حزب اسلامي كار، انتخابات هفتمين دوره ي رياست جمهوري، دولت اصلاحات، خانه ي كارگر، انتخابات مجلس پنجم و ششم شوراي اسلامي
نویسنده : محمد علی زندی
حزب اسلامی کار بعد از انتخابات هفتمین دوره‌ی ریاست جمهوری (1376)[1] از بطن خانه‌ی کارگر[2] به دبیرکلی ابوالقاسم سرحدی‌زاده، با کارکرد بیشتر سیاسی و کمتر صنفی به‌وجود آمد[3] و در تاریخ 5/11/1377 از وزارت کشور اجازه فعالیت یافت[4] و در تاریخ 29/11/1377 به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.[5]
از جمله اعضای فعال حزب اسلامی کار عبارتند از: ابوالقاسم سرحدی‌زاده، سهیلا جلودارزاده، علی‌رضا محجوب، عبدالرحمن تاج‌الدین، احمد یارمحمدی، مهدی کنعانی، مرتضی لطفی، فرزین نگارستان، محمدرضا بادامچی، محمدحسین گلرخیان، داود دارابی، سیدابوتراب فاضل، پرویز بصیری، سارا فرزاد، بهمن یعقوبی، علی فتاحی، مهدی سلیمانی، امیر یاراحمدی، علی شعمدانی حق، داوود حیدری، فروغ علیپور، سیدحسین رسولی، علی‌رضا محمودی، سیدعباس احمدی، ناصر ناهید، کرمعلی احمدی، حمید سلیمانی، اسماعیل حق‌پرست، مریم کشاورز، محمد بخشعلی، فهیمه بروز، محمد کرازلو، مسعود توانا، علی حسینی خطیبانی، فاطمه وحدت، محمداسماعیل منتظری، محمدحسین اسلامی، لیلا پهلوانی، کاوه جابری.
زمینه‌ها و عوامل شکل‌گیریی حزب اسلامی کار
پس از وقایع سال1360 و انحلال حزب جمهوری اسلامی، شاخه‌ی کارگری این حزب منحل شد و با نام خانه‌ی کارگر جمهوری اسلامی به فعالیت خود ادامه داد و دارای تشکیلات نسبتا منسجم در سطح کشور شد.[6] این تشکل به‌عنوان مدافع حقوق کارگران در جمهوری اسلامی ایران را علی‌رضا محجوب، حسین کمالی، علی ربیعی، رضا محمدولی، محمد دانشور، اسرافیل عبادتی و محمود اسدی تأسیس کردند و در تاریخ 15/10/1370 از وزارت کشور اجازه‌ی فعالیت گرفتند.[7] در انتخابات مجلس پنجم[8] خانه‌ی کارگر، با گروه کارگزاران سازندگی که دارای دیدگاه‌های راست مدرن[9] بودند ائتلاف کردند و در هنگامی که اکثر نیروهای چپ به دلیل رد صلاحیتشان یا به دلیل اعتراض به عملکرد شورای نگهبان از صحنه‌ی انتخابات خارج بودند با آراء قابل ملاحظه‌ای وارد مجلس شدند. در این دوره نامزدهای اصلی خانه‌ی کارگر یعنی علی‌رضا محجوب، ابوالقاسم سرحدی‌زاده، و سهیلا جلودارزاده به مجلس راه یافتند و در مجلس پنجم جزء ائتلاف نیروهای چپ و کارگزاران (مجمع حزب‌الله مجلس) در مقابل جناح اکثریت مجلس که اکثرا از جناح راست سنتی[10] یعنی جامعهی روحانیت مبارز و جمعیت موتلفه‌ی اسلامی بودند قرار داشتند.[11] در انتخابات دوره‌ی هفتم ریاست جمهوری، خانه‌ی کارگر در ائتلاف جبهه‌ی دوم خرداد از سیدمحمد خاتمی حمایت کرد بعد از انتخاب شدن خاتمی به ریاست جمهوری و در راستای تحقق شعارهای رئیس‌جمهور مبنی بر توسعه‌ی سیاسی عده‌ای از اعضای مرکزی تشکیلات خانه‌ی کارگر تصمیم به ایجاد حزب جدیدی به نام حزب اسلامی کار با کارکرد بیشتر سیاسی و کمتر صنفی گرفتند.[12]
در واقع حزب اسلامی کار قصد پُر کردن خلائی را دارد که در خانه‌ی کارگر وجود داشت و تا حدودی این نهاد از فعالیت سیاسی منع شده بود. به این ترتیب فعالیت سیاسی در میان اقشار تولیدکننده خصوصا کارفرمایان گسترش یافت. به‌عبارتی خانه‌ی کارگر مأوای اقتصادی کارگران و حزب اسلامی کار مأوای سیاسی آنان است.[13] هدف حزب کار ایجاد تغییرات عمیق در ساختار اقتصادی برای رشد و تولید صنعت و ایجاد تحولات فرهنگی و اجتماعی می‌باشد. برای دست‌یابی به این هدف باید در ساختار قدرت سیاسی موقعیتی برای تولید ایجاد می‌نمودند و مادامی که در این ساختار سیاسی نیروهای مولد و نمایندگان آنها جایی وجود نداشته باشد این اهداف مهم دست نیافتنی است. اگر جایگاه مناسب را در هرم قدرت پیدا می‌کردند به این اهداف مهم دست می‌یافتند و اصلاحات اقتصادی مورد نظرشان با مشکلات کمتری تحقق می‌یافت.[14]
ابوالقاسم سرحدی‌زاده (دبیرکل حزب اسلامی کار) علت تشکیل این حزب و جدایی آن از هسته‌ی اولیه‌ی آن یعنی خانه‌ی کارگر را چنین بیان می‌کند: «خانه‌ی کارگر نهادی است که برای پیگیری نیازهای صنفی جامعهی کارگری تشکیل شد و کمتر محتوای سیاسی دارد. از آنجا که خانه‌ی کارگر به این نقصان در مجموعه‌ی خود پی برد تصمیم به این گرفته شد که حزب اسلامی کار به وجود بیاید. این حزب در واقع از بطن خانه‌ی کارگر و بنا به ضرورت فعالیت‌های سیاسی کارگران تأسیس شد تا به‌عنوان نماینده‌ی سیاسی مجموعه‌ی نیروهای مولد که بخشی از آنان را کارگران تشکیل می‌دهند، از تمامی ابزارها از جمله ابزار سیاسی برای ارتقاء تولید و اعتلای مفهوم کار استفاده کند».[15]
مرامنامه‌ی حزب اسلامی کار
1.فعالیت در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
2.استقرار عدالت اجتماعی از طریق تأمین حداقل زندگی برای همه.
3.تکیه بر ارزش کار و ترویج و نفی هرگونه استثمار و تأمین رفاه بیشتر نیروهای مولد جامعه.
4.صیانت از ارزش‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و تلاش در جهت تحقق فرهنگ ناب اسلامی.
5.توسعه و تحکیم آزادی‌ها و دفاع از آزادی قلم، بیان و اجتماعات.
6.دفاع از حقوق قانونی و صنفی اقشار مختلف مردم از جمله اقلیت‌های قومی و مذهبی و گروه‌های صنفی.
7.تأمین حضور فعال و گسترده‌ی زنان در تمامی عرصه‌های اجتماعی و سیاسی.
8. افزایش آگاهی‌های لازم در بین اقشار جامعه خصوصا جوانان.
9. تآمین اجتماعی فراگیر از محل درآمدهای عمومی.
10. حمایت از جوانان تا زمان یافتن شغل یا حداقل درآمد مناسب از طریق آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و پرداخت مستمری.
11. ایجاد انگیزه‌ی همگانی و بسیج ملی تمامی نیروها و امکانات موجود برای تولید کالا و خدمات.
12. تلاش برای عینیت بخشیدن به وجدان کاری، انضباط اجتماعی، نظم اقتصادی و قانون‌گرایی.
13. اصلاح ساختار آموزش کشور و توسعه‌ی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، عمومی و مالی.
14. تلاش و اهتمام در جهت تحکیم فرهنگ غنی اسلامی و تأکید بر ارزش‌های ناب فرهنگ ایرانی- اسلامی.
15. سیاست خارجی حزب براساس نفی هرگونه سلطه‌جویی و سلطه‌پذیری و عدم تعهد در برابر ابرقدرت‌های سلطه‌گر، حفظ استقلال و امنیت همه‌جانبه و تمامیت ارضی کشور، از حقوق بشر و کرامت‌های والای انسان‌ها به‌ویژه مسلمانان و آزادی‌خواهان جهان، داشتن روابطی دوستانه و صلح‌آمیز با سایر ملل و احزاب جهان و نیل به سوی تشکیل امت واحده‌ی اسلامی بر پایه‌ی احترام و اعتماد متقابل استوار خواهد بود.
16. ایجاد فضائی سالم جسمی و روحی در جامعه برای فعالیت سازنده و پویا.
17. سیاست اقتصادی حزب متکی بر اصول 43 و 44 قانون اساسی و بنیاد اقتصادی مختلط و مشارکتی پی‌ریزی خواهد شد. در این راستا موضع‌گیری قاطع علیه رباخواری و مبارزه‌ای پی‌گیر و قانونی با انحصار ثروت، امکانات و موقعیت‌های اقتصادی در دست افراد و گروه‌های خاص، جزء جدایی‌ناپذیر این سیاست‌ها است.
