دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

قضایای ذهنیٌه، خارجیٌه، حقیقیٌه

No image
قضایای ذهنیٌه، خارجیٌه، حقیقیٌه

كلمات كليدي : قضیه، قضیه حملیه، قضیه ذهنیه، قضیة خارجیه، قضیه حقیقه، قضیه شرطیه، موضوع، حكم

نویسنده : محمد درگاه‌زاده

قضیه در اصطلاح فلسفه و منطق عبارت است از جمله تامّ خبری که ذاتاً متصّف به صدق و کذب بشود. قضیه تقسیمات مختلفی دارد که هر کدام به اعتبار و جهات مختلفی انجام پذیرفته‌اند، مانند تقسیم قضیه به حملیه و شرطیه، موجبه و معدوله، شخصیٌه، طبعیٌه، و مهمله.

قضیه حملیۀ موجبه، را به اعتبار ظرف تحقّق موضوع آن، به سه قسم ذهنیه، خارجیه و حقیقیه تقسیم کرده‌اند:

1-قضیۀ ذهنیه:قضیه‌ای است که موضوع آن تنها در ذهن موجود است، مانند مفهوم کلّی که بر افراد زیادی صدق می‌کند.

2- قضیه خارجیه: قضیه‌ای است که موضوع آن خصوص افراد محقّق الوجود در یکی از زمان‌های سه‌گانه می‌باشد. به عبارت دیگر قضیه‌ای است که حکم در آن، خصوص افراد فعلی (نه فرضی و تقدیری) در یکی از زمان‌های سه‌گانه‌ است؛ مانند: مردم ایرام مهربان هستند.

3- قضیه حقیقیه: قضیه‌ای است که موضوع آن هم شامل افراد محقّق الوجود و هم افراد مقدَّرالوجود می‌شود؛ بنابراین موضوع در قضایای حقیقیه محدود به افراد موجود در عالم در یکی از زمان‌های حال، گذشته و آینده نیست؛ بلکه شامل افراد فرضی و تقدیری نیز می‌شود، مانند: «زوایای داخلی هر مثلث 180 درجه است»، در این مثال، برای برابر بودن زوایای داخلی با 180 درجه، مخصوص مثلث‌هایی که در عالم موجود بوده و یا در آینده موجود خواهند شد، نیست؛ بلکه هر فردی از مثلث در هر زمانی موجود، همین حکم را دارد.

علت این‌که حکم در قضایای حقیقیه شامل تمامی افراد موضوع (تقدیری و فعلی) می‌شود، این است که حکم در این گونه قضایا روی طبیعت موضوع رفته است برخلاف قضایای خارجی که حکم روی افراد رفته است نه طبیعت، و هر کجا که طبیعت یک شیء، محقق و موجود شود، لوازم آن نمی‌تواند از آن منفک گردد؛ برای مثال در قضیه «زوایای مثلث مساوی با 180 درجه است» حکم روی طبیعت و ماهیت مثلث رفته است و طبیعت مثلث از آن جهت که مثلث است، نمی‌تواند به جز این باشد، اگر فرض کنیم مثلث دیگری نیز، غیر از مثلث‌های موجود، تحقق پیدا کند باز همین حکم را خواهد داشت.

تفسیر نادرست از قضایای حقیقیه و خارجیه

فرق بین قضایای حقیقیه و خارجیه به معنای یاد شده را، ابتدا ابن سینا طرح کرد؛ ولی بعدها در آثار برخی فلاسفه تفسیر نادرستی از این‌گونه قضایا ارائه گردید. برای نمونه "حاجی سبزواری" فرق بین این دو را چنین تبیین می‌کند:

«قضیه حقیقیه شامل تمامی افراد موضوع هر چند افراد محقق در آینده، می‌شود؛ ولی قضیه خارجیه شامل افراد آینده نمی‌شود.»

این تفسیر نادرست وی، در علم اصول فقه نیز وارد شد.

مقاله

نویسنده محمد درگاه‌زاده

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

آیت الله حاج میرزا محمد غروی تبریزی (آیت اخلاص)

او يكي از علماي واقعي و زاهد بود و تا آخر عمر، تدريس را ترك نكرد . در سرما و گرما و با كهولت سن، راه طولاني را پياده به مدرسه طالبيه مي آمد . چند بار شاگردانش عرض كردند: «حاج آقا چرا سوار تاكسي نمي شويد؟» فرمود: «من كه توان آمدن دارم، چرا مال امام را خرج كنم؟
No image

حضرت آیت الله حاج میرزا علی هسته ای اصفهانی

مرحوم هسته اي اصفهاني، موقعي كه آوازه و شهرت مرحوم آيت الله شهيد شيخ فضل الله نوري در ايران منتشر شده بود، وارد تهران شد و ابتدا به دروس برخي از اساتيد مشهور تهران رفت، ولي آنان را قابل استفاده براي خود نديد و دروس آنان را قابل مقايسه با اساتيد اصفهان ندانست.
No image

مرحوم حاج عباسعلی حسینی

در این بخش سیره ی تبلیغی مرحوم حاج عباسعلی حسینی بیان شده است.
No image

حاج شیخ حسن حجتی واعظ

رحوم حجتي واعظ، سخنوري بصير، شجاع، بليغ و فصيح بود . هنوز هم بعد از چهل سال از خاموش شدن اين خورشيد درخشان شمال، در افواه و السنه مردم سخن از ملاحت و شيريني سخنان وي مي رود .
No image

امام خمینی (ره) آینه مهر و قهر

امام در طول شبانه روز حتي يك دقيقه وقت تلف شده و بدون برنامه از قبل تعيين شده نداشتند . با توجه به شرايط سني و ميزان فعاليتي كه داشتند، باز هم ساعات خاصي را در سه نوبت - هر كدام، نيم تا يك ساعت - به اهل منزل اختصاص داده بودند كه هر كدام از ما كه مايل بوديم خدمت ايشان مي رسيديم و مسائل خودمان را مطرح مي كرديم.

پر بازدیدترین ها

No image

شيخ جعفر مجتهدي(ره)10

زمانی که آقای مجتهدی در قم بسر می بردند، دهه اول ماه محرم در منزلشان مراسم سوگواری و عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) برپا بود، یک روز عاشورا که در خدمتشان بودیم و بیرون اتاق در حیاط، مراسم عزاداری برقرار بود، یکمرتبه حالشان دگرگون شد و شروع به بیان صحنه ای از روز عاشورا نمودند و به طوری آن را مجسم کردند که هر روز عاشورا آن صحنه در نظرم آمده و هرگز آن را فراموش نمی کنم.
No image

حضرت آیت الله حاج میرزا علی هسته ای اصفهانی

مرحوم هسته اي اصفهاني، موقعي كه آوازه و شهرت مرحوم آيت الله شهيد شيخ فضل الله نوري در ايران منتشر شده بود، وارد تهران شد و ابتدا به دروس برخي از اساتيد مشهور تهران رفت، ولي آنان را قابل استفاده براي خود نديد و دروس آنان را قابل مقايسه با اساتيد اصفهان ندانست.
No image

شيخ جعفر مجتهدي(ره)1

جت الإسلام دکتر محمد هادی امینی، فرزند برومند مرحوم آیت الله علامه امینی صاحب کتاب نفیس «الغدیر» نقل کردند:در سال 1349 هـ ش پس از وفات مرحوم پدرم علامه امینی، به خاطر تألیف و نشر کتابی به نام «قهرمان فخر» که در آن مطالبی بر ضد حزب بعث درج شده بود؛ دولت عراق تصمیم به جلب و محاکمه من گرفت.لذا مجبور به ترک نجف اشرف و عازم ایران شدم و در تهران اقامت گزیدم.
No image

شيخ جعفر مجتهدي(ره)8

جناب مجتهدی در مورد عظمت معنوی جناب حافظ برای استاد مجاهدی نقل کرده اند :روزی مأمور شدم تا به اصفهان رفته و به مدت یک هفته مرکب یکی از روضه خوان های اهل بیت را تر و خشک کنم! ایشان می فرمودند:بعد از اتمام ماموریت ، از خانه که بیرون آمدم، مأموریت دیگری به من محول شد که بایستی به شیراز می رفتم. وقتی به دروازه قرآن شیراز رسیدم، نوری مرا تا حافظیه همراهی کرد.
No image

شيخ جعفر مجتهدي(ره)2

روزی درخدمت آقای مجتهدی بودم ایشان در حالی که بسیار منقلب بودند، تعریف کردند:چند سال پیش که در قم بسر می بردم روز عاشورا به شدت مریض بودم و به طوری درد سراسر وجودم را فرا گرفته بود که نمی توانستم از رختخواب برخیزم.طبق معمول همه ساله در آن روز هم مراسم عزاداری در منزل برپا بود. در همان هنگام با حال سختی که داشتم متوسل به حضرت علی اصغر (علیه السلام) شدم و حالتی به خصوص برایم پیدا شد و صحنه هایی را مشاهده کردم.
Powered by TayaCMS