پارلمان BARLEMENT

پارلمان، مجلس، مجمع انتخابي، قوۀ مجريه، قانون‌گذاري، نظارت، كنگرۀ خلق، مجلس شوراي اسلامي

نویسنده : محمود طلوعی

یک واژۀ فرانسه و به معنی مجلس و مجمع انتخابی است که وظیفۀ قانون‌گذاری و نظارت بر کار دولت یا قوۀ مجریه را بر عهده دارد. نخستین پارلمان دنیا در سال 920 میلادی در کشور کوچک ایسلند در شمال اروپا تشکیل شده و پس از آن در اواسط قرن سیزدهم در انگلستان شروع به کار کرد.

در کشورهای جهان دو نوع حکومت پارلمانی وجود دارد. بعضی کشورها دارای یک مجلس یا پارلمان هستند، وی در بسیاری از کشورها دو مجلس یا مجمع انتخابی وجود دارد که در این صورت به مجلس اول مجلس نمایندگان یا مجلس ملی و به مجمع انتخابی دیگر مجلس سنا می‌گویند. در انگلستان مجلس دوم انتخابی نیست و مجلس لردها نام دارد که یک مجلس مشورتی به شمار می‌آید.

ولی در آمریکا مجلس سنا که نمایندگان آن به طور مساوی از کلیه ایالات (هر ایالت دو سناتور) انتخاب می‌شوند، در مسائل خارجی دارای اختیارات وسیع‌تری است. مجلس نمایندگان آمریکا فقط در امور مالی اختیارات بیشتری دارند.

حدود و اختیارات و قدرت پارلمان در کشورهای مختلف متفاوت است. در بسیاری از کشورها هم انتخابات هم پارلمان‌های منتخب جنبۀ نمایشی دارند و نمایندگان این مجالس، که با مداخله و اعمال نفوذ دولت به پارلمان راه می‌یابند وظیفه‌ای جز تأیید تصمیمات قدرت حاکم برای خود نمی‌شناسند.

و در کشورهایی مانند چین و کرۀ شمالی، پارلمان یا «کنگرۀ خلق» این کشورها فاقد قدرت و اختیار قانونی است.

در کشورهایی که با اصول دمکراسی اداره می‌شوند پارلمان مرکز ثقل سیاست و تصمیم‌گیری دربارۀ مسائل مملکتی است. حتی در کشورهائی که رئیس جمهور با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود و به موجب قوانین اساسی این کشورها از اختیارات زیادی برخوردار است، پارلمان امکانات وسیعی برای کنترل اقدامات رئیس قوۀ مجریه در اختیار دارد.

نمایندگان با تشریفات خاصی می‌تواند حتی رئیس جمهور منتخب مردم را استیضاح و از کار بر کنار کند. در ایران تاکنون 24 دورۀ قانون‌گذاری در دورۀ مشروطیت و 4 دوره بعد از انقلاب تشکیل شده است. اولین مجلس شورای ملی در ایران یک مجلس صنفی بود و علاوه بر نمایندگان اصناف، نمایندگانی از طرف علما و شاهزادگان و اعیان نیز در آن شرکت نمودند، ولی به موجب قوانینی که در همین مجلس به تصویب رسید انتخابات بعدی تا دورۀ بیست و چهارم با رأی مستقیم مردم انجام شد. در قانون اساسی مشروطه تشکیل دو مجلس شورای ملی و سنا پیش‌بینی شده بود، ولی تشکیل مجلس سنا تا سال 1328 به تعویق افتاد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل یک مجلس پیش‌بینی شده و دورۀ نمایندگی منتخبین چهار سال است. نام مجلس شورای ملی نیز بعد از انقلاب به «مجلس شورای اسلامی» تبدیل شده است.