18. در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی در تمامی سیاست‌گذاری‌ها و عملکردها با توجه به محدودیت منابع طبیعی و نیز تأکید ویژه بر توسعه‌ی کشاورزی.
19. شناسایی نخبگان در میان تمامی گروه‌های اجتماعی به‌منظور تحقق شایسته‌سالاری.[16]
عملکرد و گرایش سیاسی حزب اسلامی کار
این حزب عموما دارای دیدگاه‌های به اصطلاح چپ سنت‌گرا[17] و بعضا چپ مدرن[18] می‌باشد. در عین حال این حزب را میتوان به‌دلیل مواضع معتدل و به دور از افراط و تفریطش جزء احزاب چپ معتدل به حساب آورد.[19] این حزب بعد از تشکیل همچون خانه‌ی کارگر به دلیل قرابت فکری، وارد ائتلاف جبهه‌ی دوم خرداد شدند.[20] در انتخابات مجلس ششم[21] این حزب همگام با دیگر گروه‌های جبهه‌ی دوم خرداد توانست آراء زیادی را به خود اختصاص دهد به‌طوری که 10 نفر از نیروهای متمایل به این حزب وارد مجلس شدند از آن جمله میتوان، ابوالقاسم سرحدی‌زاده، سهیلا جلودارزاده، و عبدالرحمن تاج‌الدین اشاره کرد. به‌طورکلی حزب اسلامی کار رابطه‌ی بسیار خوبی با جناح چپ دارد و در مواضع سیاسی و فعالیت‌های سیاسی با ائتلاف جبهه‌ی دوم خرداد همکاری می‌کند.[22]
به دلیل ماهیت این حزب طبیعی است که بیشتر کارگران و اقشار متوسط و ضعیف‌تر جامعه از لحاظ اقتصادی به این حزب گرایش داشته باشد ولی این حزب برای فعالیت سیاسی خود به عضوگیری از تمام اقشار جامعه، کارآفرینان، کارمندان، فرهنگیان، دانش‌آموزان، کشاورزان، زنان، دست اندرکاران، روحانیون، دانشگاهیان، مدیران، اصناف، کارفرمایان و مدیران صنایع می‌پردازد و در بسیاری از استان‌ها فعالیت می‌نماید. این حزب روزنامه یا مجله‌ی خاصی منتشر نمی‌کند، لیکن روزنامه‌ی کار و کارگر تا حدودی دیدگاه‌های این حزب را منتشر می‌کند. این حزب به‌طور مرتب دیدگاه‌های خود در مورد مسائل روز کشور را به وسیله‌ی انتشار بیانیه‌های مختلف بیان می‌کند.[23]
مواضع و دیدگاه‌های سیاسی حزب اسلامی کار
همان‌طور که اشاره کردیم حزب اسلامی کار جزء گروه‌های ائتلافی جبهه‌ی دوم خرداد است به همین جهت همواره از اکثر مواضع جبهه‌ی دوم خرداد حمایت نموده است با این حال پاره‌ای از دیدگاه‌های سیاسی این حزب عبارتند از:
1.ولایت فقیه رکن اساسی نظام جمهوری اسلامی و جزء لاینفک آن است و به همین جهت از او پشتیبانی می‌شود.[24]
2.این حزب بر مشارکت بیشتر مردم در تمامی صحنه‌ها و خرد جمعی به جای فردگرایی و خودمحوری تأکید می‌نماید.[25]
3. ین حزب بر آزادی‌های مردم بر طبق موازین قانون اساسی تأکید و بر پرهیز از هرگونه خشونت برای رسیدن به مقاصد سیاسی تأکید می‌کند.[26]
4. این حزب همواره بر اصل جمهوریت و اسلامیت نظام به‌عنوان دو محور اصلی حکومت در نظام جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده است و جدا کردن این دو اصل از یکدیگر را زمینه‌ساز استبداد می‌داند.[27]
5.چون دیگر گروه‌های مدافع جبهه‌ی دوم خرداد، حزب اسلامی کار، نیز از شعار توسعه‌ی سیاسی و جامعهی مدنی حمایت نموده چنان‌که این دو شعار و برنامه را مولود خواست مردم معرفی می‌نماید و برکارآیی این برنامه تأکید نموده است.[28]
6. حزب اسلامی کار بر این باور است که ادامه‌ی روند اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران اجتناب‌ناپذیر است و مخالفت با آن یعنی مخالفت با خواست مردم و مصلحت نظام در همگام شدن با اصلاحات و هدایت آن به سوی نظام مردم‌سالار است.[29]
