دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

تعالی و انحطاط جوامع

No image
تعالی و انحطاط جوامع

پرسش و پاسخ

پرسش:

از منظر آموزه هاي وحياني چه عوامل و متغيرهايي موجبات تعالي و يا انحطاط جوامع انساني را فراهم مي آورد؟

پاسخ:

بر اساس ديدگاه استاد شهيد مرتضي مطهري(ره) روش اظهار نظر يک مکتب در مورد عوامل پيشرفت و ترقي و انحطاط و سقوط جوامع، بيانگر نگاه آنها به جامعه، تاريخ، جنبش هاي تکاملي و سيرهاي نزولي است. به اعتقاد استاد قرآن کريم در مجموع به چهار عامل مؤثر در اعتلاها و روند تعالي و انحطاط و روند سقوط اشاره کرده است:

1- عدالت و بی عدالتی

اين مطلب در آيات فراواني از قرآن کريم بيان شده است از جمله در آيه چهار سوره قصص خداوند مي فرمايد: فرعون در زمين برتري جويي کرد و اهل آن را به گروه هاي مختلفي تقسيم نمود، گروهي را به ضعف و ناتواني مي کشاند، پسرانشان را سر مي بريد و زنانشان را (براي کنيزي و خدمت) زنده نگه مي داشت، او به يقين از مفسدان بود.

در اين آيه شريفه ابتدا برتري جويي فرعون که ادعاي ربوبيت اعلي کرده و ديگران را به منزله بندگان خود مي دانست بيان شده و سپس تبعيض و تفرقه افکني و ذليل کردن گروه خاصي از مردم، کشتن پسران آنها و به خدمت گرفتن زنانشان را اظهار شده است. آنگاه مي فرمايد: «انه کان من المفسدين» او يکي از تباه‌گران است. اين جمله اشاره دارد که اين گونه مظالم اجتماعي جامعه را از بيخ و بن نابود مي کند.

2- اتحاد و تفرقه

در آيه 103 سوره آل عمران که امر به اعتصام (چنگ زدن) به ريسمان الهي و نهي از تفرقه و تشتت آمده، از تفرقه و اختلاف با تعبير «کنتم علي شفاه حفرةً من النار» تعبير شده است، که ويران گري اجتماع به سبب تفرقه و اختلاف در آن مشهود است. در آيه 105 همان سوره خداي تعالي مي فرمايد: و مانندکساني نباشيد که پراکنده شدند و اختلاف کردند (آن هم) پس از آنکه نشانه هاي روشن (پروردگار) به آنان رسيد و آنها عذاب عظيمي دارند. استاد مطهري به آيات ديگري نيز استشهاد مي کند: در آيه 46 سوره انفال خداوند مي فرمايد: «ولاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحکم» با يکديگر نزاع نکنيد که نزاع داخلي سبب سستي مي شود و سستي شما را زايل و نابود مي کند. همچنين در آيه 65 سوره انعام خداي متعال مي فرمايد: بگو خداوند قادر است از بالاي سر يا از زير پاي شما عذاب برانگيزد، يا به شما جامه تفرق و گروه گروه شدن بپوشاند و خشونت بعضي از شما را بر بعضي ديگر بچشاند.

3- اجرا يا ترک امر به معروف و نهی از منکر

استاد مطهري(ره) در اهميت اين فريضه به حديث امام باقر(ع) اشاره مي کند که فرمودند: «بها تقام الفرائض و تامن المذاهب و تحل المکاسب و ترد المظالم و تعمرالارض و ينتصف من الاعداء و يستقيم الامر» به وسيله اين اصل ساير دستورها زنده مي شود، راهها امن مي گردد، کسب ها حلال مي شود، مظالم به صاحبان اصلي برگردانده مي شود، زمين آباد مي گردد، از دشمنان انتقام گرفته مي شود و کارها رو به راه مي شود(فروع کافي، ج 5، ص 56).

استاد مطهري با ابراز گله مندي مي گويد: اين مطلب مي بايست مصلحين زيادي به وجود آورد. در حالي که از اين جهت خيلي فقيرم. استاد با استناد به آيه 78 و 79 سوره مائده ترک اين فريضه الهي امر به معروف و نهي از منکر را عامل هلاکت و نابودي اقوام گذشته مي داند.

4- فسق و فجور و فساد اخلاق

استاد مطهري معتقد است ظلم در قرآن مفهوم اعمي دارد که هم شامل ظلم به غير می‌گردد و هم شامل فسق و فجور و کارهاي ضد اخلاقي و همچنين ظلم شامل ظلم به فرد و نفس خود و ديگران نيز مي شود، و هم شامل ظلم يک قوم به حقوق فرد يا گروه ديگر.

در بسياري از آيات قرآن ترف و مترف بودن و ظلم به معني اعم عامل هلاکت يک قوم شمرده شده است. در آيه 59 سوره قصص خداوند مي فرمايد: ما هيچ قومي را هلاک نمي کنيم مگر اينکه اهل آن ظالم باشند. همچنين در آيه 6 سوره انعام خداي متعال مي فرمايد: آيا نديدند چقدر از اقوام پيشين را هلاک کرديم؟! اقوامي که (از شما نيرومندتر بودند، و) قدرتهايي به آنها داده بوديم که به شما نداديم، باران هاي پي درپي براي آنها فرستاديم، و از زير (آبادي هاي) آنها، نهرها را جاري ساختيم. (اما هنگامي که سرکشي و طغيان کردند) آنان را به خاطر گناهانشان نابود کرديم، و جمعيت ديگري بعد از آنان پديد آورديم. در آيات و سوره هاي ديگر نيز نظير اين معاني آمده است؛ (قصص - 58)، (انبياء- 11 تا 14) و (مؤمنون - 64).

روزنامه كيهان، شماره 21726 به تاريخ 28/6/96، صفحه 6 (معارف)

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

آيين زمامداری در سيره ي حكومتی اميرالمومنين علی عليه السلام

فتوحات خلفای پیش از امیرمومنان علی علیه السلام سرزمینی وسیع و پهناور برای حکومت ایشان به ارث گذاشت (که شامل تمام کشورهای کنونی شبه جزیره، ایران، عراق، شامات کنونی، مصر و...) زمامداری موفقیت آمیز ایشان برآن سرزمین با ابزار و سایل و سطح فرهنگی آن زمان می تواند بهترین الگوی زمامداری برای ما شیعیان ایشان باشد.
No image

برخورد با استهزاء گران از ديدگاه قرآن

آياتي كه در قرآن از استهزا به ميان آورده بيشتر مربوط به حوزۀ عقيده و دين بوده كه در آن دشمنان، انبياي الهي، مومنان، وحي، آيات قرآن، احكام عبادي، معاد، پيامبران و حتي خداوند را به تمسخر گرفته و از استهزا به عنوان حربه اي براي رويارويي با دين الهي بهره مي جستند
No image

تربيت توحيدی در سیره اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم)

سیرۀ پیامبر و اهل بیت صلوات الله علیهم در تربیت اعتقادی در زمینۀاصل توحید دارای مراحل سه گانۀ تبیین، توصیف و تثبیت بوده است.اولا:در مواجهه با اکثریت مردم اصل وجود خدا را مفروض گرفته اما در برابر عقاید انحرافی از دلایل روشن و قوی استفاده می کردند. ثانیا: در مقام معرفی خدا تاکید بر بیان صفات خدا می کردند با رعایت سطح فکری مخاطب. ثالثا: برای ارتقا و رشد ایمان فرد را به ارتباط با خدا و حفظ و تقویت ارتباط با خدا دعوت می کردند.
No image

تربيت فرزند در سيره معصومان (عليهم السلام)

بانگاهی هر چند اجمالی به آیات و روایاتی كه در مورد فرزند وارد شده، می توان به نگرش عمیق اسلام درباره فرزند و جایگاهش در اندیشه اسلامی پی برد. فرزندان نعمت های الهی نزد والدین اند، هم می توان آنها را بر انجام اعمال ناشایست و خلاف فطرت الهی شان به خاك ذلّت و پستی نشاند.

پر بازدیدترین ها

No image

ساده زيستي در سيره پيامبر صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ

در جهان سرمایه داری امروز که متأسفانه مبتنی است بر توجه افراطی به نیازها فردی و خودبینی و خودپرستی و هر فرد سعی می کند همه کس و همه چیز را تا می تواند در مسیر اهداف و مقاصد خود به خدمت گیرد و از طرف دیگر شعار مصرف بیشتر و متنوع تر برای لذات بیشتر به نهایت رسیده و مدام توسط رسانه ها و جامعه تبلیغ می شود.
No image

برخورد با استهزاء گران از ديدگاه قرآن

آياتي كه در قرآن از استهزا به ميان آورده بيشتر مربوط به حوزۀ عقيده و دين بوده كه در آن دشمنان، انبياي الهي، مومنان، وحي، آيات قرآن، احكام عبادي، معاد، پيامبران و حتي خداوند را به تمسخر گرفته و از استهزا به عنوان حربه اي براي رويارويي با دين الهي بهره مي جستند
No image

سیره ی نبی مکرم اسلام صلّی الله علیه و آله در تغییر نام افراد

هرکس تاریخ زندگانی نبی مکرّم اسلام حضرت محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله را مطالعه نماید درمی یابد که ایشان در موارد متعدد، نام افراد شهرها را عوض می نموده اند. امام صادق علیه السلامنیز در این باره می فرمایند: پیامبر نام های زشت شهرها و اشخاص را تغییر می دادند
No image

تربيت فرزند در سيره معصومان (عليهم السلام)

بانگاهی هر چند اجمالی به آیات و روایاتی كه در مورد فرزند وارد شده، می توان به نگرش عمیق اسلام درباره فرزند و جایگاهش در اندیشه اسلامی پی برد. فرزندان نعمت های الهی نزد والدین اند، هم می توان آنها را بر انجام اعمال ناشایست و خلاف فطرت الهی شان به خاك ذلّت و پستی نشاند.
Powered by TayaCMS