27 دی 1395, 8:16
یكی از اصول حاكم بر رفتار و منش اهل ایمان و تقوا، احسان و نیكی است. در آموزه های دینی مصادیق و آثار ارزشمندی برای احسان و نیكوكاری بیان شده است كه به برخی از آنها اشاره مینماییم.
1- كمك به مردم در هنگام سختیها: در روایات به طور مكرر نسبت به این موضوع تاكید شده است. امام صادق(ع) از نبی مكرم اسلام(ص) نقل میفرماید: «كسی كه مومنی را یاری كند، خداوند هفتاد وسه مشكل از مشكلات او را حل میكند، یك مشكل در دنیا و هفتاد و دو مشكل در آخرت در هنگام بلیه عظمی»[1]. در روایتی دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «كسی كه به فریاد برادر مومن درمانده و سردرگریبان خود ـ در هنگام شدت گرفتاریاش ـ برسد و ناراحتی او را برطرف و او را یاری كند تا به خواسته خود برسد، خداوند در برابر این كار برای او هفتاد و دو رحمت الهی مینویسد. یكی از این رحمتها در دنیا شامل حال او میشود و امر معیشت او را اصلاح میكند و هفتاد و یك رحمت دیگر برای آخرت او برای سختیهای روز قیامت ذخیره میشود».2- تلاش برای رفع نیازمندیهای مردم: از امام كاظم(ع) روایت شده است: «خداوند در روی زمین بندگانی دارد كه برای رفع نیازمندی های مردم میكوشند. اینان در روز قیامت (از سختیها و بلاها) در اماناند. كسی كه مومنی را شاد كند، خداوند روز قیامت دل او را شاد میكند.» امام صادق(ع) نیز میفرمایند: «برآوردن حاجت مومن بهتر از آزاد كردن هزار برده و بهتر از صدقه دادن هزار بارِ اسب در راه خداست». در بیان دیگری میفرمایند: «به خدا و محمد و علی ایمان نیاورده است كسی كه هر گاه برادر دینیاش برای رفع نیازی به او مراجعه كند با چهرهای خندان با او برخورد نكند، اگر رفع حاجتش به دست اوست باید به انجام آن بشتابد و اگر كار از دست او خارج است سراغ دیگری رود و از طریق دیگران مشكل او را حل كند». مطابق این روایت، نیكوكاری و احسان به دیگران و كوشش برای رفع مشكل برادران ایمانی، شرط اسلام و ولایت است و ایمان به خدا و رسول و ولایت از این راه شناخته میشود.
3- گرامی داشتن مؤمنان: امام صادق(ع) به نقل از رسول خدا(ص) میفرماید: «كسی كه برادر مسلمان خود را با سخنی ملاطفت آمیز و با رفع مشكلش گرامی بدارد، تا هنگامی كه در این حال است، در سایه رحمت خداوند قرار دارد».4- خدمت به مردم: امیرالمومنین علی(ع) از قول رسول خدا(ص) میفرماید: «هر مسلمانی كه گروهی از مسلمانان را خدمت نماید، خداوند در بهشت به تعداد آنها به او خدمتكار میبخشد»[7]. سیره عملی انبیا و اولیای الهی نیز پیوسته خدمت به مردم بود. امام زین العابدین(ع) از راهی كه میگذشت اگر كلوخی میدید از مركب پایین میآمد و آن را با دست خود از مسیر راه مردم برمی داشت، آنگاه سوار میشد و به راه خود ادامه میداد.
احسان به دیگران پیامدهای بسیاری دارد كه به برخی از مهمترین آنها اشاره مینماییم. 1- همراهی خداوند: مطابق آیات قرآن كریم، خداوند همواره همراه نیكی كنندگان است و آنها را در مشكلات یاری میكند: «ان الله مع الذین اتقوا و الذین هم محسنون؛ در حقیقت، خدا با كسانی است كه پروا داشتهاند و (با) كسانی (است) كه آنها نیكوكارند» (نحل/128)
2- محبوبیت در پیشگاه خداوند و بین مردم: در قرآن كریم آمده است: «و الله یحب المحسنین؛ خداوند نیكوكاران را دوست میدارد»(آل عمران/134). از امیرالمومنین علی(ع) نیز روایت شده است: «با احسان دل دیگران به دست میآید... احسان و نیكی به دیگران سبب محبت است... آن كه احسانش زیاد شود، مردم او را دوست میدارند».3- بزرگی و عظمت: حضرت علی(ع) میفرماید: «نیكی عین آقایی است... به مردم نیكی كن تا ارج و قَدرت افزون گردد... هرگاه نیكی ها افزون و تحمل زیاد شود، جلالت و بزرگی محقق میشود... بزرگی و بلندی مرتبه، با احسان است».
4- جلب نعمت و دفع بلا: كسی كه به دیگران نیكی میكند، دیگران نیز در مقابل به او نیكی میكنند و از این راه نعمت های وی زیاد و بلاها از او دفع میگردد. علی(ع) میفرماید: «نیكی كن تا به تو نیكی كنند... نیكی و احسان نعمت ها را جاری و بلاها را برمیگرداند». 5- سركوبی دشمنان و اصلاح آنان: معمولا مردم چنین میپندارند كه بهترین راه برای از میان برداشتن دشمنی ها و كارهای ناشایست، مقابله به مثل است، حال آنكه بهترین راه برای مقابله با زشت كاری ها نیكی كردن است، البته این روش همیشه و در مورد همه افراد كارآیی ندارد اما در بیشتر موارد موفقیت آمیز است. سیره پیامبر اكرم(ص) نیز بر همین اصل استوار بود، چنان كه به هنگام فتح مكه همه مشركان را بخشید. علی(ع) میفرماید: «نیكی كردن تو به دشمنان و حسودانی كه با تو حیله كرده اند، برای آنان بسیار ناراحت كننده تر از زشت كاری تو به آنهاست و این كار آنان را به اصلاح فرامیخواند.»
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان