26 اردیبهشت 1396, 8:50
«تدبير و آينده نگری» از ويژگیهای انسانهای موفق است. اين ويژگی، ضامن شفاف شدن ابهامهای آينده است و تصميمات آتی را رقم میزند. افراد دورانديش در مقايسه با ديگران، تصويری شفافتر از مسائل، رفتارها، واكنشها و رويدادها دارند. آينده نگری تقريباً معادل لفظ تدبير در زبان عربی است. در اصطلاح آينده نگری يعنی گسترش افق ديد خود و ديدن پشت پرده مسائل و همچنين زمانی كه شخص در آن است؛ يعنی در زمان حال، آينده را ديدن كه نتيجه آن، چارهانديشی برای رخدادهای احتمالی است. امام علی (ع) در بيان تعريف دورانديشی می فرمايند: دورانديشی، نگاه كردن به عاقبتهای كار و مشورت كردن با خردمندان است. (غررالحكم و درر الكلم، حديث ۱۹۱۵)
آينده نگری نيز مانند اكثر امور از قاعده (خيرالامور اوسطها) پيروی میكند. مهمترين ملاك در آينده نگری، اعتدال است. گاهی تأمل و به قول مردم اين پا و آن پا كردن، ناشی از ترس شخص از آينده است. خارج شدن از حد اعتدال، در آينده نگری آفاتی را نتيجه میدهد. به يقين آينده نگری با خيال بافی دو چيز متفاوت است.
توجه به اين نكته ضروری است كه صِرف آينده نگری ارزشی ندارد، بلكه عمل به آن و يافتن راهحلهای مناسب و رفع موانع و مشكلات است كه آينده نگری را عينيت میبخشد و نتيجه آن را تضمين میكند. اگر آينده نگری طبق معيارهای اسلامی نباشد، پيامدهای نامناسبی را خواهد داشت، تا جايی كه میتواند سبب هلاكت فرد باشد. انسان با استفاده از دورانديشی از كارهايی پرهيز و كارهايی را انجام میدهد تا آينده بهتری برای خود فراهم سازد.
انسانی كه در زندگی تدبير و آينده نگری داشته باشد فردی مفيد و پرثمر در زندگی خود و همنوعان خود میشود. بايد بدانيم كه انسانی كه تدبير و درايت و دورانديشی را سرلوحه كار خود قرار دهد به جايی میرسد كه جامعه و افراد درون آن نياز مبرمی به او پيدا میكنند. تدبير و تدبر برای جلوگيری از بحرانهای غيرقابل پيشبينی يا پيشبينی نشده بسيار مؤثر است. تدبير، يك مهارت قابل يادگيری است و سودمندى آن تقريباً از هر مهارت ديگرى بيشتر است.
تدبير ما را قادر مىسازد كه خطرات و فرصتهائى را كه در آينده با آنها مواجه مىشويم، پيش بينى كرده و بدين ترتيب زمان لازم براى تفكر و تصميمگيرى پيش از برخورد با آنها را داشته باشيم. دانستن اينكه چگونه به آينده فكر كنيم، با توجه به سرعت تغييرات در جهان، به شكل فزايندهای ضرورت يافته است. شكی نيست برای گرفتن تصميمهای عاقلانه درباره زندگی و كسب و كار خود بايد بدانيم كه دنيای ما چگونه در حال تغيير است.
در احاديث اسلامی داريم كه دورانديشی و آيندهنگری از نشانههای خردمندی است و خردمندترين انسانها افرادی هستند كه آينده نگری و عاقبت انديشی بيشتری دارند. دورانديشی و آيندهنگری، از شرايط لازم و مقدمات اساسی تصميمگيری معقول و منطقی است. هنگام تصميم گرفتن درباره هر مسأله ای، بررسی جوانب و زوايای گوناگون و پيشبينی پيامدهای اجتماعی آن، امری ضروری است؛ در نتيجه اين بررسیها تصميمی كه گرفته میشود سنجيده و همهجانبه خواهد بود. در همين زمينه آياتی از قرآن و احاديث درباره عاقبتانديشی در كارها بيان میكنيم: امام باقر(ع) در اين خصوص به نقل از پيامبر اكرم(ص) میفرمايند، پيامبر اكرم (ص) گفت: چون در انديشه انجام دادن كاری برآيی، در عاقبت آن تدبر كن، تا اگر نيك است و در راه درست، به آن دست يابی، و اگر مايه گمراهی است آن را فروگذاری. اميرالمؤمنين (ع) میفرمايند: مؤمنان آن كسانند كه آنچه را در پيش دارند بشناسند. اميرالمؤمنين (ع) فرمودند: انديشيدن در كار، پيش از اقدام كردن به آن، سبب ايمنی از لغزشها است. امام صادق (ع) میفرمايند: مرد ديندار میانديشد، به آرامش دست میيابد، و به فروتنی در خود مینگرد، به مقام تواضع میرسد؛... و پايان كار را مینگرد، از پشيمانی در امان میماند.
دورانديشی برای افراد ضعيف نيست. يك دليل مهم اعتبار كم دورانديشی اين است كه اين توانمندی با ركود تداعی شده است. ما شخص دورانديش را به عنوان فردی میشناسيم که از خطر كردن میترسد و زندگی را به طور روزمره میگذراند. اينكه سعی كنيم انتخابهای آسانی در زندگی داشته باشيم يا اينكه خود را وقف هدفی كنيم كه به ما آسيب میرساند. دقيقاً به همان اندازه بیاحتياطی ما را در دام تكانههای آنی قرار میدهد. افراد دورانديش به اهداف و آرزوهای بلندمدتشان احترام بگذارند و هر وقت كه لازم باشد برای دستيابی به اين اهداف خطر كنند.
دورانديشی به زندگی متعادل نياز دارد. به دلايلی، افراد تمايل دارند تا دورانديشی را با چند بعد محدود زندگی همچون كار و مسائل مالی ارتباط دهند. اما بايد دانست كه دورانديشی با كل زندگی ارتباط دارد و افراد دورانديش برای برقراری تعادل بين اهدافشان در حوزههای مختلف زندگی تلاش میكنند. برای مثال، به طور منظم صبح زود بيدار شدن و رفتن به محل كار حتی در روزهای تعطيل اگر به معنای غفلت كردن از خانواده و ارزشها و اهداف معنوی باشد، دورانديشی نيست.
افراد دورانديش مسير خودشان را در زندگی ترسيم میكنند. يك شخص دورانديش آگاهانه و با هدف زندگی میكند. او صرفاً به آنچه كه در جريان زندگی پيش میآيد واكنش نشان نمیدهد؛ بلكه بر طبق درك اهداف و آرزوهايش تصميم میگيرد و عمل میكند. افراد دورانديش زندگی سالمی دارند. در اينجا به طور سريع به چند متغير كه با دورانديشی همبستگی دارند، میپردازيم. تحقيقات نشان دادهاند كه افراد دورانديش از لحاظ فيزيكی قویتر هستند، به ويژه موقعی كه تكاليفی را انجام میدهند كه نياز به استقامت دارد. افرادی كه اهداف مناسبی در زندگیشان دارند سالمتر و شادتر هستند.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان