حقوق و مزایای مستخدمین، مستخدم، حقوق بازنشستگی، حقوق از كار افتادگی، نظام هماهنگ پرداخت
نویسنده : شعبانعلی جباری
در مقابل تکالیف و مسئولیت‌هایی که بر طبق قانون بر عهدۀ مستخدمین دولت می‌باشد، حقوق و مزایایی نیز به‌موجب قانون برای آن‌ها معین و مقرر شده است. و هیچ گونه وجهی خارج از قوانین و مقررات قابل پرداخت نخواهد بود.
مهم‌ترین مزایایی که قانون برای مستخدمین در نظر گرفته است، عبارتند از:
1) حقوق ماهانه و فوق‌العاده‌های شغل؛
2) تغییر گروه و افزایش سالانه حقوق؛
3) خدمات درمانی و امکانات رفاهی؛
4) حقوق بازنشستگی؛
5) حقوق وظیفه از کارافتادگی؛
6) حقوق وظیفۀ وارث.
1) حقوق ماهانه:
پیش از تصویب قانون نظام هماهنگ پرداخت، مصوب 1370، پرداخت حقوق ثابت ماهانه مستخدمین رسمی به‌موجب ماده 32 قانون استخدام کشوری، بر اساس جدولی بنام جدول حقوق صورت می‌گرفت. طبق ماده 1قانون نظام هماهنگ پرداخت، حقوق مبنای مستخدمین رسمی برابر است با حاصلضرب ضریب حقوق موضوع ماده 33 قانون مذکور در عدد مبنای گروه مربوط.
بدین توضیح که در جدول حقوق، گروه‌هائی پیش‌بینی شده است و برای هر گروه یک عدد مبنا تخصیص داده شده است و برابر هر گروه یک ضریب حقوق تعیین شده است که با ضرب عدد مبنا در آن ضریب، حقوق ماهانه مستخدم معین میشود. طبق تبصرۀ 1 قانون نظام هماهنگ پرداخت، گروه‌های ورودی مستخدمین مشمول این قانون، با در نظر گرفتن مقاطع تحصیلی آنان و نوع و حساسیت شغل، اهمیت وظائف، میزان مسئولیت‌ها و بر حسب رشته‌های مختلف شغلی در یکی از 11 گروه جدول موضوع ماده 1 تخصیص می‌یابند.
فوق‌العاده‌های شغل:
مستخدمین دولت علاوه بر حقوق ثابت ماهانه از فوق‌العاده شغل که میزان و شرایط آن در مواد 9-4 قانون نظام هماهنگ پرداخت آمده است، برخوردار هستند.
2) تغییر گروه و افزایش سالانه حقوق:
تغییر گروه مستخدم یک امر سازمانی است و مبتنی بر نیاز سازمان است. تغییر گروه زمانی صورت می‌گیرد که در گروه جدید، پست سازمانی خالی شود و اداره بخواهد مستخدم واجدشرایطی را بر آن پست بگمارد. تغییر گروه ممکن است با ارتقای گروه باشد و یا با تنزّل گروه.
افزایش حقوق، قبلاً با ترفیع پایه بود ولی طبق ماده 2 قانون نظام هماهنگ پرداخت، با در نظر گرفتن خدمت قابل قبول افزایش حقوق صورت می‌گیرد: (ضریب افزایش سنواتی +1) حقوق سال قبل= حقوق هر سال
و ضریب افزایش سنواتی بر اساس ارزشیابی شاغلین به میزان 3و4و5 درصد خواهد بود.
3) خدمات درمانی و امکانات رفاهی:
مستخدمین رسمی علاوه بر حقوق ماهیانه، از خدمات درمانی و بیمه و امکانات رفاهی برخوردار خواهند بود که بخشی از نیازهای درمانی شاغلین، توسط دولت پرداخت میشود.
4) حقوق بازنشستگی:
مستمری ثابتی است که در برابر خدمات گذشتۀ مستخدم بازنشسته به طور مادام‌العمر به وی پرداخت میشود. میزان حقوق بازنشستگی طبق قانون عبارت است از: معدل حقوق و تفاوت تطبیق حقوق و فوق‌العاده شغل مستخدم در سه سال آخر خدمت.
5) حقوق وظیفه از کارافتادگی:
مستمری ثابتی است که در صورت از کارافتادگی و یا نقص عضو مستخدم به او پرداخت میشود و میزان آن بر اساس اینکه حادثه ناشی از کار باشد یا غیر از کار، متفاوت خواهد بود.
6) حقوق وظیفه وارث:
مستمری ثابتی است که در صورت فوت مستخدم به وارث وی پرداخت میشود؛ و میزان آن بر اساس اینکه فوت ناشی از کار بوده یا نه، و اینکه مستخدم به حد بازنشستگی رسیده باشد یا نه، متفاوت خواهد بود.
حقوق بازنشستگی و وظیفه‌ای که به بازنشستگان یا به بازماندگان آن‌ها پرداخت میشود، وجوه رایگان و بلاعوض نیست؛ بلکه، مستمری‌های مزبور در حقیقت وجوهی است که مطابق قانون، در مدت خدمت کارمندان به عنوان کسور از حقوق و مقرری آن‌ها برداشت، و برای زمان پیری و بازنشستگی و حقوق وظیفه درصندوق مخصوصی پس‌انداز میشود.