نظرى بر کلیات قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران

محمد برزگر خسروی
فصل اول قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران در زمینه اصول کلى که به منظور ارائه پایه‌ها وکلیات وضوابط فصول دیگرى که هر کدام در مورد مسائل خاصى است تنظیم شده است . کلیاتى که در این نوشتار به آ‌ن مى‌پردازیم عبارت از اصولى است که هر کدام مبنایى براى اصول مستقل واختصاصى بعدى مى‌باشد. در واقع اصول فصل‌هاى آ‌ینده قانون اساسى فروع و شاخه‌ها و تفصیلات کلیات فصل اول و مبتنى بر آ‌نها خواهد بود. به همین دلیل طرح مسائلى به‌طور کلى و پایه‌اى در فصل اول قانون اساسى و سپس طرح فروع ومصادیق وموارد وتفصیلات آن در فصول دیگر نباید نوعى تکرار تلقى شود زیرا کلیات فصل اول خود به خود گویاى اصول دیگر قانون اساسى نیست و باید کلیه فروع و جزئیات و تفاصیل متفرع از آن کلیات و مبتنى بر آن پایه‌ها و با حفظ کلیت نسبى که در تدوین قانون اساسى لازم المراعات مى‌باشد طى فصول دیگر ذکر گردد.
از سویى دیگر کلیات فصل اول قانون اساسى به منزله تصویرى کلى است از ممیزات و ویژگى‌هاى حکومت اسلامى و نظام و تشکیلات سیاسى آ‌ن که به صورت فشرده یک جا آمده است.
در این مقاله ضمن آشنایى با کلیات و مبانى قانون اساسى جمهورى اسلامى با خصایص این نظام نیز آشنا مى‌شویم . به همین دلیل است که این مباحث از اهمیت و ظرافت خاصى برخوردار مى‌باشد.
-1 مشروعیت جمهورى اسلامى
قانون اساسى نوع حکومت ایران را جمهورى اسلامى و مشروعیت آن را مبتنى بر دو اصل: مکتب(حق و عدل) و انتخاب اکثریت قریب به اتفاق ملت ایران معرفى مى‌کند. در توضیح این مطلب باید چهار موضوع را مورد بررسى قرار داد و به سوالات زیر پاسخ گفت: الف ) مقصود از جمهورى چیست؟ ب )اسلامى بودن مبین چه حقیقتى است؟ ج)آیا حکومتى مى‌تواند اسلامى باشد؟ د)مشروعیت نظام جمهورى اسلامى مبتنى بر چه دلایلى است؟
الف - نام جمهورى مبین شکل حکومت است:
دموکراسى کلمه‌اى است یونانى به معنى حکومت مستقیم و بدون واسطه مردم. حکومت دموکراسى به این معنا صرفا جنبه فرضى و نظرى دارد زیرا حکومت مستقیم یا به تعبیرى دیگر” دموکراسى محض” از پدیده‌هاى نادرى است که حتى در دولتهاى شهرى نیز کم دیده مى‌شود.( جامعه و حکومت،ص 187) اما آنچه که امروزه به دموکراسى مشهور شده است نوع خاصى از حکومت است که افراد واجد شرایط جامعه اعضاى قوه مقننه را آزادانه انتخاب مى‌کنند( حقوق اساسی، دکتر بوشهری، ص 102) آ‌نچه که حکومت دموکراسى را متمایز مى‌کند این است که تشخیص مصالح جامعه و عدالت و امنیت منحصرا با انتخاب مردم است.
ب- کلمه اسلامى نشانگر نوع محتواى جمهورى است:
حکومت جمهورى ایران با اصول و مقررات اسلامى اداره مى‌شود و بر محور اسلام حرکت و جهت مى‌گیرد. این یک اشتباه بزرگ است که برخى مسائل مربوط به خوراک و آ‌زادى در انتخاب و معیشت مادى را از حقوق انسان مى‌شمارندولى وابستگى به عقیده و ایمان به مکتب و داشتن آرمان‌هاى توحیدى را در قلمرو حقوق انسان به حساب نمى‌آورند. مردم همان طور که به دلایل سیاسى واجتماعى شکل حکومت را انتخاب مى‌کنند حق آ‌ن را دارند که به دلیل اعتقادشان محتواى حکومتشان را انتخاب کنند. اسلام براى ملت ایران تجلیلگاه ایمان و آ‌رمان بوده که آن را محتواى نوع حکومت خود انتخاب کرده و پذیرفته‌اند.
ج- آیا جمهورى مى‌تواند اسلامى باشد؟
معناى اسلامى بودن جمهورى استقرار حاکمیت خدا و تحکیم “ ما انزل الله”و اطاعت از خدا و رسول و اولى‌الامر است که قرآن طى آیات متعددى در مضامین مختلف بیان نموده است. تردید در اسلامى شدن جمهورى با استناد به اینکه هیچ حکومتى چه جمهورى و چه غیر آن به جز حکومت معصوم نمى‌تواند اسلامى باشد فاقد منطق قرآنى و اسلامى وعقلى است. چرا که با نظر به جاودانگى و خاتمیت دین اسلام تشکیل حکومت امرى ضرورى است. نفى چنین ضرورتى انکار ضرورت اجراى احکام اسلام وجامعیت و جاودانگى دین مبین اسلام تلقى مى‌شود وانکار آن به معنى ترجیح حکومت طاغوت یا هرج ومرج است.
آرى حکومتى که بنابر ضرورت عقلى و تکلیف شرعى تشکیل مى‌شود الزاما باید اسلامى باشد. و به همین سبب در حکومت اسلامى به جاى مجلس قانونگذاری، مجلس برنامه‌ریزى وجود دارد که براى سازمان‌هاى مختلف در پرتوى احکام اسلام برنامه‌هاى لازم را ارائه مى‌دهد.
مکتبى بودن نظام جمهورى اسلامى (اصول 8، 4، 5، 12، 72، 96، 105، 107 و 170) نشانگر مشروعیت الهى و سند حاکمیت مشروع آن مى‌باشد. در اصل 56 قانون اساسى ضمن تصریح به اینکه حاکمیت مطلق بر جهان وانسان از آن خدا است و هم او انسان را بر سرنوشت خویش حاکم ساخته است .این حاکمیت بر اساس اعتقاد مکتبى به امامت از طریق ولایت فقیه اعمال مى‌گردد. از سوى دیگر اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران به دلیل اعتقاد به اسلام با انتخاب جمهورى اسلامى به‌عنوان نظام سیاسى کشور ایران در همه پرسى سال 1358 آن را محقق ساختند . بدین ترتیب نظام جمهورى اسلامى مبتنى بر اصول و موازین مکتبى اسلام نه تنها به‌عنوان یک نظام حق و عدل بلکه به‌عنوان نظام منتخب اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران مشروعیت و رسمیت یافته است.

