آزمون تکمیل تصاویر Picture completion test

كلمات كليدي : آزمون فرافكن، آزمون تكميل تصاوير، آزمون ساندر، آزمون وارتگ، روان سنجي

نویسنده : طيبه خلج

آزمون تکمیل تصاویر، یک نوع آزمون فرافکن است. آزمون‌های فرافکن، دسته‌ای از آزمون‌های شخصیت هستند که شخصیت را به صورت یک واحد کل در نظر می‌گیرند که به هیچ وجه قابل تجزیه به عناصر نیست. آزمون‌های فرافکن، تجلیات یکپارچه شخصیت را در نظر می‌گیرند؛ تجلیاتی که در اثر تحریک موقعیت، تا اندازه‌ای "منعکس" شده‌اند.[1]

این آزمون‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته از این آزمون‌ها از روش‌های مبتنی بر تکمیل استفاده می‌کنند. در این روش‌ها، انگیزه نخستین خود جزئی از کل می‌باشد. آزمودنی، باید با توجه به روابط موجود نقص یا کمبودی را که در واحد کلی موجود است کامل نماید. نوع انتخاب آزمودنی را می‌توان به عنوان یک مفهوم روانی مورد تعبیر و تفسیر قرار داد. آزمون تکمیل تصاویر یکی از انواع این آزمون‌هاست. گرچه آزمون‌های تکمیل تصاویر در بدو امر بیشتر برای سنجش هوش تهیه و تنظیم شده‌اند ولی اکثر آنها را می‌توان به عنوان روش‌های فرافکن نیز مورد استفاده قرار داد.

از رایج‌ترین این آزمون‌ها، آزمون ساندر و آزمون وارتگ[2] هستند. در آزمون ساندر از آزمودنی خواسته می‌شود تا به کمک شش قطعه خط که قبلا آزماینده روی کاغذ کشیده است تصویری ترسیم نماید. همین آزمون، الهام‌بخش روان‌شناس آلمانی وارتگ گردید. وارتگ در آزمون خود از آزمودنی می‌خواهد تا به کمک بعضی از عوامل بسیار ساده که به عنوان محرک به‌کار می‌رود هشت تصویر ترسیم نماید. تعبیر این تصاویر بر اساس تحقیقات کروگر[3] و اساسا از لحاظ تیپ‌شناسی انجام می‌گیرد. در اینجا تصاویر را به دو دسته اصلی تقسیم می‌کنند:

الف. دسته [4]G: که در آن تجزیه و تحلیل از لحاظ کلی و شکل ظاهری انجام گرفته و مخصوصا به کمک فرایندهای عاطفی مشخص می‌گردد.

ب. دسته [5]E: که در آن تجزیه و تحلیل جزئی و مخصوصا بر اساس فرایندهای ادراکی و معرفتی انجام می‌گیرد. بین این دو نوع اصلی درجات بینابینی قرار دارد. این آزمون به صورت وسیع و تقریبا انحصاری در کشورهایی که با فرهنگ روان‌شناسی آلمانی آشنایی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزمون هورن – هلرزبرگ[6] نیز یکی دیگر از آزمون‌های تکمیل تصاویر است. این آزمون با آزمون قبلی مشابه بوده ولی خطوط و عواملی که محرک ابتدایی هستند از تابلوهای نقاشی که شهرت بین‌المللی دارند گرفته شده‌اند. گرچه تعبیر این آزمون شامل درجه‌ای از تحلیل روانکاوی می‌شود که در آزمون وارتگ وجود ندارد ولی در این آزمون دو نوع تعبیر عینی و ذهنی انجام می‌گیرد که تشابهاتی با تیپ‌های مورد بحث وارتگ دارد.[7]