سخنرانی استاد حق شناس با عنوان غنیمت شمرده فرصت عمر (فضائل ماه رجب)

سخنران استاد حق شناس

تقاضایی از ثامن الحجج علیه السلام

وقتي كه بنده به مشهد مقدس مشرف شدم؛ تقاضا كردم كه آقاجان! عمر من يك طوري بگذردكه هي نگويم: كاشكي از اول اين كار را كرده بودم! كاشكي-كاشكي نگويم. از همان اول يك مُنَبِّه و بیدارکننده ای براي من وجود داشته باشد.

ماه رجب، ماه خدا

هر زماني يك خصوصيتي دارد. مثلاً دهه ی ذي حجه، ماه رجب و... درباره ی ماه رجب پروردگار می فرماید: «الشهر شهري والعبد عبدي والرحمة رحمتي».[1] یعنی ماه، ماه من است و بنده، بنده ی من و رحمت هم رحمت من است.

اجر شب زنده داران

روایتی درباره ی متهجدين و شب زنده داران وارد شده است که پروردگارآن قدر در قيامت به اشخاصي كه نماز شب مي خوانند، كرامت و ثواب مرحمت مي كند كه نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه اصلا کسی فرضش را می تواند بکند. «ما لاعينٌ رأت ولا اذنٌ سمعت و لاخطر علي قلب بشر».[2]

قدرت فوق العاده انسان

انسان از قدرت بالایی برخوردار است. «النفس في وحدته كل القوي».[3] ببینید قدرت خدا چقدر است؟ علم خدا چقدر است؟

پروردگار يك قسمتي در وجود انسان ساخته است كه حضرت رضا علیه السلام مي فرمايند که اگر آن قسمت را در شما نساخته بود؛ شما خدا را نمی توانستید بشناسید.

تفاوت علم خدا با علم معصومین علیهم السلام

خداوند نسبت به كائنات علم حضوري دارد. يعني همه ی شما در حضور و محضر پروردگار هستيد. ولي علم امام و پيغمبر علم ارادي است؛ نه حضوري. در جنگ تبوك حضرت فرمودند: شتر من كجاست؟ منافقين - يعني همين كساني كه همه اش در صدد عيب تراشي هستند- گفتند: اين پيغمبر، چه پيغمبري است كه مي گويد: من از غيب خبر دارم؛ ولي نمي داند شترتش كجاست! عرض كردند: يا رسول الله! بعضي ها اين طور مي گويند. حضرت فرمودند: شتر من پشت آن تپه است، برويد و بياوريدش.

شباهت علم خدا به اشیاء، با علم انسان به اعضاء و جوارحش

اما علم پروردگار، علم حضوري است. علم شما هم نسبت به تمام قوايتان حضوري است. بايد يك چيزي در من باشد كه به واسطه ی آن خدا را بشناسم.

چگونگی علم حضوری خداوند

همانطور که علم شما نسبت به تمام اعضاء و جوارح و قوايتان حضوري است. همه ی اعضاء و جوارح در محضر و حضور عقل اند. اگر يك نقطه از بدن مشمئز بشود؛ عقل سريعاً درك مي كند. پس علم پروردگار نسبت به اشياء حضوري است و همه ی شما در محضر و حضور پروردگار هستيد، همان طوری که شما نسبت به اعضاء وجوارحتان علم حضوري داريد. قدرت پروردگار چنان است كه در يك لحظه مي تواند مخلوقات متعددی را خلق بفرمايد. نفس ناطقه هم در يك لحظه مي تواند ميلياردها تصوير از اين مسجد(مثلاً) در خودش خلق كند. «النفس في وحدته كل القوي».[4]

ای نسخه ی نامه ی الهی که تویی

پس بنابراين، حضرت ثامن الحجج علیه السلام مي فرمايد: خدا در شما نسخه اش را گذاشته است. وجود انسان عالَمِ صغير و دنیایی کوچک است. عالَمِ كبير منطبق بر عالَمِ صغير است، آقاجان![5]

اي نسخه ی نامه ی الهي كه تويي

پروردگار به يد قدرتش تو را نوشته است. حضرت ثامن الحجج علیه السلام فرمودند: اگر اين آثار نبود،كسي خدا را نمي شناخت.

چطور خدا علم حضوري دارد؟

چگونه خدا می تواند در يك لحظه ميلياردها خلق بكند، نفس تو را هم پروردگار اين چنين قرار داده است.

ماه رجب، ماه رحمت بی حد پروردگار

خلاصه این که اين نفس ناطقه با اين قدرت و اقتدار نمي تواند درك بكند كه پروردگار براي شب زنده داران چه پاداشي قرار داده است.

همان روايتي كه در باب نماز شب وارد شده است، درباره ی ماه رجب هم وارد شده هست. ماه رجب «شهرالله الاصب»[6] است. يعني در این ماه آن قدر پروردگار بر بندگان خويش رحمت مي ريزد كه قابل تصور نمي باشد.«ويعطيهم الله من الكرامات والمثوبات».

ندای ملک داعی در ماه رجب

اگر در ماه هاي ديگر، فقط در شبهاي جمعه از سر شب ندا داده مي شود كه « بندگان! بياييد، بياييد»، در ماه رجب هر شب از اول شب آن مَلَك داعي ندا مي كند كه آيا قرض داري، حاجتمندي هست؟ هر كس در اين ماه هدايت بخواهد، من او را هدايت مي كنم.

رفع موانع، شرط بهره مندی از رحمت الهی

چه خوب است که ما در اين ماه، خود خدا را از خدا درخواست بكنيم. اما اين در صورتي است كه شما رفع موانع بفرماييد. پس موقعيت شما در ماه رجب معلوم شد و این موقعیت را بايد مغتنم بشماريد.

هر كسي كه مانع سير شماست، رهايش كنيد، آقاجان! هر كسي كه مانع سير تكامل عملي شماست، او را رها كنيد. هر چيزي كه مانع سير عملي شماست، او را رها كنيد، آقا!

• موانع تا نگرداني ز خود دوردرون خانه ی دل نايدت نور

تفقه در دین، کمال انسانی

امام باقر علیه السلام مي فرمايد: « الكمال كل الكمال التفقه في الدين».[7] یعنی کمال انسانی در یادگیری دین است. «من لم يتفقه في الدين فهو اعرابي و لم ينظر الله اليه يوم القيامة ولم يزك له عملا».[8] هركس تفقه در دين نكند؛ بَدَوي است، چیزی نمي فهمد.

دعای آخر پیغمبر علیه السلام درباره امیرالمومنین علیه السلام

آن دعاي آخري كه پيغمبر علیه السلام درباره ی اميرالمومنين علیه السلام فرمود اين بود كه عرض كرد: بارالها! علی را فقیه در دین قرار بده. «اللهم فقهه في الدين».[9] فقيه خيلي خوب است، آقا! بعد از علم خداشناسي، علم فقه قرار دارد، آقا!

سیر تکاملی نکرده ای تا ببینی فقیه بودن چقدر بدرد می خورد

يك وقتي در قم مذاكره شد كه چه علمي اوسع علوم است؟

يكي گفت: علم طب. يكي گفت: علم فلان. آقا[10] در آنجا تشريف داشتند و فرمودند: اوسع علوم، علم فقه است. چقدر مسائل مختلف اتفاق مي افتد و مسائل ريزه كاري وجود دارد.

هنوز سير تكاملي بسوي پروردگار نكرده اي كه ببيني چقدر «فقيه بودن» به درد مي خورد! منتهي، بنده نه خودم را درك كرده ام و نه سيرالي الله كرده ام كه این را بدانم. اما پيغمبر علیه السلام در مورد اميرمؤمنان علیه السلام دعا فرمودند كه «اللهم فقهه في الدين».

اين است كه امام باقر علیه السلام مي فرمايد: «الكمال كل الكمال التفقه في الدين».[11]

گریه، سبب اشراب قلب

من سليقه ام غير از شماست، هي به من سفارش مي كنند که در شبهاي عيد اوقات مردم را تلخ نكنيد؛ وليكن این گريه هاي شما، قلبتان را اشراب مي كند.

واعظی در درون

«من لم يجعل الله له في نفسه واعظاً فان مواعظ الناس لن تغني عنه شيئاً». [12] البته البته، وقتي كه انسان به سوي پروردگار سير كرد؛ پروردگار هم يك نگهباني در او خلق مي فرمايد.

نگهبان درون، نشانه ی ایمان

اين است كه نبي اكرم علیه السلام وقتي از آن جوان سؤال كرد: «و ما علامة ايمانك».[13] یعنی نشانه ی ایمان تو چیست؟ عرض كرد: يا رسول الله! در درون من كسي است كه هميشه مرا از روز واپسين برحذر مي دارد و در باطن من يك مُنَبِّهي وجود دارد كه شبها مرا بيدار مي كند و مرا متوجه پروردگار مي كند.

اگر آن نگهبان مخفي در درون شما باشد؛ اندرزهاي ناصحين در شما اثر مي كند، والا كمتر مي شود از مواعظ ناصحين برخوردار شد.

گنهکار، جاهل به پروردگار

حضرت مي فرمايند:«ما عرف الله من عصاه».[14] یعنی كسي كه معصيت و مخالفت پروردگار را بكند، در حالي كه خودش را در حضور و محضر او مي داند؛ چنين شخصي پروردگار را نشناخته است.

ثمره ی محبت، اطاعت و بندگی

بعد حضرت اين شعر را خواندند:

• تعصي الاله و انت تظهرحبههذا لعمري في الفعال بديع[15]

یعنی خيلي عجيب و غريب است كه انسان اظهار محبت پروردگار را بكند و معصيت او را هم بجای آورد! اين يك امر عجيب و غريبي است!

بعد مي فرمايد:

• لوكان حبك صادقاً لاطعته ان المحب لمن يحب مطيع[16]

یعنی اگر كسي ارادت و محبت به كسي دارد؛ بايد از او تبعيت و اطاعت بكند، ولی شما از پروردگار عزيز تبعيت نمي كنيد!

داناترین مردم

عرض كرد: يا رسول الله! مي خواهم داناترين مردم باشم.

حضرت فرمودند: از خدا بترس.

خاصان درگاه خدا

يا رسول الله! مي خواهم از خاصان درگاه خدا باشم.

حضرت فرمودند: شب و روز قرآن بخوان.

روشنی دل

عرض كرد: يا رسول الله! مي خواهم دلم روشن باشد.

حضرت فرموند: مرگ را فراموش نكن.

حسنم! از ملک الموت بر حذر باش!

خدا شاهد است نمي خواهم اوقات شما را تلخ بكنم؛ اما آن كسي كه خزينه ی علم الهي است،[17] به حضرت حسن علیه السلام فرمود: حسنم! «وكن منه علي حذرٍ».[18] يعني از ملك الموت برحذر باش!

البته آنها معصوم اند. (به در مي گويم، ديوار تو گوش كن است، اينها خطاب به ماست) مبادا تو مشغول اين باشي كه از فلان معصيت توبه بكنم يا نكنم، تا اينكه يك مرتبه، رسول پروردگار بيايد. «كن منه علي حذر».[19]

حضرت مي فرمايد: « اذكر مصرعك».[20] یعنی ياد كن آن زماني را كه ميان اقوام وعشيره افتاده اي و نه دوستي به داد تو مي رسد و نه طبيبي مي تواند تو را نجات دهد.

همه ی دنیا را می دهم تا یک لحظه ی دیگر بمانم

امام باقر علیه السلام مي فرمايند: وقتي كه ملك الموت وارد شد، مي فرمايد: «قد بقي من عمرك ساعة».[21] یعنی چيزي از عمرت نمانده است.

وقتي كه مُحتَضَر[22] با ديدن ملك الموت جزع و فزع مي كند، حاضر است كه اگر تمام دنيا مال او باشد، همه را بدهد تا نجات پيدا بكند. شخص محتضر مي گويد: يك سال ديگر به من مهلت بده. حضرت ملك الموت مي فرمايد: سالها را گذراندي. می گوید: يك ماه مهلت بده. در جواب مي فرمايد: ماه هايي راگذراندي. چند روزي مهلت بده. روزهايي گذراندي...[23]

آقاجون من! پدر عزيز من! اوقات ما را تلخ نكنيد يعني چه؟ اوقاتت تلخ بشود، بهتر است، آقاجان!

بهترین هدیه

رسول اكرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: بهترين هديه اي كه مسلمان به مسلمان اهداء مي كند، آن حديثي است كه بر هدايت او اضافه كند و از راه هلاكي كه در پيش دارد، جلوگيري نمايد، عزيز من!

نیکی به خلق خدا، ورود در رحمت خدا

عرضه داشت: يا رسول الله مي خواهم در رحمت خدا باشم.

حضرت فرموند: به خلق خدا نيكي كن.

آره بابا جان من! مُفتكي نمي شود. حالا هی سر مردم كلاه بگذار!

حضرت فرمودند: آیا امسال عمره رفتي؟ عرض كرد: نه يابن رسول الله. حضرت فرمودند: منافع بيشماري از تو فوت شد. اين شخص خيلي ناراحت شد. (ببينید چقدر پروردگار شما را دوست دارد) حضرت فرمودند: آيا مي خواهي چيزي به تو ياد بدهم كه ثواب يك عمره، دو عمره، ده عمره، صد عمره به تو برسد! فرمودند: دل مؤمن را خوشحال كردن، ثوابش با صد عمره مقابله مي كند.

طواف کعبه ی دل کن!

وقتی بنده به اداره ی تذكره[24] رفته بودم، اين شعر را براي آن افسر نوشتم:

• طواف كعبه ی دل كن كه كعبه خود سنگي استكه آن خليل بنا كرد و اين خداي خليل

آن افسرگفت: این آقا عجب شعري نوشته است، من خيلي دلم مي خواهد به اين آقا خدمت بكنم و گفت: آقا ساعت هفت بيا تا من تذكره ات را درست بکنم.

توکل بر خدا، مانع از آسیب دشمن

عرض كرد: يا رسول الله مي خواهم از دشمن به من آسيبي نرسد.

فرمود: بر خدا توكل كن.

زماني كه اسكندر ذوالقرنین- که در قرآن می فرماید: «آَتُونِي زُبَرَ الْحَدِيدِ»[25]یعنی زبر الحديد را بياوريد، تا من جلوي اين يأموج ومأجوج را بگيرم- داخل آن شهر شد، فرمود: شما چرا نمي ترسيد؟ اهل آنجا گفتند: ما از چه كسي بترسيم؟ توكل ما بر پروردگار است، يعني بغير از او كسي را مؤ ثر نمي دانيم.

حقیقت توکل

از حضرت سؤال کرد که توکل چیست؟ «ما التوكل؟» کلمه ی«ما» در اينجا ماي حقيقيه است. حضرت در جواب فرمودند: «التوكل العلم بان المخلوق لايضر ولاينفع ولايعطي ولايمنع».[26] یعنی آن كسي كه اعطاء مي كند، پروردگار است. آن كسي كه مانع مي شود، پروردگار است.

گرگزندت ز خلق رسد مرنج

• از خدا دان خلاف دشمن و دوست كه دل هر دو در تصرف اوست

حضرت فرمودند: وقتي بنده ای اينگونه شد؛ ديگر از كسي نمي ترسد، ديگر كسي را مؤثر نمي داند كه از او اميد داشته باشد. به به! به به!

حقيقتاً به به! قربان اين كلماتي بشوم كه از دهان رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم درآمده است. خدا شاهد است وقتي بنده اينها را مي خوانم، حظ مي كنم.

طلب مال فراوان

عرض كرد: يا رسول الله! مي خواهم مالم زياد بشود.

حضرت فرمود: مداومت كن به خواندن سوره ی واقعه.

من كه اين قسمت را هيچ وقت توجه نمي كنم! خوب انسان پيش رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم برود و در محضر او به فكر دنيا باشد، داداش جون!

خواندن سوره ی تبارک، امان از عذاب قیامت

عرض كرد: مي خواهم فرداي قيامت از عذاب خدا در امان باشم. فرمودند: ميان شام و خفتن به ذكر خدا مشغول باش. همان سوره ی تبارك را بخوان. خدا رحمت كند آيت الله خوانساري را که وقتی به ایشان عرض كردم: آقا شما شبها چه سوره اي مي خوانيد؟ فرمودند: من شبها سوره ی تبارك را مي خوانم.

در کارها راستی پیشه کن!

عرض کرد: یا رسول الله! مي خواهم از خاصان درگاه شما باشم.

فرمودند: در كارها راستي و درستي پيشه كن.

اين كلمات را بايد انسان با جواهر بنويسد. اصلا معنويات را نمي شود با ماديات مقايسه كرد.

متذکر شوید! قبل از آنکه ملک الموت بیاید

من نمي خواهم اوقات شما را تلخ بكنم؛ اما مي خواهم ان شاءالله تا رسول پروردگار[27] نيامده است، شما متذكر شويد، قبل از آن كه لحظه اي فرا برسد كه به فرموده ی امام باقر علیه السلام شخص محتضر حاضر است - اگر تمام دنيا ملک او باشد- همه را تقديم بكند و يك ساعت ملك الموت به او مهلت بدهد.

آن قدر در آن آرامگاه ابدي[28] بخوابي، عزیز من!

احتیاج به پروردگار

بارك الله به يكي از رفقا كه اينجاست. گفت: هر وقت كه پروردگار عزيز مرا براي نماز شب بيدار بكند، مغتنم مي شمارم. من خيلي به پروردگار احتياج دارم. احتياج من به پروردگار عزیز زياد است.

ماه رجب را مغتنم بشمار!

آن قدر درآن آرامگاه ابدي بخوابي كه استخوانت بپوسد. حالا مغتنم بشمار، داداش جون! ماه رجب است.

از سر شب تا به سحر ندا مي دهند: «ايهاالقانتون قوموا» بيدار شويد.

«ايها المستغفرون قوموا»[29]. بیدار شوید.

---