تقویت جدیت در نماز

اگر نسبت به انجام فریضه نماز کاهل هستیم، یا خدای ناخواسته نماز نمی‌خوانیم و یا از خواندن نماز لذت نمی‌بریم، چه کنیم؟ چه عوامل و موانعی در انجام عارفانه و عاشقانه این فریضه مهم الهی، نورانی وجود دارد؟ چه محورها و مدارهایی را باید لحاظ کنیم که پاسخ صحیح و عملی برای سوال‌های مذکور بیابیم؟ برای پاسخ به این سوالات مطالب ذیل را با هم مرور می‌کنیم؟ 1- میزان ضعف یا قوت در آگاهی و شناخت در حوزه مسائل دینی به‌ویژه توحید، نبوت، امامت، عدل و معاد و نیز ارزش‌های اخلاقی ضعف و قوت ما در نماز را تعیین می‌کند.فراموش نکنیم که نماز یک قطعه از پازل تکالیف دینی و اعتقادات مذهبی ماست. کاهلی نماز محصول ضعف در شناخت و پذیرش در سایر ابعاد دین می‌باشد. ساده ترین راه، مطالعه کتابهایی در زمینه‌های دینی و نماز می‌باشد.2- تجربه‌های تلخ یا شیرین از نماز یا محیط‌های مذهبی تأثیرات فوق العاده در گرایش و یا عدم گرایش به نماز خواهد داشت. مسافرت‌های خانوادگی و فامیلی به اماکن متبرکه و زیارتگاه‌ها اگر توأم با خاطرات خوش و شیرین همراه باشد همراهان را به نماز و ارزش‌های دینی علاقه‌مند می‌سازد.3- معاشرت و تعامل با خویشان و اطرافیان اگر اهل نماز و رعایت شئون اخلاقی و دینی باشند، در تقویت بنیه دینی و علاقه‌مندی به نماز و انجام تکالیف شرعی نقش بسیار مهمی‌دارد، تا آنجا که در روایات آمده است: انسان به آئین دوستان و معاشرانش می‌باشد. 4- گناه، سم روح و روان است. اگر روان خود را مسموم کنیم تا زمانی که با توبه سم گناه را از روح و روان خود پاکسازی نکنیم، حقیقت تلخ خواهد بود و نماز زجرآور و از هر آنچه خوب است گریزان خواهیم شد. دروغ، غیبت، اتلاف وقت، اسراف، خودنمایی و مدگرایی، بدحجابی و معاشرت با اهل معصیت، .... از جمله سموم مهلک اند .5- انتظار ناروا از نماز. استفاده ابزاری از نماز جهت تأمین نیازهای غریزی نیز از جمله موانع رسیدن به مقام اهل نماز و دعا و عبادت است. کم نیستند افرادی که خدا را برای خرمایی خواهند. نماز می‌خوانیم تا پولدار بشویم، نماز می‌خوانیم تا صاحب مسکن بشویم و یا در دانشگاه قبول بشویم. این گروه از افراد وقتی از نماز محصول دنیوی و غریزی به‌دست نمی‌آورند به‌دنبال بهره گیری از خرافات رمال و فالگیر و دعانویس‌هایی که خود دعا را قبول ندارند و دهها روش غیرعقلی و دینی دیگر می‌روند. اینان نمی‌توانند اهل نماز و عبادت واقعی باشند مگر با توبه و استغفار، دل و روح خود را پاک نمایند.6- عدم پاسخگویی صحیح، صریح و به موقع به پرسش‌ها و ابهاماتی که گاهی از سوی نمازگزاران طرح و تبیین می‌شود موجب دور ماندن نمازخوان‌ها از شناخت و آگاهی‌های لازم در حوزه دین و دعا و نماز شده و به دنبال آن رغبتی به نماز نشان نمی‌دهند.7- زور و اجبار و تحمیل نیز که گاهی از سوی والدین در برخی خانواده‌ها علیه فرزندان و بعضا علیه همسر اعمال می‌شود موجب فاصله نسل جوان از ارزش‌ها و فرائض دینی شده در این میان نسبت به نماز شرطی انزجاری می‌شوند یعنی نماز و نمازگزاران را با زور و تحمیل و تحقیر توأمان تداعی نموده و از نماز و نمازخوان‌ها فاصله می‌گیرند. غنچه با زور گل نمی‌شود. فراموش نکنیم که تمامی‌سوره‌های قرآن (جز یکی) با رحمن و رحیم آغاز شده و بهترین راه تقویت بنیه دینی در بین مردم زبانی نرم و استدلالی محکم و موعظه‌ای شیرین و نیکو داشته شده است.8- تأخیر در انجام فریضه مهم نماز و بی اهمیت جلوه دادن عبادات نیز از عوامل زمینه‌ساز دوری و کاهلی در نماز خواهد شد نماز هم به لحاظ قالب (شکل) هم به لحاظ قیمت (محتوا) می‌بایست زیبا و غنی اقامه شود تا برای خود و دیگران انگیزه و عشق بیشتری برای به پا داشتن نماز فراهم شود.9- در مورد فرزندان می‌بایست فرآیند تربیت دینی از قبل از ازدواج، اذان اقامه در گوش راست و چپ نوزاد، نام نیک نهادن، بردن کودکان به مسجد و نماز جماعت و اماکن متبرکه، بیان قصه‌های جذاب درباره نماز و تهیه و تدارک وسایل و فضای مناسب برای نماز (سجاده و لباس نماز زیبا و خوش رنگ، عطر، تسبیح و مهر تمیز و ...) مورد توجه جدی قرار گیرد.10- انسان نسبت به زمان و مکان شرطی می‌شود به عبارتی اگر جا و مکان مخصوصی برای اقامه نماز در نظر گرفته شود و سعی در به جای آوردن نماز در زمان مقتضی شود اعضای خانواده در همان زمان و آن مکان به راحتی و بدون زحمت یا فراموشی حال و هوای نماز می‌یابند.11- دیر خوابیدن موجب دیر بیدار شدن و سنگینی به هنگام نماز صبح خواهد شد. پس باید به موقع بخوابیم تا صبح به موقع و سرحال برای اقامه نماز بیدار شویم.12- شام دیرهنگام باعث سستی و بی حالی خواهد شد. برای مقابله با تنبلی و سستی به هنگام صبح و شام زودتر صرف شود.13- لقمه حرام، شب نشینی‌های طولانی حتی اگر حرام بیّنی در آن صورت نگیرد (همین که وقت تلف می‌شود و حال و هوای مجلس لهو است و بیهودگی) ذهن و ضمیر آدمی‌را آلوده ساخته و قوت و قدرت عبادت و نماز را به حداقل رسانده یا انسان را به بی نمازی و گناهان بزرگ‌تر فرو می‌غلتاند. خداوند می‌فرماید: کلوا من الطیبات و اعلموا صالحاه؛ خوراک (خوراک جسمی‌، فکری و روحی) خود را پاک کن عمل صالح (نماز و ...) نیز پشت سر آن خواهد آمد.14- اعتیاد و یا علاقه زیاد به تماشای برنامه‌های غیرعلمی‌و آموزشی تلویزیون و ماهواره و اینترنت روح و روان آدمی‌را در هم پیچیده و تمرکز و توانایی انسان را در زمینه‌های علمی‌و ایمانی به‌شدت کاهش می‌دهد. 15- ریشه تمامی‌بدبختی‌ها و دین گریزی‌ها و گناهان انسان، حب دنیا است. علاقه به دنیا، جایی برای علاقه و ایمان به امور معنوی باقی نمی‌گذارد. چه زیبا فرموده است امام صادق (ع) که: حب الدنیا رأس کل خطیئه و امیرمومنان (ع) تأکید فرموده: حب الدنیا یفسد العقل؛ علاقه به دنیا عقل را ضایع می‌کند. حب دنیا حتی فرزندان ما را نیز نسبت به نماز و عبادت بی تفاوت می‌کند.بنابراین زهد و ساده زیستی و قناعت گوهر گرانبهایی است که ریشه همه دلبستگی‌ها و وابستگی‌های کاذب را می‌سوزاند و فرصت و فضای عبادت و اقامه نماز واقعی و تأثیرگذار را هم می‌سازد .16- حضور در مساجد و نماز جماعت، به خصوص در مساجدی که از فضای مادی و معنوی خوبی برخوردارند مساجدی که با مدیریت خوب و امام جماعت پویا و متعهد و آگاه، اداره می‌شوند، در تقویت علاقه و اعتقاد ما و فرزندانمان به دین و عبادات و نماز تأثیر فوق العاده‌ای دارد و این مهم نباید مورد غفلت نمازگزاران و تصمیم گیران مساجد قرار گیرد.مسجد باید انسان را یاد مساجد صدر اسلام بیندازد؛ مسجد نباید شبیه کاخ‌ها و اماکن اشرافی باشد، مسجد نباید فقط برای نماز آن هم روزانه چند دقیقه قبل و بعد از نماز باز باشد. مسجد باید دانشگاه باشد. مطالعه کتاب‌های مذهبی تفسیر قرآن و حدیث، سخنرانی و کلاس‌های آموزش مهارت‌های زندگی حضور مشاوران مذهبی و روانشناسان و کارشناسان متعهد برای حل مشکلات فکری و فرهنگی و حتی خانوادگی و تربیتی و ایجاد فضایی با نشاط و معنوی، زمینه‌های زیبایی را برای حضور نسل جوان در مساجد و انس با نماز فراهم می‌سازد.