28 فروردین 1396, 5:53
«غفلت» دارای مفهوم وسیع و گسترده ای است که هرگونه بی خبری از شرایط زمانی و مکانی (که انسان در آن زندگی میکند) و از واقعیتهای فعلی و آینده و گذشته خویش و از صفات و اعمال خود و از پیامها و آیات حق و همچنین هشدارهایی که حوادث تلخ و شیرین زندگی به انسانها میدهد را شامل میشود. بیخبری از این واقعیتها نداشتن موضعگیری صحیحی در برابر آنها، خطر بزرگی برای سعادت انسانها است؛ خطری که هر لحظه ممکن است، دامان انسان را بگیرد و او را به کام نیستی فرو برد، خطری که میتواند زحمات سالیان دراز عمر انسان را در یک لحظه بر باد دهد. به قرآن مجید مراجعه میکنیم و اهمیتی را که این کتاب بزرگ آسمانی بر این امر قائل شده، در آیات زیر مورد بررسی قرار میدهیم:1- «وَ لَقَد ذَرَأنا لِجَهَنَّمَ کثیرا مِنَ الجِنَّ وِ الِانسِ لَهُم قُلُوبٌ لایفقَهُونَ بِها وَ لَهُم اَعینٌ لایبصِرُونَ بِها وَ لَهُم آذانٌ لایسمَعوُنَ بِها اُولئِک کالَانعامِ بَل هُم اَضَلُّ اُولئِک هُمُ الغافِلُونَ.» (سوره اعراف، آیه 179)به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم، آنها دلها (عقلها) یی دارند که که با آن (اندیشه نمیکنند و) نمیفهمند و چشمانی که با آن نمیبینند و گوشهایی که با آن نمیشنوند؛ آنها همچون چهارپاینند، بلکه گمراهتر! اینان همان غافلانند، (زیرا با داشتن همه گونه امکانات هدایت، باز هم گمراهند. 2- «وَاقتَرِبَ الوَعدُ الحَقُّ فَاِذا هِی شاخِصَهٌ اَبصارُ الَّذینَ کفَرُوا یا وَیلَنا قَد کنّا فِی غَفلَهٍ مِن هذا بَل کنّآ ظالِمینَ.» (سوره انبیاء، آیه 97)و وعده حق (قیامت) نزدیک میشود، در آن هنگام چشمهای کافران از وحشت، از حرکت باز میماند، (میگویند) ای وای! بر ما که از این (جریان) در غفلت بودیم؛ بلکه ما ستمکار بودیم. 3- «وَ اصبِر نَفسَک مَعَ الَّذینَ یدعُونَ رَبَّهُم بِالغَداهِ وَ العَشی یریدُونَ وَجهَهُ وَ لاتَعدُ عَیناک عَنهُم تُریدُ زینَهَ الحَیوهِ الدُّنیا وَ لاتُطِع مَن اَغفَلنا قَلبَهُِ عَن ذِکرِنا وَ اتَّبِع هَواهُ وَ کان اَمرُهُ فُرُطا.» (سوره کهف، آیه 28)با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر میخوانند، و تنها رضای او را میطلبند و هرگز بهخاطر زیورهای دنیا، چشمان خود را از آنها برمگیر! و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم، اطاعت مکن. همانها که از هوای نفس پیروی کردند و کارهایشان افراطی است.4- «انَّ الَّذینَ لایرجُونَ لِقائَنا وَ رَضُوا بِالحَیاهِ الدُّنیا وَ اطمَاَنُّوا بِها وَ الَّذینَ هُم عَن آیاتِنا غافِلُونَ*اُولئِک مَأواهُمُ النّارُ بِما کانُوا یکسِبُونَ. (سوره یونس، آیه 7و 8)آنها که ایمان به ملاقات ما (و روز رستاخیز) ندارند و به زندگی دنیا خشنود شدند و بر آن تکیه کردند و آنها که از آیات ما غافلند (همه) آنها جایگاهشان آتش است، به خاطر کارهایی که انجام میدادند. 5-«یعلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الحَیاهِ الدُّنیا وَ هُم عَنِ الآخِرَهِ هُم غافِلَون.» (سوره روم، آیه 7)آنها فقط ظاهری از زندگی دنیا را میدانند و از آخرت (و پایان کار) غافلند. 6- «سَأَصرِفُ عَن آیاتِی الَّذینَ یتَکبَّرُونَ فِی الاَرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وَ اِن یرَوا کلَّ آیهٍ لایومِنُوا بِها وَ اَن یرَوا سَبیلَ الرُّشدِ لایتَّخِذُوهُ سَبیلاً وَ اِن یرَوا سَبیلَ الغَی یتَّخِذُوهُ سَبیلا ذلِک بِاَنََّهُم کذَّبُو بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنها غافِلینَ.» (سوره اعراف، آیه 146) به زودی کسانی را که در روی زمین به ناحق تکبر میورزند، از (ایمان به) آیات خود منصرف میسازم. آنها چنانند که اگر هر آیه و نشانه ای را میبینند آن را، راه خود انتخاب میکنند!(همه اینها) به خاطر آن است که آیات ما را تکذیب کردند و از آن غافل بودند. 7- «فَانتَقَمنا مِنهُم فَأَغرَقناهُم فِی الیمِّ بِاَنَّهُم کذَّبُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنها غافِلینَ.» (سوره اعراف، آیه 136)سرانجام از آنها انتقام گرفتیم و آنان را در دریا غرق کردیم، زیرا آیات ما را تکذیب کردند و از آن غافل بودند. 8- «فِاِذا رَکبُوا فِی الفُلک دَعَوُا اللهَ مُخلَصینَ لَهُ الدّینَ فَلَمّا نَجّاهُم اِلَی البِرِّ اذاهُم یشرِکوُنَ.» (سوره عنکبوت، آیه 65 هنگامیکه سوار بر کشتی شوند، خدا را با خلاص میخوانند (و غیر او را فراموش میکنند)؛ اما هنگامیکه خدا آنان را به خشکی رساند و نجات داد، باز مشرک میشوند! 9-«وَ مَن یعشُ عَن ذِکرِ الرَّحمانِ نُقَیض لَهُ شَیطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ.» (سوره زخرف، آیه 36) و هر کس از یاد خدا روی گردان شود، شیطان را به سراغ او میفرستیم؛ پس همواره قرین اوست. 10- «اِنَّ الَّذینَ اتَّقُوا اِذا مَسَّهُم طائِفٌ مِنَ الشَّیطانِ تَذَکرُوا فَاِذا هُم مًبصِرُونَ». (سوره اعراف، آیه 201) هنگامیکه پرهیزگاران، گرفتار وسوسههای شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) میافتند (در پرتو یاد او، راه حق را میبینند و) ناگهان بینا میگردند. 11- «لَقَد کنتُ فِی غَفلَهٍ مِن هذا فَکشفنا عَنک غَطآئِک فَبَصَرُک الیومَ حَدیدٌ.» (سوره ق، آیه 22) (به او خطاب میشود) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملاً تیزبین است. 12- «وَ اَنذِرهُم یومَ الحَسرَهِ اِذا قُضِی الاَمرُ وَ هُم فِی غَفلَهٍ وَ هُم لایومِنُونَ.» (سوره مریم، آیه 29) آنان را از روز حسرت (روز رستاخیز که برای همه مایه تأسف است) بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان مییابد و آنها در غفلتاند و ایمان نمیآوردند.
در نخستین آیه، عامل نهایی بدبختی این گروه دوزخی را «غفلت» شمرده است. غفلتی که از ترک اندیشه و نداشتن چشم باز و گوش شنوا حاصل شده و انسان را به مرحله ای حتی فروتر از چهارپایان سقوط میدهد، زیرا اگر چهارپایان غافلند، استعداد غفلت زدایی را ندارند، ولی اگر انسان با داشتن منبع آگاهی در غفلت غوطه ور شود، به طور قطع از چهارپایان هم کمترند.مفهوم آیه بالا این نیست که خدا گروهی را به اجبار به دوزخ میفرستد، بلکه همان گونه که در آیه با صراحت آمده، دوزخی شدن آنان از ناحیه خودشان است، چون به آنها عقل داده شده ولی به کار نمیبندند، چشم گوش دارند، اما با آن حقایق را نمیبینند و نمیشنوند.پس هر چه هست از ناحیه خود آنهاست، منتهی خداوند حکم مشروطی دارد و آن اینکه کسانی که استعدادهای خدادادی را به کار نگیرند، سرنوشتشان آتش دوزخ است و حصول این شرط بستگی به اراده خود انسان دارد.در دومین آیه سخن از کافران در آستانه رستاخیز است. در آن هنگام که وعده خدا نزدیک میشود، چنان وحشتی سراسر وجودشان را فرا میگیرد که چشمانشان از حرکت باز میایستد و در اینجاست که فریاد آنها بلند میشود که:«ای وای! بر ما، ما از این صحنه در غفلت بودیم، بلکه ظالم و ستمگر بودیم؛ وَاقتَرِبُ الوَعدُ الحَقُّ فَاِذا هِی شاخِصَهٌ اَبصارُ الَّذینَ کفَرُوا یا وَیلَنا قَد کنّا فِی غَفلَهٍ مِن هذا بَل کنّآ ظالِمینَ »[انبیاء، /97]به این تربیت، این گروه از کافران، عامل اصلی انحراف خویش را «غفلت» معرفی میکنند، غفلتی آنها را به ظلم کردن به خویشتن و دیگران دعوت نموده و حتی به انبیای الهی و کتب آسمانی ظلم و ستم روا داشتند.آنان این سخن را زمانی میگویند که لرزشی، سراسر جهان را فرا میگیرد و نشانههای رستاخیز ظاهر میشود و پردههای «غفلت» در آن شرایط هولناک کنار میرود، در حالی که تمام درهای توبه و بازگشت بسته شده است.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان