27 دی 1395, 2:30
اسلام تحكیم پیوندهای خویشاوندی و استحكام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأكید و توجه قرار داده، چنانچه خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، میفرماید: و خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیكی كنید.«1» در جای دیگر میفرماید: و بترسید از آن خدایی كه به نام او از یكدیگر درخواست میكنید و درباره ارحام كوتاهی نكنید، همانا خداوند مراقب شماست. «2»
امیر مؤمنان علی(ع) نیز به فرزندش چنین سفارش میكند: خویشانت را گرامی بدار، زیرا آنان بال و پَرِ تو هستند كه با آنان پرواز میكنی و اصل و ریشه تو میباشند كه به ایشان باز میگردی (از آنان كمك گرفته و به آنها سرفرازی) و دست (یاور) تو هستند كه با آنها (به دشمن) حمله میكنی (و پیروز میشوی). «3» حتی اگر خویشاوندانت مرتد یا كافر باشند ارتباط خود را با آنها قطع مکن.كفر و فسق سبب سقوط حق خویشاوندی نمیشود، بلكه صله رحم در این گونه موارد نیز امری پسندیده است و چه بسا موجب هدایت و نجات بستگان از گمراهی شود. راوی میگوید: به امام صادق (ع) عرض كردم: كسانی با من خویشاوندیدارند، اما با من همعقیده نیستند، آیا برای آنان بر عهدهام حقی است؟ فرمود: بلی؛ حق خویشاوندی را چیزی قطع نمیكند و اگر با تو همعقیده باشند، برای آنان دو حق است؛ یكی حق خویشاوندی و دیگری حق اسلام. «4»
برخی از روشهای صله رحم و حمایت از خویشاوندان عبارتند از: 1. كمك جانی: میتوان گفت كه بزرگترین مرتبه صله رحم، رسیدگی جانی به خویشان است و آن در جایی است كه جان یكی از بستگان انسان در خطر باشد كه در این صورت وی باید تا پای جان بایستد و از خویشاوندان خود- در چارچوب اسلام و معیارهای مكتبی- دفاع كند، تا ضرر را از او دفع نماید. رسول خدا (ص) فرمود: هر كس با جان و مالش، صله رحم كند، خدای متعال اجر صد شهید به او میدهد.«5» 2. كمك مالی: اگر در مواردی میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگی مالی به ایشان لازم و از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. امیر مؤمنان علی (ع) نیز میفرماید: كسی كه از سوی خدا ثروتی به دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیری كند.«6»
3. كمک فكری: رسیدگی فكری در جایی است كه یكی از بستگان انسان برای هدایتشدن نیاز به راهنمایی دارد. به عنوان مثال، یكی از اقوام انسان اهل نماز و روزه نیست، اگر رفتن نزد وی و راهنمایی او، سخنگفتن از فضیلت نماز و روزه و ترساندن از پیامدهای ترك نماز و روزه در او مؤثر میشود، بر انسان لازم است كه نزدش رفته و به او كمك فكری كند و این از مصادیق امر به معروف و نهی از منكر است. 4.كمک عاطفی: گاهی رفتن به منازل خویشان، سلام و احوالپرسی، تلفنزدن و نامهنوشتن، محبت ایجاد میكند و سبب دلجویی از خویشان میشود. امیر مؤمنان (ع) فرمود: با بستگان خود صله رحم كنید، گرچه با سلامكردن (به آنان) باشد. «7» امام صادق (ع) نیز میفرماید:پیوند میان برادران آن گاه كه پیش هم هستند، دیدار همدیگر است و در مسافرت نامهنوشتن به یكدیگر. «8» گاهی نیز شركت در غم و شادی خویشان از موارد صله رحم است؛ شركت در مراسم تشییع جنازه و مجالس ترحیم و دلجویی از بازماندگان آنان، و نیز شركت در مجالس جشن و سرور ایشان، رسیدگی عاطفی به آنانبوده، در تقویت و تحكیم رابطه خویشاوندی نقش مؤثری دارد.5. ترک آزار: یكی از برترین روشهای صله رحم با خویشاوندان، ترك اذیت و آزار آنان است؛ بدین معنا كه پرهیز از غیبت، تهمت، زخم زبان و شماتت آنان، دخالتنكردن در زندگی آنها به عناوین مختلف، عیبجویینكردن از آنان و ... از برترین موارد صله رحم است. امام صادق(ع) دراین باره فرمود: برترین چیزی كه به آن صله رحم میشود، خودداریكردن از اذیت و آزار آنان است. «9»
صله رحم آثار و فواید ارزندهای برای انسان در بر دارد كه در اینجا به برخی از آنها اشاره میكنیم:1. طول عمر: یكی از مهمترین آثار صله رحم، طولانیشدن عمر است. امام رضا(ع) در این باره فرمود: چه بسا مردی كه تنها سه سال از عمرش باقی مانده است، اما خدا به خاطر صله رحم، باقیمانده عمرش را به سی سال میرساند و خدا آنچه را میخواهد، انجام میدهد.«10» شخصی به نام مَیسِر از امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام نقل كرده كه آن حضرت فرمود: ای مَیسر! گمان میكنم به خویشان خود نیكی میكنی؟ گفتم: آری فدایت شوم! من در نوجوانی در بازار كار میكردم و دو درهم مزد میگرفتم، یك درهم آن را به عمهام و درهم دیگر را به خالهام میدادم. آنگاه امام فرمود: به خدا سوگند تا كنون دو بار مرگت فرا رسیده، ولی به خاطر صله رحم به تأخیر افتاده است.«11» 2.فراوانی روزی: حضرت سجاد(ع) فرمود: هر كس دوست دارد، خدا عمرش را طولانی و روزیاش را افزایش دهد، باید صله رحم كند.«12» 3.حسن خلق: امام صادق علیه السلام فرمود: رسیدگی به خویشان، اخلاق را نیكو میكند. «13» 4. پاكی اعمال و دفع بلا: امام باقر(ع) فرمود: رسیدگی به خویشان، اعمال را پاك میكند و بلا را دور میسازد.«14» 5. آسانی حساب: امام صادق(ع) فرمود: رسیدگی به خویشان حساب روز قیامت را آسان كرده و از مرگ بد جلوگیری میكند. «15» 6. آبادی شهرها: امام صادق(ع) فرمود: صله رحم و خوشرفتاری با همسایه شهرها را آباد میكند.
قطع رحم و ترك رسیدگی به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نكوهش قرار گرفته است. خداوند تعالی كسانی را كه از خویشاوندان خود بریده، با آنان قطع رابطه میكنند، در سه جای قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است. «16» از جمله در آیهای میفرماید: اگر از فرمان خدا رویگردان شوید، آیا جز این انتظار میرود كه در زمین فساد كنید و قطع رحم نمایید؟ آنها كسانی هستند كه خداوند آنان را لعنت كرده است. «17» امام صادق(ع) در ضمن بیان خود به نقل از پدرش فرمود: پدرم حضرت سجاد (ع) فرمود: از معاشرت و دوستی با كسی كه با بستگان خود قطع رابطه كرده بپرهیز، زیرا چنین كسی را در كتاب خدا (قرآن) در سه جا مورد لعن و نفرین یافتهام. «18» بارالها بهحق محمد و آله الطاهرین عمل به آموزههای معصومین علیهم السلام را توشه راهمان قرار بده. اللهم صل علی محمد و آل محمّد و عجّل فی فرج مولانا صاحب الزمان.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان