27 دی 1395, 2:40
يكي از اموري كه در اسلام تأكيدات فراواني براي آن شده است مسأله انفاق و رسيدگي به حال فقيران است چرا كه علاوه بر پاداش‌هايي كه خداوند متعال و ائمه (ع) براي اين كار وعده داده‌اند ثمرات اجتماعي و فرهنگي فراواني نيز با خود به ارمغان خواهد آورد. بررسي روايات اسلامي حاكي از اين مسأله است كه در رسيدگي به حال فقيران و انفاق در راه خدا شادماني اخروي، استغفار فرشتگان تا قيامت، آب و غذاي بهشتي، رضايت الهي، شفاعت فقيران و دعاي مستجاب فقير نهفته است. اما اين مسأله وجود دارد كه تمام مردم از وضعيت مالي مناسب برخوردار نيستند تا توان انفاق در راه حق را داشته باشند اما شوق اين كار وجودشان را فراگرفته است. اين افراد چگونه مي‌توانند در اين مسير گام بردارند؟! آيا انفاق تنها در اموال است؟! آيا مقدار آن بايد زياد باشد؟! اينها و سؤالاتي نظير آن مطالبي هستند كه در اين مجال مورد بررسي اجمالي قرار خواهند گرفت. يكي از نكات جالبي كه در روايات اسلامي به چشم مي‌خورد پاداشي است كه براي صدقه دادن و انفاق نمودن در هنگامه تنگدستي لحاظ شده است. امام علي (ع) در اين باره مي‌فرمايند: أفضلُ الجُودِ ما كان عن عُسرهٍ؛ برترين بخشندگي بخشش در تنگدستي است. (گزيده ميزان الحكمه، ص 123، ش 1302). سيره امام علي (ع) و داستان‌هايي كه از اين امام همام نقل شده است نشان مي‌دهد كه ايشان در تمام دوران زندگي، حتي زمان‌هايي كه خود وضعيت مالي مناسب نداشته‌اند، توجه به نيازمندان و انفاق و صدقه دادن را فراموش نكرده‌اند و از حداقل‌هاي زندگي خويش نيز بخشيده‌اند. در اين زمينه مأجراي سوره دهر، صدقه دادن ايشان در هنگام ركوع نماز و غذا بردن براي نيازمندان در نيمه‌هاي شب مشهور است. پيامبر مكرم اسلام (ص) نيز سه چيز را از خصلت‌هاي مؤمنين دانسته‌اند و يكي از آنها انفاق نمودن در زمان تنگدستي است: ثلاثةٌ مِن حقائقِ الإيمانِ: سه چيز از حقيقت‌هاي ايمان است: انفاق كردن در حال تنگدستي، انصاف به خرج دادن با مردم، و دانش‌بخشي به جوينده دانش (گزيده ميزان الحكمه، ص 571، ش 6250). با در نظر گرفتن اين روايات، رواياتي مشابه آن مي‌توان به دست آورد كه از نظر اسلام كميت در انفاق مهم نيست بلكه كيفيت و نيت انجام كار و اخلاص در هنگام عمل مهم است. خداوند از هر كس به اندازه قدر و توانايي او انتظار دارد.
مهم‌ترين نكته در زمينه انفاق كردن آن است كه انسان از آنچه دوست دارد در راه خدا به ديگران ببخشد. در كتاب شريف كافي روايتي جالب درباره امام صادق (ع) آمده است كه بسيار تنبه‌آفرين مي‌تواند باشد: و قد قيل له، و كان يتصدّقُ بالسُّكرِ، أ تتصدّقُ بالسُّكرِ؟! ـ نعم! إنّه ليس شيءٌ أحبُّ إلي مِنهُ، فأنا اُحِبُّ أن أتصدّق بأحبِّ الأشياءِ إلي؛ نقل شده است كه امام صادق (ع) شكر صدقه مي‌دادند. به ايشان عرض شد: آيا شكر صدقه مي‌دهيد؟! فرمودند: آري! شكر را از هر چيز ديگري بيشتر دوست دارم و از اين رو خوش دارم آنچه را دوست‌تر دارم، صدقه دهم (گزيده ميزان الحكمه، ص 569، 6246). گويا سائل در اين روايت از اينكه امام صادق (ع) شكر را براي انفاق كردن به فقرا انتخاب كرده‌اند تعجب مي‌كند و انتظار داشته است ايشان بهاي ارزشمندتري را براي اين امر انتخاب نمايند. اما امام (ع) با پاسخ خود به او نشان مي‌دهند كه مهم در انفاق كردن آن است كه از دوست‌داشتني‌ها در راه خدا داده شود. در نقلي ديگر درباره امام علي (ع) آمده است كه ايشان جامه‌اي خريدند و از آن خوششان آمد، از اين رو آن را صدقه دادند. در نتيجه مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه يك راه براي انفاق نمودن افرادي كه وضعيت مالي چندان مناسبي ندارند آن است كه از آنچه بدان تعلق خاطر دارند در راه خدا بگذرند. ممكن است اين متعلق كفش، چادر، پارچه، عينك، كيف يا حتي يك خوراكي باشد. اگر فرد عشق به انفاق كردن را در سينه داشته باشد به راحتي مي‌تواند از آنها بگذرد و به فردي كه نيازش به آن كالا بيشتر از وي است ببخشد. البته اين نكته را نبايد از نظر دور داشت كه آن كالا بايد ارزش انفاق كردن را نيز داشته باشد. مبادا به علت خراب يا فرسوده بودن سبب شود كرامت و حرمت فرد نيازمند لكه‌دار شود. يكي ديگر از راه‌هاي انفاق كردن آن است كه نيازهاي جامعه، محله يا حتي ساختمان محل سكونت خود را سنجيده و بر مبناي آن كاري را انجام دهيم. مثلاً در ساختمان خود سطل آشغالي قرار دهيم تا ساكنان از ريختن زباله در حياط يا پاركينگ خودداري كنند تا ضمن حفظ زيبايي ساختمان، كار فرد نظافت‌كننده نيز آسان‌تر شود. مي‌توان با قرار دادن يك آبسردكن، يك سايبان، يك صندلي و... در محل‌هاي پر رفت و آمد آسايش را براي لحظه‌اي براي ديگران به ارمغان آورد. مي‌توان كتاب‌هايي را كه ديگر براي خودمان قابل استفاده نيستند به اشخاص، مراكز يا كتابخانه‌ها بخشيد تا ديگران از آنها بهره برند. مي‌توان حتي در مساجد و حسينيه‌ها مُهر، قرآن، كتاب دعا، چادر نماز و... قرار داد تا مورد استفاده حاضران در آن اماكن قرار گيرد. اينها و هزاران نمونه ديگر كه هزينه‌اي ندارند يا بسيار كم‌هزينه‌اند مي‌توانند از نمونه‌هاي انفاق در راه خدا باشند. مي‌توانند فردي را شاد كنند و دلي را راضي نمايند. مي‌توانند رضايت حضرت حق و پيشوايان ديني و در نتيجه اجر و پاداش اخروي را با خود به همراه داشته باشند. امام علي (ع) فرموده‌اند: عطاي خداوند به هر كس به اندازه نيت اوست (گزيده ميزان الحكمه، ص 577، ش 6320).
انفاق كردن در راه خدا يكي از بهترين راه‌ها براي تقرب جستن به درگاه حضرت حق است. لكن اين پندار به اشتباه در ميان عده‌اي رايج شده است كه تنها ثروتمندان و توانگران مي‌توانند در راه خدا از اموال خويش بخشش نمايند و تهيدستان و فقيران از بركات اين امر محرومند. بر اساس مباني اسلامي هر كس چه فقير باشد و چه ثروتمند، مي‌تواند در راه خدا از آنچه دوست دارد ببخشد. چرا كه كميت در اين مسأله ارزشي ندارد بلكه مهم نيت و اخلاص در هنگام بخشيدن است. انسان مي‌تواند با اندكي تفكر، از چيزهايي كه دوستشان دارد ولي ممكن است ارزش مادي زيادي نداشته باشند در راه رضاي خدا و براي آسايش و آرامش عده‌اي ديگر انفاق كند.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان