دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

بررسی اهلیت و نسب «بزرگ نوادگان»

زبیر جزو صحابی بزرگ پیامبر (ص) و از کسانی بود که بعد از ماجرای سقیفه، جزو متحصنین در خانه حضرت زهرا سلام‌الله علیها بود.
بررسی اهلیت و نسب «بزرگ نوادگان»
بررسی اهلیت و نسب «بزرگ نوادگان»

نویسنده: سید روح ‌الله انوری

زبیر جزو صحابی بزرگ پیامبر (ص) و از کسانی بود که بعد از ماجرای سقیفه، جزو متحصنین در خانه حضرت زهرا سلام‌الله علیها بود.

طبق آیات متعدد و روایات فراوانی که از ائمه معصومین(ع) به دست ما رسیده است، آنچه در قرآن و حدیث اهمیت دارد، مقوله «اهلیت» است نه مقوله «نَسَبیت» یا همان خویشاوندی. در ادامه به نمونه‌هایی از این موضوع در قرآن می‌پردازیم.

-‌ خداوند در قرآن (آیه 46 سوره هود) خطاب به حضرت نوح می‌کند، می‌فرماید: «إنه لیس من اهلک، انه عمل غیر صالح» پسر خطاکار تو جزو «اهل» تو محسوب نمی‌شود چرا که او انسانی خطاکار است و از خطاکاران تبعیت می‌کند.

-‌ در آیه 36 سوره مبارکه ابراهیم آمده است که حضرت ابراهیم می‌فرماید: «فمن تبعنی فإنه منی» یعنی هر کس از من تبعیت کند، از من است.

-‌ خداوند در آیه 4 سوره مبارکه احقاف، خطاب به کسانی که می‌گفتند ما به حضرت ابراهیم(ع) نزدیک‌تر هستیم، ، می‌فرماید: «ان اولی الناس بابراهیم للذین اتبعوه و هذا النّبی والذین آمنوا» یعنی کسانی به ابراهیم نزدیک هستند که از راه هدایت او را تبعیت می‌کنند، مانند این پیامبر(ص) و مؤمنین.

از این آیات و تفاسیر آنها و نیز روایات ائمه درخصوص آنها، استنباط می‌شود که مقوله «اهلیت» جدای از مقوله فرزندی و نسب است. فرزندی، هیچ کس را حتی فرزندان پیامبر را از عذاب خداوند نجات نمی‌دهد. کما اینکه سایر اقسام خویشاوندی مانند همسری نیز چنین است. خداوند در سوره تحریم، برای آنکه دو تن از همسران خطاکار پیامبر(ص) را مؤاخذه کند، مثال زنان لوط و نوح را می‌زند که همسر دو پیامبر بوده‌اند ولی در عین حال خطاکار بوده و شامل عذاب الهی شده‌اند. همچنین در بیشتر جاهایی از قرآن که داستان عذاب قوم لوط آمده است، خداوند می‌فرماید ما «اهل» لوط را از عذاب نجات دادیم و در ادامه برای آنکه تفاوت «اهلیت» با نسبت خویشاوندی را مشخص کند، می‌فرماید غیر از همسر لوط که از خطاکاران بود. از سوی دیگر روایات و احادیث متعددی داریم که از آنها استنباط می‌شود مقوله فرزندی و نسب، جدای از مقوله «اهلیت» است و آنچه مهم است همین «اهلیت» به معنای تبعیت از اولیای خدا است.

1-‌ در روایتی از امام باقر(ع) آمده است «من احبنا فهو منا اهل البیت. قلت جعلت فداک منکم؟ قال(ع) منا و الله، اما سمعت قول ابراهیم فمن تبعنی فانه منی»[1] آن کس که ما را دوست داشته باشد از ما اهل بیت محسوب می‌گردد. راوی با تعجب پرسید قربانتان گردم از شما محسوب می‌گردد؟! امام(ع) فرمود به خدا قسم از ما محسوب می‌شود! آیا سخن حضرت ابراهیم را نشنیده‌ای که هر کس از من پیروی کند از من است.

2-‌ روایت معروف «سلمان منا اهل البیت»[2] از پیامبر اکرم(ص). همه می‌دانید که حضرت سلمان، هیچ نسبتی با پیامبر خدا نداشت اما شدت تبعیت او از پیامبر موجب شد که رسول اکرم(ص) ایشان را جزو اهل‌بیت خویش به‌شمار بیاورند.

3-‌ مشابه این روایت از امیرالمومنین(ع) درخصوص زبیر نقل شده است با این تفاوت که در ادامه آن روایت آمده که اهلیت زبیر تا زمانی بود که فرزندش بزرگ شد و او را از اهل‌بیت جدا کرد. «ما زال الزبیر منّا اهل البیت حتّی نشأ ابنه المشئوم عبدالله»[3] زبیر پیوسته از ما اهل بیت بود تا وقتی که پسر شومش عبدالله بزرگ شد.

همه می‌دانید که سیف‌الاسلام زبیر جزو صحابی بزرگ پیامبر(ص) و از کسانی بود که بعد از ماجرای سقیفه، جزو متحصنین در خانه حضرت زهرا سلام‌الله علیها بود که با شمشیر کشیده از خانه حضرت زهرا(س) بیرون آمد تا از حق امیرالمومنین دفاع کند. اما همین جناب زبیر، در جنگ جمل، رو در روی امیرالمومنین می‌ایستد.

4-‌ از امیرالمومنین روایت شده که «انّ ولی محمّد(ص) من اطاع الله و ان بعدت لحمته و ان عدو محمد(ص) من عصی‌الله وان قربت قرابته»[4] هر کس مطیع پیامبر(ص) باشد، از بستگان اوست و به او نزدیک، گرچه از نظر نژاد، فاصله داشته باشد و دشمن او فردی است که نافرمانی او را پیشه خود سازد گرچه از نزدیکان وی باشد.

5-‌ امام صادق(ع) در مورد فضیل‌بن‌یسار، از چهره‌های مخلص یاران خویش می‌فرماید «رحم ‌الله الفضیل‌بن‌یسار، هو منا اهل البیت »[5] خداوند فضیل‌بن‌یسار را رحمت کند، او از ما اهل‌بیت محسوب می‌شود.

روایات متعددی از این دست موجود است که ساده‌ترین استنباط از آنها، اهمیت موضوع «اهلیت» در مکتب تشیع و بطلان حق «نَسَبیت» برای منسوبان است.

حال به روایت «المرء یحفظ فی ولده» می‌پردازیم.

علت معروف شدن این روایت، نقل آن از سوی حضرت زهرا(س) در محاجّه با خلیفه اول برسر فدک و ارث بود. در آنجا وقتی خلیفه اول، هبه بودن فدک از سوی پیامبر(ص) به حضرت زهرا (س) با وجود آنکه فدک در دست حضرت زهرا(س) بود و کارگزاران ایشان در آن مشغول بودند را برخلاف قواعد مسلم حقوقی و عقلی-‌ رد کرد، حضرت، این اموال را از طریق ارث طلب نمودند که باز هم با استدلالاتی برخلاف قرآن مواجه شدند و آنگاه که زورگویی و ظلم خلیفه ثابت شد، این جمله را فرمودند.

مقایسه احتجاج برحق مادر سادات با خلیفه اول، با همنشینی نوه حضرت امام(ره) با سران فتنه، آن هم از سوی یک روحانی جای بسی تعجب است. برای روشن شدن موضوع بهتر است به این روایت از حضرت رسول اکرم(ص) اشاره کنیم:

در زمان رسول خدا(ص) زنی‌ از اشراف‌ قریش‌ به‌ نام‌«فاطمه‌ مخزومی» مرتکب‌ سرقت‌ شد. رسول‌ خدا(ص) دستور داد حد‌ الهی‌ را درباره‌ او جاری‌ کنند. قبیلة‌ بنی‌مخزوم‌ ناراحت‌ شده‌ و کوشیدند به‌ هر وسیله‌ای، مانع‌ اجرای‌ حد شوند. اُسامه‌بن زید که‌ مورد توجه‌ رسول‌‌خدا(ص) بود از ایشان‌ تقاضای‌ عفو کرد. اما حضرت‌ سخت‌ ناراحت‌ شده‌ و فرمودند: آیا درباره‌ حدی‌ از حدود خدا شفاعت‌ می‌کنی؟

سپس‌ از جا حرکت‌ کرد و ضمن‌ خطبه‌ای‌ فرمود: «ای‌ مردم! علت‌ اینکه‌ ملت‌های‌ قبل‌ از شما هلاک‌ شدند این‌ بود که‌ اگر فرد بلندپایه‌ای‌ از آنان‌ جرم‌ می‌کرد او را به‌ مجازات‌ نمی‌رساندند اما اگر از مردم‌ ضعیف‌ و ناتوان‌ و گمنام، کسی‌ خلاف‌ می‌کرد، حکم‌ خدا را درباره‌ وی‌ اجرا می‌نمودند. سوگند به‌ خدا، اگر دخترم‌ فاطمه‌ نیز دست‌ به‌ چنین‌ کاری‌ بزند، حکم‌ خدا را درباره‌ او اجرا می‌کنم‌ و در برابر قانون‌ خدا، «فاطمه‌ مخزومی»‌ با «فاطمه‌ محمدی»‌ یکسان‌ است.»[6]

    پی نوشت:
  • [1]. تفسیر العیاشی، ج 2، ص 231.
  • [2] . المناقب، ج 1، ص 85 .
  • [3] . نهج‌البلاغه، حکمت 453.
  • [4]. نهج‌البلاغه، حکمت 96.
  • [5] . رجال الکشی، ج 2، ص 473.
  • [6]. سیره‌ ابن‌هشام‌ ج4، ص 185.
    پایگاه اطلاع رسانی جوان

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
Powered by TayaCMS