قرآن یکی از اسباب جلب توفیق الهی را تلاش و کوشش در راه هدف می‌داند و می‌فرماید: مجاهدان راه خدا و شهیدان از توفیق الهی برخوردارند و کارشان در نزد خداوند اصلاح می‌شود. فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى* وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى* فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَى (سوره اللیل آیات 5.6.7).اما آنكه [حق خدا را] داد و پروا داشت، و [پاداش] نیكوتر را تصدیق كرد، به‌زودى راهِ آسانى پیش پاى او خواهیم گذاشت. توفیق یکی از درخواست‌های مومنان است. از این روست که از زبان همگان توفیق برای خود و دیگری بسیار شنیده می‌شود. هنگامی که به کار نیکی اقدام کنند یا عمل خوبی را به سرانجام رسانند، در پاسخ سپاس بر این نکته تاکید می‌شود که خداوند توفیق این کار خیر را به من داده است. توفیق در واژه شناسی به معنای ایجاد مطابقت و موافقت میان دو چیز در کار خیر و نیک آمده است. به این معنا که شخصی چیزی را موافق با دیگری انجام می‌دهد به گونه‌ای که تنافر و بیزاری از میان رخت برمی بندد و موافقت، همراهی و همدلی پدید می‌آید.توفیق را از این رو فضل و بخشش الهی دانسته اند که به عنوان امری است که توقع و انتظار آن نمی‌رفت و تنها به فضل خداوندی نصیب و بهره شخص شده است. بنابراین فضل و توفیق به گونه‌ای با هم ارتباط تنگاتنگی دارند و در آیات قرآنی می‌توان مواردی را که به فضل الهی کار خیری از سوی انسان انجام گرفته است، در حکم توفیق برشمرد.
چگونه توفیق به دست آوریم؟
قرآن یکی از اسباب جلب توفیق الهی را تلاش و کوشش در راه هدف می‌داند و می‌فرماید: مجاهدان راه خدا و شهیدان از توفیق الهی برخوردارند و کارشان در نزد خداوند اصلاح می‌شود. عمل صالح در حقیقت میوه درخت ایمان است و دو رکن اساسی دارد: یکی نیت پاک و دیگری کارمفید. بنابراین عمل صالح منحصر در نماز و روزه، حج و زکات و... نیست، بلکه هر کار مفیدی که با نیت پاک انجام پذیرد عمل صالح شمرده می‌شود، هر چند اندک و ناچیز باشد و آنچه در عمل صالح مهم است، قصد قربت و تقرّب به پروردگار است.
عمل صالح و توفیق الهی
یکی دیگر از عوامل به دست آوردن توفیق الهی کار نیک است. از نظر قرآن، فقط خداوند منشأ توفیق است: «اَلَیسَ الله بِکافٍ عَبدَهُ»؛ و اگر خداوند [بر اساس علم به شایستگی‌ها و ناشایستگی‌ها] محرومیت کسی را بخواهد، هرگز کسی نمی‌تواند به او بهره‌ای از هدایت برساند و اگر خداوند هدایت و توفیق را بخواهد، هیچ کس قادر نیست آن را برگرداند.در آیات قرآن کریم، خداوند انفاق توأم باتقوا و ایمان راعامل توفیق درکارهای بزرگ معرفی کرده است.
عمل صالح چه عملی است؟
واژه «عمل» اگرچه از لحاظ مفهومی شامل مطلق رفتار و فعل می‌شود، اما در معنایی خاص به رفتارهای ارادی که با اختیار و آگاهی انجام می‌گیرد، اطلاق می‌گردد، از همین روست که بعضی اهل لغت واژه اراده را در مفهوم این لفظ لحاظ کرده و «عمل» را اینگونه تعریف کرده‌اند: «هر کاری (فعلی) که از روی قصد انجام شود، عمل نامیده می‌شود.»[راغب اصفهانی در مفردات الفاظ قرآن الکریم].واژه «صالح» نیز از ریشه صلاح بوده و به معنای ضد «فساد» است.[راغب اصفهانی، مفردات].در آیات قرآنی نیز این واژه در همین معنا به کار رفته و دو واژه «صلاح» و «فساد» در معنای مقابل هم به کار رفته است مانند آیه «الذین یفسدون فی الارض و لایصلحون»[شعراء/152].با توجه به آنچه گذشت می‌توان گفت «عمل صالح، عملی است که در شرع به عنوان واجب یا مستحب معرفی شده و سالک از طریق انجام آن می‌تواند سیر و سلوک کند و به مقام قرب نائل گردد.»[امینی، ابراهیم، خودسازی، ص 254].«عمل صالح در حقیقت میوه درخت ایمان است و دو رکن اساسی دارد : یکی نیت پاک و دیگری کارمفید. بنابراین عمل صالح منحصر در نماز و روزه، حج و زکات و... نیست، بلکه هر کار مفیدی که با نیت پاک انجام پذیرد عمل صالح شمرده می‌شود، هر چند اندک و ناچیز باشد. آنچه در عمل صالح مهم است، قصد قربت و تقرب به پروردگار است.»[علیان نژاد، ابوالقاسم، سوگندهای پربار قرآن، ص 227].
شرط قبولی عمل از نظر قرآن
اساساً آخرت وجهه ملکوتی دنیاست. شرط اینکه یک عمل، وجهه ملکوتی خوب پیدا کند، این است که با توجه به خدا و برای صعود به ملکوت خدا انجام گیرد. لذا اگر کسی ایمان به خدا و قیامت نداشته باشد، عمل او وجهه ملکوتی نخواهد داشت و به علییین صعود نخواهد کرد. لذا تا عملی از راه نیت و از راه عقیده و ایمان، نورانیت و صفا پیدا نکند، به ملکوت بالا نمی‌رسد [ره توشه راهیان نور، ویژه ماه رمضان،1387، ص 280].در قرآن کریم آمده است: «إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ»[فاطر/10] (سخنان پاكیزه به سوى او بالا مى‌رود، و كار شایسته به آن رفعت مى‌بخشد.) این آیه به دو گونه تفسیر شده است: یکی اینکه کردار شایسته سخن و اعتقاد پاک را بالا می‌برد و دیگر اینکه سخن پاک و اعتقاد پاک، کردار شایسته را بالا می‌برد و ملکوتی می‌سازد. دو تفسیر، این اصل را بیان می‌کنند که ایمان در مقبولیت عمل و بالا رفتن عمل به سوی بالا تأثیر دارد و عمل، در سیراب شدن ایمان و بالا رفتن درجه ایمان و این اصل در معارف اسلامی، اصل مسلمی است.