سلامت اجتماعی در پرتو رعایت حقوق دیگران

انسان موجودی اجتماعی و ناگزیر از زندگی جمعی و اجتماعی است. زندگی در اجتماع امروزین که از ساختار پیچیده ای برخوردار است، ناخواسته به تصادم و تزاحم منافع منجر می‌گردد. از این رو نیاز به کنترل و تحدید اختیارات و رفتارها از لوازم اجتناب ناپذیر زندگی امروزی است. دین مبین اسلام علاوه بر ارائه اصول اعتقادی به تبیین و ارائه رفتارهای اجتماعی- اسلامی نیز همت گماشته است. توجه این شریعت به جزئیات برخوردهای اجتماعی و تعیین حدود و ثغور رفتارها، علاوه بر اینکه به جامع بودن این دین صحه می‌گذارد، توجه مومنان و پیروان خود را به رعایت حقوق همدیگر معطوف می‌سازد.

از جمله اموری که در دین اسلام سفارش و تاکید زیاد بدان گشته، نیکی با اطرافیان و برخورد توام با عطوفت با آنان است. تا جایی که در احادیث فراوانی نیکی با اطرافیان به عنوان دفع بلایا، طولانی نمودن عمر، افزایش دهنده روزی و قبولی طاعات معرفی گشته است. حضرت صادق(ع) فرمودند:

«صله رحم کردن و با همسایگان نیکو سلوک کردن، خانه‌ها را آبادان می‌کند و عمرها را زیاد می‌نماید».

در دین اسلام جایگاه ویژه ای برای صله ارحام و برقراری ارتباط با خویشان و بستگان اختصاص یافته است. صله رحم دارای تبعات مثبت روحی و روانی فراوان می‌باشد. ارتباط با بستگان و خویشان علاوه بر اینکه افراد را به هم نزدیک نموده و لطافت قلب را فزونی می‌بخشد موجب آگاهی آنها از مشکلات همدیگر و در نتیجه کمک رسانی به همدیگر می‌گردد. بویژه در دنیای امروز با زندگی صنعتی و ماشینی، صله رحم و ارتباط‌های فامیلی اهمیت زیادی دارند. خانواده‌ها با انجام دید و بازدید از همدیگر به طور عینی و عملی نحوه تعامل و برخورد صحیح با اطرافیان را به فرزندان و نسل آینده آموزش می‌دهند.

علم ارتباط شناسی و روانشناسی نیز بر ارتباط‌های مثبت و سازنده و گذران اوقات با بستگان به منظور پیشگیری از بیماری‌های روحی و روانی تاکید فراوان داشته و ریشه بسیاری از بیماری‌های روحی را قطع مرواده با اطرافیان و کنج عزلت گزیدن می‌داند. پیامبر اکرم (ص) در این زمینه با سفارش موکد به صله رحم می‌فرمایند: «من ضامنم برای کسی که صله رحم کند، آنکه خدا او را دوست دارد و روزیش را فراخ کند و عمرش را زیاد نماید و اورا داخل بهشت گرداند». در حدیث آمده است که فردی که قطع صله رحم کند داخل بهشت نمی شود. صله رحم و نیکی با برادران دینی حساب روز قیامت را آسان می‌نماید. دین اسلام بر مهربانی و ملایمت با زیردستان سفارش فراوانی نموده و مومنان را از برخورد تند و تحکم بار نسبت به زیردستان پرهیز می‌نماید. احسان نمودن به نیازمندان و مسکینان، عطوفت با والدین، مساعدت و دلجویی از یتیمان از فضایل پسندیده اخلاقی است که در سیره نبوی و ضمن حیات ائمه سفارش و توصیه فراوان بدان گشته است.‌

حضرت علی(ع) می‌فرمایند:

«هر مرد مومن و زن مومنه که از روی ترحم دست بر سر یتیم بکشد، حق تعالی برای او به عدد هر مویی که دستش بر آن می‌گردد حسنه‌ای برای او بنویسد».

همچنین دین اسلام به رعایت حقوق همسایه و گشاده رویی با آنان سفارش فراوان نموده است. احسان به همسایه، قرض دادن و عیادت از همسایه بیمار از جمله تکالیف موکد در احادیث می‌باشد. حضرت صادق(ع) می‌فرمایند:

«هرکه آزار خود را از همسایه بازدارد، حقتعالی در روز قیامت از گناهان او درگذرد».

ملایمت با همسایه چنان در شریعت اسلام مهم تلقی گشته که در حدیثی تا چهل خانه از هر طرف همسایه معرفی گشته است. این برخورد ظریف و توجه به جزئی ترین مسائل، حاکی از تکلیف ما نسبت به حقوق همسایگان و اطرافیان می‌باشد، تا به تنظیم زندگی جمعی سالم در جامعه سوق پیدا نماییم.