك
و ياری كرد. چنان كه امام سجاد ـ عليه السّلام ـ می‌فرمايند: خدايا مرا به
كاملترين درجه ايمان برسان.[11] و حضرت علی ـ عليه السّلام ـ در دعای كميل می‌فرمايد:
خدايا مرا از بهترين بندگان خود قرار ده.
6. حفظ اسلام
اسلام
ناب از بزرگترين نعمتهای الهی است كه به بشر ارزانی شده است. دينی است جامع برای
تمام ابعاد زندگی انسان، هم راهكارهای خوشبختی انسان در دنيا را بيان می‌كند، و هم
برنامه‌های سعادت در آخرت را، عمل به دستورات آن هم آرامش روانی فرد را تأمين می‌كند
و هم باعث آسايش و امنيت اجتماع می‌شود. ارزش اين نعمت الهی به حدی است كه برای
پايدار ماندن آن هزاران و بلكه ميليونها نفر جان خود را از دست داده‌اند و معصومين
ـ عليهم السّلام ـ به عنوان بزرگترين افراد بشريت، به خاطر بقای اسلام خون‌شان بر
زمين ريخته شده است. لذا دعا برای حفظ اين مكتب الهی از مهمترين وظايف هر مسلمان
است.
7. عافيت و عاقبت به خيری
از
بزرگترين نعمتهای الهی سلامتی و عافيت است: سلامتی دين و بدن، دنيا و آخرت. هر چند
خداوند بدون درخواست به بندگان خود سلامتی می‌دهد امّا بايد با دعا كردن هم عافيت
دين و آخرت خود را بخواهد و هم باعث بقای آن تا آخر عمر باشند، تا مبادا در طول
زندگی اين عافيت از بين برود و عاقبت انسان با بی‌دينی و ذلت دنيا و آخرت همراه
باشد. امام سجاد
ـ
عليه السّلام ـ می‌فرمايند: خدايا طعم
عافيت را تا آخر عمر به من بچشان.[12] و در دعایی كه به دعای عافيت و شكر معروف
است، می‌فرمايند: خدايا بين من و عافيت در دنيا و آخرت جدایی مينداز.[13]
8. طلب توبه و محو آثار گناه
معصيت
علاوه بر عذاب اخروی، آثار سوئی نيز در همين دنيا دارد كه باعث مي‌شود انسان هر چه
بيشتر از معنويات دور باشد و توفيق اطاعت از او سلب شود. برای همين درخواست از بين
رفتن آثار گناهان گذشته بر توفيق عبادت بيشتر در آينده، از دعاهای پراهميت است.
امام سجاد در دعایی آموزنده برای شيعيان، می‌فرمايند: «خدايا، مرا از پليديهای
گذشته پاك كن و آثار سوء آنها را نيز از بين ببر.»[14]
9. طلب رزق حلال
قرآن
كريم در موارد متعددی [15] امر به خوردن روزی حلال كرده است. در آية 168 سوره بقره
می‌فرمايد: يا ايها الناس كلوا في الارض حلالاً طيبا و لاتتبعوا خطوات الشيطان
إنّه لكم عدوٌّ مبين. تأكيد قرآن به اين دليل است كه غذای جسم در نفس و روح انسان
تأثير مستقيم دارد، لذا ائمه معصومين در موارد بسياری از خداوند درخواست رزق حلال
و طيب می‌كردند، چنان كه امام باقر ـ عليه السّلام ـ در دعای سمات می‌فرمايند:
«خدايا، روزی حلالت را بر من زياد كن».[16] و امام صادق ـ عليه السّلام ـ می‌فرمايند:
«خدايا، بر من و خانواده‌ام از بركت آسمانها و زمين روزی پاك و حلال فراوان نازل
كن تا به واسطه آن از بندگانت بی‌نياز شوم.»[17]
10. طلب علم
خداوند
در قرآن كريم به پيامبر خود امر به دعا می‌كند و می‌فرمايد: «بگو؛ پروردگارا علم
مرا زياد كن.»[18] و حضرت سجاد ـ عليه السّلام ـ هر شب در ضمن دعاهای خود می‌فرمودند:
«خداوندا به من عقل كامل، قلب پاك و علم فراوان عطا فرما.»[19] در پايان اشاره به
اين نكته لازم است كه با توجه به توصيه‌ها و سنت معصومين ـ عليهم السّلام ـ بر حسب فقر و نياز ما به خداوند متعال در تمام
امور مادی و معنوی، كلی و جزئی و در تمامی لحظات، تمامی نيازها و حاجاتمان را از
حق‌تعالی بخواهيم و بس، و در اين صورت است كه زندگی ما نورانی و متبرك و الهی می‌گردد.