منبع : روزنامه رسالت

جدیدترین ها در این موضوع

چگونه در مهمانی‌ها رفتار کنیم؟

رعایت آداب مهمانی می‌تواند روابط برادرانه میان مۆمنان را مستحکم‌تر ساخته و در رشد تعالی اجتماع تأثیر بسزایی داشته باشد. 25 آبان 1394, 10:57

نقش ابراز علاقه و معاشرت درست در اسلام

نسان علاقه دارد كه مورد علاقه و محبت دیگران باشد. اگر آن‏ دوستداران، محبت‏خود را آشكار كنند، محبوب هم به محبان‏ علاقه‏ مند مى‏ شود و این محبت دو جانبه، زندگیها را از صفا و صمیمیت‏ بیشترى برخوردار مى‏سازد. ما اگر بدانیم كه خدا دوستمان دارد، ما هم‏خدا را بیشتر دوست‏خواهیم داشت. اگر بدانیم و بفهمیم كه رسول‏ خدا(ص) و اهل بیت(ع) به ما شیعیان عنایت و محبت دارند و این ‏علاقه را بارها نشان داده و اظهار كرده‏اند، محبت عترت در دل ما بیشترخواهد شد. 25 آبان 1394, 10:54

اخلاق معاشرت اجتماعی، نمونه ای از سبک زندگی اسلامی

نمونه های بسیاری از سیره ی ائمه ی معصوم علیهم السلام درباره ی تشویق و تحریض مؤمنان به دوستی و برادری با هم، ایجاد پیوند برادری و دوستی بین آنها، اصلاح اختلافات و رفع کدورت ها گزارش شده است. 25 آبان 1394, 10:42

اخلاق معاشرت و ارتباط با خویشاوندان در اسلام

سنّتِ «صله رحم»، از نیکوترین برنامه های دینی در حیطه معاشرت است. گرچه شکل نوین زندگی و مشغله های زندگیهای امروزی، گاهی فرصت این برنامه را از انسانها گرفته است، ولی حفظ ارزشهای دینی و سنّتهای سودمند و ریشه دار دینی، از عوامل تحکیم رابطه ها در خانواده ها است. بویژه در مناسبتهای ملّی، در اعیاد و وفیات و آغاز سال جدید، فرصت طبیعی و مناسبی برای عمل به این «سنّت دینی» است. 25 آبان 1394, 10:41

تحلیل یافته‌های الگوی دینی رفتارها در خانواده و نقش رسانه ملی

آنچه از امور فطری در بحث تربیت مورد نظر است و مبنای تربیت مطرح می‌شود، امور فطری در زمینه خواست‌ها و گرایش‌هاست. البته باید توجه داشت آن دسته از خواست‌های فطری مبنای تربیت قرار می‌گیرد که ویژه انسان است و امتیاز او بر حیوان به شمار می‌آید، نه آن بخش از خواست‌ها و گرایش‌ها که میان هر دو مشترک است؛ زیرا در این بخش، انسان مانند حیوان برای شکوفاسازی نیازی به تربیت ندارد. 25 آبان 1394, 10:36

پر بازدیدترین ها

ویژگی های خانواده موفق از نظر اسلام

از دیدگاه اسلام انسانها از لحاظ ویژگیها ، توانایی و استعدادها متفاوت از یکدیگر هستند. بر این اساس در نظر گرفتن این تفاوتها را نیز در تربیت فرزندان در خانواده دارای اهمیت می‌داند. از نمونه احادیثی که ذکر شد و هزاران شواهد معتبر دیگر می‌توان به نقش اهمیت خانواده از دیدگاه اسلام پی برد. اسلام سعادت و شقاوت فرد را تحت تاثیر خانواده چه در دوران قبل از تولد و چه بعد از تولد می‌داند. 18 خرداد 1394, 17:54

تعریف خانواده و مراحل تحول خانواده

روان شناسان برای گروههای اجتماعى، مراحل تحولى را در نظر مى گیرند که از شکل گیری تا انقضای گروه را در بر مى گیرد. خانواده نیز مراحل متعددی را در گذر زمان تجربه مى کند و مى توان هر خانواده مفروض را در یکى از این مراحل در نظر گرفت. خانواده یک واحد اجتماعى ایستا نیست، بلکه فرآیندى از تغییر مداوم است. 19 خرداد 1394, 18:0

تحلیل یافته‌های الگوی دینی رفتارها در خانواده و نقش رسانه ملی

تحکیم خانواده از دیدگاه اسلام

حکمت غایی تشکیل خانواده و هدف نهایی اسلام از این همه تاکید بر تشکیل و تحکیم و تداوم آن، گسترش ارزشهای انسانی، انتشار آرمان‌های توحیدی و سرانجام، جهانی شدن اسلام است، و بقای نسل انسان، در واقع، مقدمه برای رسیدن به این هدف بزرگ است 18 خرداد 1394, 19:19

سبک زندگی در خانواده اسلامی

مفهوم «سبک زندگي» از جمله مفاهيم علوم اجتماعي و علم جامعه شناسي و مردم شناسي است که اخيراً و در دهه اخير بسيار مورد توجه عالمان علوم اجتماعي و مديران فرهنگي قرار گرفته است؛ سبک زندگي معنايي است که از به هم تنيدگي و پيوند و نظام وارگي و شبکه اي بودن عوامل متعددي که در شيوه هاي زندگي يا اقليم هاي زيستن انسان تأثير مي گذارند، به وجود آمده است. 18 خرداد 1394, 11:20

نظر خود را بنویسید!

در حال حاضر هیچ نظری برای این مقاله وجود ندارد.

برای درج نظر خود درباره نظرى بر کلیات قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران فیلدهای زیر را پر کنید.