بلوک شرق- بلوک غرب

بلوك شرق،بلوك غرب، شوروی، كشورهای كمونیست، اعضای پیمان ورشو، ناتو، اروپای شرقی، آمریكا

نویسنده : (تليخص)هیئت تحریریه سایت پژوه

بلوک شرق- بلوک غرب (BLOC (EAST-WEST

اصطلاحی است که پس از جنگ دوم جهانی به کشورهای کمونیست و کشورهای عضو اتحادیه‌های سیاسی و نظامی غرب داده ‌شد. بلوک شرق علاوه بر شوروی سابق و ممالک اروپای شرقی (اعضای پیمان ورشو) کشورهای کمونیست آسیائی (چین – ویتنام- کرۀ شمالی- مغولستان و لائوس) را نیز شامل می‌شد و بلوک غرب علاوه بر اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) سایر کشورهای طرفدار غرب را نیز در سراسر جهان در برمی‌گرفت.

بلوک شرق تا مدتی پس از جنگ جهانی دوّم، وحدت سیاسی داشت و مرکز قدرت سیاسی و نظامی و اقتصادی آن اتحاد جماهیر شوروی بود، ولی پس از روی کار آمدن "خروشچف" در شوروی و بالا گرفتن کشاکش‌های سیاسی و ایدئولوژیک چین و شوروی، وحدت این بلوک از هم پاشید تا جایی که چین و شوروی یکدیگر را دشمنان اصلی خود قلمداد کردند. پس از چین،آلبانی و رومانی نیز نسبت به شوروی، سرکشی کردند. گرایش به استقلال از شوروی و بیرون آمدن از زیر اشغال ارتش سرخ در لهستان، چکسلواکی و مجارستان گاه به صورت انقلاب‌های خونین پدیدار شد.

اصطلاح بلوک غرب گاه کشورهای دست نشانده یا متحد غرب در آسیا و آفریقا و همچنین آمریکای لاتین را نیز در برمی‌گیرد و در این کاربرد، مراد از آن جدا کردن کشورها از نظر تقسیم‌بندی ایدئولوژیک و سیاسی و به ویژه مشخص کردن دشمنی آن‌ها با بلوک شرق و یا بی‌طرفی آن‌هاست.

پس از جنگ جهانی دوّم، که ایالات متحده آمریکا به صورت قدرت اول جهان و پیشرو نظام‌ سرمایه‌داری درآمد، این کشور قدرت اصلی در بلوک غرب و شرق و طرفِ اصلی شوروی در بلوک شرق بود. ولی با دگرگونی‌های دو دهۀ‌1960 و 1970 در جهان، همچنان‌که قدرت شوروی در بلوک شرق سست شد، آمریکا نیز چیرگی پیشین بر حوزۀ نفوذ خود را از دست داد و پس از بازسازی اروپا و از میان رفتن ویرانی‌های جنگ و قدرت یافتن انگلستان و فرانسه و همچنین آلمان و ژاپن، این کشورها در تصمیم‌گیری‌ سیاسی و اقتصادی آمریکا شرکت یافتند.

با فروپاشی شوروی و سقوط رژیم‌های کمونیست اروپای شرقی و درخواست عضویت بسیاری از این کشورها از سازمان ناتو، بلوک شرق و غرب مفهوم پیشین خود را از دست داده است.