دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

ازدواج (تضمین المزدوج ـ اعنات القرینه)

No image
ازدواج (تضمین المزدوج ـ اعنات القرینه)

كلمات كليدي : ازدواج، تضمين المزدوج، اعنات القرينه، سجع، بلاغت، ادبيات فارسي

نویسنده : حميده سلطاني مقدم

ازدواج صنعتی است که در وسط نظم یا نثر کلماتی به هم نزدیک و پیوسته آورده می‌شود که حرف رَوی (یعنی حرف اصلی آخر آن‌ها) یکی باشد که به آن تضمین‌المزدوج نیز می‌گویند.[1] این صنعت در واقع یکی از فروع سجع متوازی است که برای آن اصطلاح خاصی وضع کرده‌اند.[2]

تضمین‌المزدوج اولین بار در "مدارج‌البلاغه" دیده می‌شود و اصطلاح "اعنات‌القرینه" نیز از ادبای فارسی است.[3] جلال‌الدین همایی در "فنون بلاغت" می‌گوید: «بعضی علمای بدیع تضمین‌المزدوج را با ازدواج دو صنعت شمرده، قسم اول را که کلمات مسجع، وسط جمله کنار هم واقع شده باشد ازدواج و قسم دوم را که سجع‌های دیگر جمله است و محض زینت‌بخشی بیشتر کلام آورده می‌شود "تضمین‌المزدوج" می‌گویند».[4] به‌طور کلی در تضمین، رعایت حرف "روی" در آن شرط ضروری به شمار می‌آید که به دو صورت ظاهر می‌شود:

1.  به صورت جناس

2. به صورت سجع متوازی و مطرف، مثل "رفیق و شفیق" "جفا و قفا" که جناس دارند و همچنین "سیرت و عادت" که سجع متوازی دارند که پهلو به پهلو و یا نزدیک هم بیاید. اما ازدواج یعنی از پی هم آوردن واژه‌های مسجع و متجانس و متناسب. در ازدواج یکی بودن حرف رَوی شرط نیست: (قال‌ الله تعالی: و جئتک من سبأ بنبأیقین.)[5]

«فلان به سیرت گزیده و عادت پسندیده معروف است و به خدمت‌کاری دولت و طاعت‌داری حضرت موصوف."[6]در این مثال همان‌‌طور که دیده می‌شود، کلماتی که سجع اصلی بر آن مبتنی شده دو کلمه "معروف و موصوف" است که این همان صنعت "سجع" است ولی سجعی که در سایر کلمات کنار هم آورده شده است و محض زیباتر کردن کلام آمده است "تضمین‌المزدوج" گویند: "سیرت و عادت"، "گزیده و پسندیده"، "خدمت‌کاری و طاعت‌داری"، "دولت و حضرت.»

اینک نمونه زیبایی از شاهنامه می‌آوریم:

همه تا در آز رفته فراز

به کس بر نشد این در راز باز

در این جای رفتن نه جای درنگ

بر اسب فناگر کشد مرگ تنگ

نخفت و برآسود از روزگار

چران و چمان رخش در مرغزار

سواران ترکان تنی هفت هشت

بر آن دشت نخجیر گه برگذشت

که از شیر و دیو و نهنگ و پلنگ

نترسی و هستی چنین تیز چنگ

و نمونه‌هایی از نثر گلستان

«بخت بلندت یار بود و چشم بختت بیدار که به صحبت پیری افتادی پخته، پرورده، جهان‌دیده، آرمیده، گرم و سرد چشیده، نیک و بد آزموده.»

«شیطان با مخلصان بر نمی‌آید و سلطان با مفلسان.»

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

صبر از دیدگاه معصومین (ع)

در این متن به صبر از دیدگاه معصومین (ع) با موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام پرداخته شده است.
No image

ساده زیستی در سیره پیامبرصَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ

متن سخنرانی ساده زیستی در سیره پیامبرصَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ در موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
No image

حلم در سیره اخلاقی ائمه معصومین

متن سخنرانی حلم در سیره اخلاقی ائمه معصومین در موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
No image

انفاق و سخاوت در سیره ی معصومین علیهم السلام

متن سخنرانی انفاق و سخاوت در سیره ی معصومین علیهم السلام در موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
No image

امام سجاد(علیه السلام) نمونه کامل انسان پاک

هر كس يك بار پاى منبر شيخ عباس بنشيند، من تا سه شبانه روز نماز واجبم را به عنوان انسان عادل به او اقتدا مى كنم؛ يعنى منبر شيخ عباس، ظالم را به عادل تبديل مى كرد و عدالت ساز بود.

پر بازدیدترین ها

No image

ساده زیستی در سیره پیامبرصَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ

متن سخنرانی ساده زیستی در سیره پیامبرصَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ در موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
No image

انفاق و سخاوت در سیره ی معصومین علیهم السلام

متن سخنرانی انفاق و سخاوت در سیره ی معصومین علیهم السلام در موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
No image

آیین زمامداری در سیره ی حکومتی امیرالمومنین علی علیه السلام

در این متن به آیین زمامداری در سیره ی حکومتی امیرالمومنین علی علیه السلام با موضوع سیره حكومتی معصومین علیه السلام پرداخته شده است.
No image

دعا در سیره عبادی معصومین

متن سخنرانی دعا در سیره عبادی معصومین در موضوع سیره عبادی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
No image

حلم در سیره اخلاقی ائمه معصومین

متن سخنرانی حلم در سیره اخلاقی ائمه معصومین در موضوع سیره اخلاقی معصومین علیه السلام در این بخش قرار دارد.
Powered by TayaCMS