4 آذر 1396, 15:59
توکل که یکی از مراحل سیر سالکان الی الله است، همان، «گزینش و پذیرش وکیل» است و «وکیل» کسی است که از سوی موکّلِ خود، تدبیر و سرپرستی کاری را بر عهده می‌گیرد. هر کس در کاری که «خُبره» آن نیست یا توان آن را ندارد، وکیل می گیرد و چون انسان، بدون علم و قدرتی که خدای سبحان به او عطا می کند، در کارهای خود نه خُبره است و نه قدرت انجام آن را دارد، پس باید بر مبدئی که خبیر و قدیر است تکیه و اعتماد کند. پس، توکل آن است که انسان در همه کارها خود را جاهل و عاجز بداند و کار خود را به خدای علیم قدیر واگذار کند.
ما برای انجام کارها و دستیابی به اهداف خود همواره از اسباب و وسایلی استفاده می کنیم و برای رسیدن به مرحله توکل باید نه تنها همه آن اسباب و وسایل را از خدا و خدا را «مسبّب الاسباب» بدانیم، بلکه باید نه خود مدعی استقلال در برابر خدا باشیم و نه برای اسباب و ابزار فعل، استقلال در سببیت قائل باشیم؛ البته توکل آن نیست که انسان کار را به خود یا سایر اسباب و علل نسبت ندهد، بلکه بایدخدای سبحان را سبب اصیل و سبب ساز هر کاری بداند و همه ماسوا را شئون و مظاهر فاعلیت خدا بداند؛ زیرا هیچ سببی در تأثیر و سببیّت خود مستقل نیست و تنها به میزانی که خدای سبحان به آن سببیت بخشیده، قدرت تأثیر دارد.
خدای سبحان بهترین وکیلِ انسانی است که از خود هیچ علم و قدرتی ندارد؛ زیرا او تنها وکیلی است که هر چه را اداره کند خبیرانه و قدیرانه می تواند به انجام رساند: ﴿ کذلک الله یفعل ما یشاء ﴾[1]، ﴿ ولکن الله یفعل ما یرید ﴾[2]، ﴿ ومن یتوکل علی الله فهو حسبه إن الله بالغ أمره قد جعل الله لکل شی‌ءٍ قدراً ﴾[3] و هر حکمی بخواهد می کند: ﴿ان الله یحکم ما یرید﴾[4].
پس او سبب غیر مغلوب و شکست ناپذیر است و هیچ مانعی نمی تواند جلو نفوذ اراده او را بگیرد و او را از رسیدن به مرادش بازدارد و یا به گونه ای بین او و هدف فعل او حایل شود: ﴿ والله یحکم لا معقّب لحکمه ﴾[5] و چون همه علل و اسباب به او منتهی می شود او برای هر متوکلی «کافی» است: ﴿ فأعرض عنهم وتوکل علی الله وکفی بالله وکیلاً ﴾[6].
اوست که انسان را هدایت می کند، هرگز به او خیانت نمی کند و جز خیر و نیکی برایش نمی خواهد، پس تنها بر او باید اعتماد و توکل کرد: ﴿ وما لنا ألّا نتوکل علی الله وقد هدانا سبلنا... وعلی الله فلیتوکل المتوکلون ﴾[7].
قرآن کریم می گوید هر مؤمنی که چهره جانش را به سوی خدا متوجه کند و بر
او اعتماد کند به دستاویزی ناگسستنی تمسک جسته است: ﴿ فمن یکفر بالطاغوت ویؤمن بالله فقد استمسک بالعروة الوثقی لاانفصام لها ﴾[8]؛ اما کسی که بر غیر خدا تکیه کند به تار عنکبوت چنگ زده است: ﴿مثل الذین اتّخذوا من دون الله أولیاء کمثل العنکبوت اتخذت بیتاً وإن أوهن البیوت لبیت العنکبوت لو کانوا یعلمون﴾[9].
متوکل راستین کسی است که اراده خدا را بر اراده خویش ترجیح دهد و کار خداپسند را بر کار هوس پسند برگزیند؛ یعنی، به دین و احکام الهی عمل کند.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان