دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

ظاهر وباطن

No image
ظاهر وباطن

كلمات كليدي : ظهر، بطن، قرآن، نزول، آيات، آشكار

نویسنده : حسين دانش

ظاهر در لغت به معنای آشکار و نمایان آمده است، ولی در اصطلاح یعنی آنچه به نظر سطحی و براساس تعبیر ظاهری قرآن و ترجمه‌ی تحت اللفظی کلمات با ملاحظه‌ی شأن نزول از آیات فهمیده می‌شود؛ مثل آیه

«اَحَلَّ الله البیع و حَرَّم الربوا» (بقره 275)

خداوند خرید وفروش را حلال،وربا راحرام کرده است.

ظاهر این آیه دلالت بر حلّیت بیع و حرمت ربا دارد.[1]و باطن در لغت به معنای پنهان و هر امر مخفی در برابرِ امر آشکار اطلاق می‌شود.[2]

و در اصطلاح به مقصودی گفته می‌شود که خداوند از ورای این الفاظ و ترکیب‌ها دارد. و مفاهیم بلند و گسترده‌ای دارد، که از اسرار پنهانی آن محسوب می‌شود و فهم آن مخصوص خواص است.[3]

بطن در شمار مهم‌ترین مبانی تغسیر قرآن، و اعتقاد به ساختار چند معنایی، برای تمامی آیات است. که بر اساس آن هر آیه، پس از گذر از معنای ظاهری، می‌باید به معنایی درونی و لایه‌ بَعدی معانی آیات، توجه کرد که از آن تعبیر به بطن می‌کنند[4]

علامه طباطبایی نیز بر مراتب درونی آیات که از پی هم قابل دریافت است تاکید می‌کند که در سرتاسر قرآن جاری است.

به عنوان نمونه آیه‌ی را برای مشخص کردن باطن می‌آوریم.

«لیس البرُّ باَنْ تَأتوا البُیُوتَ من ظُهُورِها ولکنَّ البرَّ مَنِ اتَقی واَتُوالبُیُوِتَ من اَبْوابِها»[5]

«کار نیک آن نیست که از پشت خانه‌ها وارد شوید بلکه نیکی آن است که تقوا پیشه کنید و از در خانه‌ها وارد شوید.»

تفسیر ظاهر این آیه با توجه به شان نزول آن به دست می‌آید. و آن این که در زمان جاهلیت مردم هنگامی که برای حج احرام می‌بستند از طریق درِ خانه وارد نمی‌شدند.بلکه دیوار پشت خانه را سوراخ می کردند.و از طریق آن وارد و خارج می شدند. تفسیر باطن آیه این است که هر کاری را از راه عقلایی و صحیح انجام دهید و از امام باقر نیز در تفسیر این آیه نقل شده که فرمود.

« یعنی: اَنْ یَاتِیَ الاَمْرَ من وَجْهِها ایَّ الامُورِ کان»[6]

یعنی امور از جهت اسباب خود آن امر می باشد.

راه‌های دستیابی بر بطون قرآن

1. برای رسیدن به معارف درونی آیات، استمداد از معصومین (ع) است، زیرا آنها از معارف ویژه‌ای برخوردارند.

2. برای دستیابی بر بطون آیات، تدّبر در آنها تا رسیدن به معارف درونی و پیامهای برخاسته از مفاهیم آیات است.[7]

تاریخچۀ بحث

ظاهر و باطن قرآن از مباحث دیرینۀ در حوزه فهم و تفسیر قرآن کریم است. پیشینه‌ی این بحث به روایاتی می‌رسد که به طُرُق متعدد و در کتب روایی و تفسیری شیعه و اهل سنت از رسول گرامی و امامان معصوم وارد شده است. متن این روایات به صورت‌های مختلفی گزارش شده است. اما همگی در این که «قرآن علاوه بر ظاهر دارای باطنی است» یکسانند. به عنوان نمونه حدیثی از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کنیم که شاهد بر همین پیشینه می‌باشد.

