رهاورد آرزوهای طولانی و دروغين

زينب مجلسی راد

داشتن آرزو در زندگي امري ناپسند نيست. حتي مي‌تواند مفيد و حركت‌ساز باشد. انساني كه آرزو و هدف در زندگي داشته باشد و براي رسيدن به آن تلاش نمايد از تنبلي و خمودگي دوري جسته و حركتي رو به پيش خواهد داشت. اما بايد توجه داشت كه نوع آرزوها، معقول و ممكن باشد. داشتن آرزوهاي طولاني و دروغين امري است كه زندگي را براي انسان تلخ ساخته و آسيب‌هاي فراواني را با خود با همراه دارد. نهج البلاغه را كه ورق مي‌زدم كلامي زيبا از امام علي(ع) توجه مرا به خود جلب نمود. ايشان در يكي از خطبه‌ها به مخاطبان خويش چنين فرمودند: اى مردم! همانا بر شما از دو چيز مى ترسم: هواپرستى و آرزوهاى طولانى. اما پيروى از خواهش نفس، انسان را از حق بازمى‌دارد و آرزوهاى طولانى، آخرت را از ياد مى برد. آگاه باشيد! دنيا به سرعت پشت كرده و از آن جز باقى مانده از ظرف آبى كه آن را خالى كرده باشند، نمانده است. به‌هوش باشيد كه آخرت به سوى ما مى‌آيد، دنيا و آخرت، هر يك فرزندانى دارند. بكوشيد از فرزندان آخرت باشيد، نه دنيا، زيرا در روز قيامت، هر فرزندى به پدر و مادر خويش بازمى‌گردد. امروز هنگام عمل است نه حسابرسى و فردا روز حسابرسى است نه عمل. به‌راستي آرزوهاي طولاني رهاوردي با خود دارد كه امام علي (ع) به عنوان دومين عامل نگراني خويش براي مردمان از آن ياد مي‌كنند. براي پاسخ به اين سؤال شايد بهترين منبع همان كتاب نهج البلاغه و بهره گيري از كلمات مولا باشد.

بدرفتاری، بدی كردار

يكي از مواردي كه در بررسي نهج البلاغه به‌عنوان رهاورد آرزوهاي طولاني به دست آمد بدي كردار است. امام علي(ع) در اين زمينه فرموده‌اند: كسى كه آرزوهايش طولانى است كردارش نيز ناپسند است. دستيابي به آرزوهاي طولاني و دروغين در بسياري موارد ناممكن است و در برخي موارد نيز نيازمند آن است كه انسان دست به هر اقدامي بزند. اقداماتي كه با روح آدمي سازگاري ندارند و ناپسند هستند. اين امر سبب مي‌شود انسان آخرت خويش را به بهايي بس اندك از دست دهد. در بسياري موارد عواقبي دنيوي نيز دامنگير او خواهد شد. انسان بايد همواره توجه داشته باشد كه در كنار تلاش براي رسيدن به آرزوها، انجام اعمال نيك را از ياد نبرد و فراموش نكند حقيقت زندگي چيست و به چه منظور پاي در گيتي نهاده است. در جايي ديگر از امام علي(ع) آمده است: آگاه باشيد! هم‌اكنون در روزگار آرزوهاييد، كه مرگ را در پى دارد، پس هر كس در ايام آرزوها، پيش از فرا رسيدن مرگ، عمل نيكو انجام دهد، بهره‌مند خواهد شد و مرگ او را زيانى نمى رساند، و آن كس كه در روزهاى آرزوها، پيش از فرارسيدن مرگ كوتاهى كند، زيانكار و مرگ او زيانبار است، همان‌گونه كه به هنگام ترس و ناراحتى براى خدا عمل مى كنيد، در روزگار خوشى و كاميابى نيز عمل كنيد.

غفلت از مرگ

انساني كه تمام وقت خويش را صرف رسيدن به آرزوهاي واهي مي‌نمايد به تدريج گذر عمر و نزديك شدن موعد رفتن را فراموش مي‌كند. در نظر او مرگ بسيار دور است و فرصت‌ها بسيار. اما به ناگاه همه‌چيز را از دست رفته مي‌بيند و بي‌آنكه به مطلوب دست يابد بار بسته و از دنيا كوچ مي‌كند. امام علي (ع) چه زيبا اين صحنه را توصيف كرده و مي‌فرمايند: نشانه عبرت‌انگيز بودن دنيا، آن است كه آدمى پس از تلاش و انتظار تا مى رود به آرزوهايش برسد، ناگهان مرگ او فرا رسيده، اميدش را قطع مى‌كند، نه به آرزو رسيده، و نه آنچه را آرزو داشته باقى مى ماند. سبحان‌ا...! شادى دنيا چه فريبنده و سيراب شدن از آن، چه تشنگىزاست! در كلامي ديگر از آن امام (ع) آمده است: آن كس كه در پى آرزوى خويش تازد، مرگ او را از پاى درآورد.

كوردلی

آرزوهاي طولاني سبب مي‌شود تا چشم انسان بر روي حقايق بسته شود و بصيرت از او دور گردد. چنين فردي بصيرت را از دست داده و درك صحيح از زندگي نخواهد داشت. او جز به آرزويش نمي‌انديشد و جز براي آن تلاش نمي‌كند. چنين انساني از ياد خواهد برد كه خدا در عالم چه جايگاهي دارد و بي‌اذن و اراده او برگي به زمين نخواهد افتاد. اوست كه روزي‌رسان است و همراهي او در هر قدمي مي‌تواند زمينه ساز موفقيت‌هاي بزرگ و رسيدن به آمال باشد. بي‌بصيرتي يكي از بزرگ‌ترين آفاتي است كه ممكن است گريبانگير چنين افرادي شود. چنانچه مولا و مقتدايمان فرموده‌اند: و آرزوها چشم بصيرت را كور مى كند و آنچه روزى هر كسى است بى جست‌وجو خواهد رسيد. (همان/ص 697)

نتيجه

داشتن آرزو در زندگي امري ناپسند نيست. حتي مي‌تواند مفيد و حركت ساز باشد. انساني كه آرزو و هدف در زندگي داشته باشد و براي رسيدن بدان تلاش نمايد از تنبلي و خمودگي دوري جسته و حركتي رو به پيش خواهد داشت. اما بايد توجه داشت كه نوع آرزوها، معقول و ممكن باشد. داشتن آرزوهاي طولاني و دروغين امري است كه زندگي را براي انسان تلخ ساخته و آسيب‌هاي فراواني را با خود با همراه دارد. چنين آرزوهايي از منظر امام علي (ع) امري قبيح است و در شمار مواردي است كه ايشان از آن نسبت به مردمان ابراز نگراني كرده‌اند. بررسي سخنان ايشان در نهج البلاغه نشان مي‌دهد كه داشتن آرزوهاي طولاني رهاوردي جز بدرفتاري، بدي كردار، غفلت از مرگ و كوردلي نخواهد داشت.