عَنِ العَسْکری (علیه‌السلام) قالَ:
«لایَشْغَلُکَ رِزْقٌ مَضْمُونٌ عَنْ عَمَلٍ مَفْروضٍ»
(تحف العقول، ص 489)
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) فرمود:
«روزی تضمین شده [از طرف خدا] ترا از کار واجب باز ندارد»
توضیح:
«رزق و روزی در سایه سعی و کوشش»
گرچه خداوند در نظام حکیمانه آفرینش، ارزاق مردم را تضمین کرده است، ولی مبادا اندیشه ضمانت خداوند رازق، انسان را مشغول سازد و در نتیجه از انجام فریضه کار و کوشش باز بماند. از دیدگاه اسلام، در پی روزی حلال رفتن و تلاش و کوشش در این راه از عبادات بزرگ و نوعی جهاد شمرده شده است.
بعضی از افراد سست و بی‌‌حال با اتکا به تعبیراتی همانند:
«و ما من دابة الا علی الله رزقها»
( سوره هود آیه 6)
«هیچ جنبنده‌ای در روی زمین نیست، مگر این که روزی او بر خداست»
یا روایاتی که روزی را مقدر و معین می‌داند، چنین می‌اندیشند که لزومی ندارد انسان برای تهیه معاش، زیاد تلاش کند، چرا که روزی مقدر است و به هر حال به انسان می‌رسد، و هیچ دهان بازی بدون روزی نمی‌ماند! این چنین افراد نادان که شناختشان درباره دین و مذهب فوق العاده سست و ضعیف است، بهانه به دست دشمنان می‌دهند، که مذهب عاملی است، برای تخدیر و رکود اقتصادی و خاموش کردن فعالیت‌های مثبت زندگی، و تن در دادن به انواع محرومیت‌ها، به عذر این که اگر فلان موهبت نصیب من نشده حتما روزی من نبوده؛ اگر روزی من بود، بدون چون و چرا به من می‌رسید و این فرصت خوبی به دست استثمارگران می‌دهد که هر چه بیشتر خلقهای محروم را بدوشند و آنها را از ابتدایی‌ترین وسایل زندگی مرحوم سازند. در حالی که مختصر آشنایی به قرآن و احادیث اسلامی برای پی بردن به این حقیقت کافی است که اسلام پایه هر گونه بهره گیری مادی و معنوی انسان را سعی و کوشش می‌شمرد؛ تا آن جا که در جمله شعارگونه قرآنی:
«لیس للانسان الا ما سعی»
(سوره نجم، آیه 39)
نیست بر انسان مگر [آن چیزی که در سایه] سعی و کوشش [به دست می آورد]
بهره انسان را منحصرا در کوشش و کارش قرار می‌دهد. پیشوایان اسلام برای این که سرمشقی به دیگران بدهند، در بسیاری از مواقع کار می کردند، کارهایی سخت و توانفرسا. پیامبران پیشین نیز از این قانون مستثنا نبودند، از چوپانی گرفته، تا خیاطی و زره بافی و کشاورزی ابا نداشتند. اگر مفهوم تضمین روزی از طرف خدا، نشستن در خانه و انتظار رسیدن روزی باشد، نباید پیامبران و امامان که از همه آشناتر به مفاهیم دینی هستند، این همه برای روزی تلاش کنند. بنابراین ما هم می‌گوییم: روزی هر کس مقدر و ثابت است، ولی در عین حال مشروط به تلاش و کوشش؛ و هرگاه این شرط حاصل نشود، مشروط نیز از میان خواهد رفت.
منبع: (روزنامه رسالت، شنبه2شهریور1387، خبر شماره201036 ، بخشی از فرمایشات آیت الله العظمی مکارم شیرازی)