پیامبر (ص) فرمود:

«ما فی القرآن آیةّ الاّ ولها ظهور و بطنّ»

هیچ آیه‌ای نیست مگر که دارای ظاهر و باطن است.[8]

مقاله

نویسنده حسين دانش
جایگاه در درختواره علوم قرآن و حدیث - قرآن پژوهی - علوم قرآنی -تاریخ تفسیر و مفسران - روش های تفسیری

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

آیت الله حاج میرزا محمد غروی تبریزی (آیت اخلاص)

او يكي از علماي واقعي و زاهد بود و تا آخر عمر، تدريس را ترك نكرد . در سرما و گرما و با كهولت سن، راه طولاني را پياده به مدرسه طالبيه مي آمد . چند بار شاگردانش عرض كردند: «حاج آقا چرا سوار تاكسي نمي شويد؟» فرمود: «من كه توان آمدن دارم، چرا مال امام را خرج كنم؟
No image

حضرت آیت الله حاج میرزا علی هسته ای اصفهانی

مرحوم هسته اي اصفهاني، موقعي كه آوازه و شهرت مرحوم آيت الله شهيد شيخ فضل الله نوري در ايران منتشر شده بود، وارد تهران شد و ابتدا به دروس برخي از اساتيد مشهور تهران رفت، ولي آنان را قابل استفاده براي خود نديد و دروس آنان را قابل مقايسه با اساتيد اصفهان ندانست.
No image

مرحوم حاج عباسعلی حسینی

در این بخش سیره ی تبلیغی مرحوم حاج عباسعلی حسینی بیان شده است.
No image

حاج شیخ حسن حجتی واعظ

رحوم حجتي واعظ، سخنوري بصير، شجاع، بليغ و فصيح بود . هنوز هم بعد از چهل سال از خاموش شدن اين خورشيد درخشان شمال، در افواه و السنه مردم سخن از ملاحت و شيريني سخنان وي مي رود .
No image

امام خمینی (ره) آینه مهر و قهر

امام در طول شبانه روز حتي يك دقيقه وقت تلف شده و بدون برنامه از قبل تعيين شده نداشتند . با توجه به شرايط سني و ميزان فعاليتي كه داشتند، باز هم ساعات خاصي را در سه نوبت - هر كدام، نيم تا يك ساعت - به اهل منزل اختصاص داده بودند كه هر كدام از ما كه مايل بوديم خدمت ايشان مي رسيديم و مسائل خودمان را مطرح مي كرديم.

پر بازدیدترین ها

No image

شيخ جعفر مجتهدي(ره)1

جت الإسلام دکتر محمد هادی امینی، فرزند برومند مرحوم آیت الله علامه امینی صاحب کتاب نفیس «الغدیر» نقل کردند:در سال 1349 هـ ش پس از وفات مرحوم پدرم علامه امینی، به خاطر تألیف و نشر کتابی به نام «قهرمان فخر» که در آن مطالبی بر ضد حزب بعث درج شده بود؛ دولت عراق تصمیم به جلب و محاکمه من گرفت.لذا مجبور به ترک نجف اشرف و عازم ایران شدم و در تهران اقامت گزیدم.
No image

آشنایی با شخصیت شیخ فضل الله نوری (رضوان الله علیه)

راساس اظهار نظر نويسندگان، چنانچه شيخ فضل الله مدتي كوتاه در عتبات درنگ مي كرد، احتمال مرجعيت عامه اش بعد از ميرزاي شيرازي زياد بود، اما آنچه باعث شد وي از سوي ميرزاي شيرازي براي كسب اطلاع دقيق از اوضاع ايران، ترك عتبات كند، اوضاع نگران كننده ايران در اين دوره بود.
No image

آیت الله سید محمد نبوی(ره)

وی تحصیلات علوم دینی خود را در سال 1323 شمسی نزد برخی از علمای شهر از جمله شیخ لطف‌الله توکلی آغاز کرد. سپس در سال 1324 به شیراز مهاجرت کرده و از دروس آیت‌الله بهاء‌الدین محلاتی استفاده کرد. پس از آن در سال 1330 عازم نجف اشرف شده و از محضر علمای آن دیار بهره برد.
No image

حاج شیخ حسن حجتی واعظ

رحوم حجتي واعظ، سخنوري بصير، شجاع، بليغ و فصيح بود . هنوز هم بعد از چهل سال از خاموش شدن اين خورشيد درخشان شمال، در افواه و السنه مردم سخن از ملاحت و شيريني سخنان وي مي رود .
No image

صیانت از دیانت در سیره و اندیشه امام خمینی (ره)

در این بخش به موضوع "صیانت از دیانت در سیره و اندیشه امام خمینی (ره)" در راستای بیان سیره تبلیغی علماء وارسته پرداخته شده است.
Powered by TayaCMS