7. این حزب ضمن تقبیح هرگونه خشونت به نام دین و تئوریزه کردن خشونت و برداشت یک سویه از دین، دو طراز فکر اسلام طالبانی و دموکراسی لیبرال را رد می‌کند.[30]
مواضع و دیدگاه‌های اقتصادی حزب اسلامی کار
نگرش اقتصادی این حزب بیشتر ناظر بر دفاع از حقوق صنفی کارگران و قشرهای مولد جامعه می‌باشد نظرات و راهکارهای این حزب در مورد مسائل اصلی اقتصاد کشور نیز در خور توجه است. از دیدگاه اقتصادی، این حزب دارای دیدگاه چپ سنتی می‌باشد و گرایش به اقتصاد دولتی شبیه به اقتصاد سوسیالیستی رقیق شده در غرب را دارد. این حزب در بیانیه‌های خود همواره بر احقاق حقوق قشر کارگر و کارآفرینان تأکید نموده و خواستار توجه بیشتر دولت به این قشر شده است.[31]
اصولا تمام احزاب با دیدگاه‌های اقتصادی چپ و از جمله حزب اسلامی کار مخالف اصالت دادن به بازار آزاد اقتصادی و نظام سرمایه‌محور هستند در عوض به اقتصاد دولتی یا نیمه دولتی و تقریبا متمرکز اعتقاد دارند. این حزب خواستار کاهش فاصله‌ی طبقاتی، کاهش فشار اقتصادی بر روی قشر مستضعف جامعه و به جای آن بزرگ شدن قشر میانی جامعه و کوچک شدن قشر غنی و فقیر جامعه می‌باشد.[32]
در اسفند سال 1378 در پی بررسی طرح خروج کارگاه‌های دارای پنج نفر کارگر و کمتر از شمول قانون کار و تصویب آن با اکثریت ضعیف آراء نمایندگان، اعتراضات وسیع جامعهی کارگری برای لغو این قانون آغاز شد. حزب اسلامی کار در بیانیه‌ای این طرح را محکوم و خواستار عدم تصویب آن شد.[33]
حزب در بیانیه‌ای با عنوان حقوق مدنی، جنبش کارگری، نگرانی‌ها و دغدغه‌های خود را در خصوص وضعیت و حقوق تولیدکنندگان و کارگزاران یا قشر مولد جامعه بیان و خواستار تأمین اجتماعی، بازنشستگی پیش از موعد و بیمه‌ی بیکاری، برگزاری اجتماعی صنفی- سیاسی (حق کارگران) شد.[34]
مواضع دیدگاه‌های فرهنگی حزب اسلامی کار
حزب اسلامی کار چون دیگر احزاب ائتلاف جبهه‌ی دوم خرداد با تمام توان از اصلاحات فرهنگی دولت آقای خاتمی علی‌الخصوص در عرصه‌ی سیاست‌های مطبوعاتی حمایت کرده است.[35] این حزب همچنین در آستانه‌ی طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس شورای اسلامی در خرداد ماه سال 1378 نسبت به این طرح موضع‌گیری نموده و از تحدید مطبوعات انتقاد کرد.[36] همزمان با ارائه‌ی طرح تغییر قانون مطبوعات به مجلس پنجم که اکثریت آن‌را نمایندگان جناح راست تشکیل می‌دادند، دوازده تشکل سیاسی از جمله حزب اسلامی کار طی بیانیه‌ای تهدید بیشتر آزادی مطبوعات را مورد نکوهش قرار دارند.[37]
ابوالقاسم سرحدی‌زاده در مورد مسائل فرهنگی معتقد است:
«برخوردهای تند و نابهنجار با جوانان باعث کاهش علایق آنان به فعالیت سیاسی و دلسردی و گرایش آنان به انحطاط و ناهنجاری‌های اخلاقی می‌شود. ما نباید بگذاریم مجرای فرهنگ‌های صحیح و اندیشه را بخواهند با ضرب گلوله باز کنند زیرا چنین اندیشه‌ای بسیار خطرناک است. به هیچ وجه نمی‌توانیم با خشونت برخورد کنیم. مسائل فرهنگی حربه‌های خاص خوذدش را دارد اگر فرضا ادعا می‌شود که مطبوعات ما از آزادی سوء استفاده کردند، خوب دیگران هم مطبوعاتی دارند و در اختیارشان هست، آنها بیایند حسن استفاده را بکنند، این‌که بیایند و چماق خشونت را بردارند و بکوبند بر سر مطبوعات اصلا معنایی ندارد. مطبوعات را باید با مطبوعات جواب داد. نوشتار را با نوشتار پاسخ می‌دهند، گفتار را با گفتار پاسخ می‌دهند...».[38]