DPI، سازمان ملل متحد، اركان فرعي، اطلاعات سازمان ملل در تهران، اداره ي اطلاعات سازمان ملل متحد، علوم سياسي
نویسنده : فاطمه امانی توانی
اداره‌ی اطلاعات و روابط عمومی سازمان ملل Department of public information که به‌طور اختصار DPI خوانده می‌شود، توسط مجمع عمومی سازمان ملل در تاریخ 13 فوریه‌ی 1946م شکل گرفت.
ضرورت اصلی شکل‌گیری این اداره را می‌توان به نقش اطلاعات جهانی در توسعه‌ی کشورها دانست، به عبارتی مجمع عمومی سازمان ملل، برای بیان اهداف و فعالیت‌های سازمان ملل نزد افکار عمومی جهان به تشکیل این اداره مبادرت ورزید. به همین دلیل، مهمترین هدف تشکیل این اداره، شناساندن فعالیت‌های رسمی سازمان ملل به عموم مردم جهان بوده است تا راهبردهای اطلاعاتی این سازمان به اطلاع همه برسد تا از این طریق سازمان ملل Aبتواند همکاری نزدیک‌تری را با دولت‌های مختلف، رسانه‌های عمومی و سازمان‌های غیردولتی (NGOs) و مؤسسات غیردولتی فراهم نماید.[1]
این اداره دارای تعدادی مراکز اطلاعاتی در کشورهاست که توسط این اداره هدایت و مدیریت می‌شود. و ریاست این اداره نیز به عهده معاون دبیرکل در امور اطلاعات عمومی است.[2]
عمده‌ترین وظایف اداره‌ی اطلاعات
1. تشریح مقاصد سازمان ملل و ایجاد درک صحیح از عملکرد آن در میان مردم جهان.
2. برقراری نظامی منسجم برای هماهنگی مجموعه‌ی عوامل و وسایل خدمات خبری عمومی در سازمان ملل.
3. تنظیم طرح‌ها، برنامه‌ها و انجام هماهنگی‌های لازم برای پوشش خبری مسائل و رویدادهای ویژه‌ی سازمان ملل، پس از تبادل نظر با ارگان‌ها و ادارات سازمان ملل.
4. اطلاع‌رسانی به سازمان‌های خبری درباره‌ی مجموعه‌ی فعالیت‌ها و اقدامات روزانه‌ی سازمان ملل.
5. فراهم کردن تسهیلات لازم برای دسترسی نمایندگان مطبوعات به مجموعه‌ی اطلاعات و اخبار موجود در سازمان ملل.
6. تأمین خدمات ارتباطی برای دبیرکل و مقامات عالی رتبه‌ی دبیرخانه.
7. کسب اطمینان از توزیع به موقع مطالب خبری سازمان ملل در گسترده‌ترین سطح ممکن در مناطق مختلف جهان.
8. جلب حمایت و همکاری سازمان‌های خارجی برای فعالیت‌های خبری سازمان ملل.
9. حفظ شبکه‌ای از مراکز خبری برای دستیابی به عالی‌ترین آگاهی‌های داخلی ممکن؛ از فعالیت‌ها، مقاصد و نظارت‌های ویژه‌ی سازمان ملل.
10. کسب اطلاع از دیدگاه‌های افکار عمومی و رسانه‌ها در زمینه‌ی فعالیت‌های سازمان ملل و سازمان‌های وابسته برای همکاری با اداره‌ی تحقیق و جمع‌آوری خبر.
11. برقراری دوره‌های آموزشی برای ارتقای آگاهی عمومی از عملکرد و فعالیت‌های سازمان ملل.[3]
بنابرین در قطعنامه‌ای که توسط مجمع عمومی سازمان‌ملل به تصویب رسیده، به اداره اطلاعات همگانی ملل متحد اختیار داده شده است که از تمام ابزارهای ممکن در جهت اطلاع‌رسانی به مردم سراسر جهان استفاده کند. این اداره این کار را از طریق، صدور اطلاعیه‌های مطبوعاتی، ایجاد ارتباط خوب با روزنامه‌ها، رسانه‌های دیداری و شنیداری، پست الکترونیکی و ارائه فیلم و ویدئو درباره فعالیت‌های سازمان‌ملل انجام می‌دهد.[4]
ساختار اداره‌ی اطلاعات سازمان ملل
این اداره از سه بخش تشکیل شده است که عبارتند از:
1. بخش خدمات امور اداری و کمیته‌ها:
مهمترین وظیفه‌ی این بخش، همکاری و هم‌فکری با معاون دبیرکل برای تبادل نظر با دولت‌ها، سازمان‌های تخصصی و دیگر مؤسسات وابسته به سازمان ملل، در زمینه‌ی موضوعاتی که در حیطه‌ی مسئولیت‌های اداره‌ی اطلاعات و روابط عمومی قرار دارد؛ همکاری با معاون دبیرکل به منظور هماهنگ کردن فعالیت‌های اداره؛ همکاری با معاون دبیرکل برای تهیه و تنظیم پیش‌نویس طرح‌های میان مدت و برنامه‌های کاری دو سال یک بار این اداره؛ کنترل، ارزیابی و گزارش حاصل از تأثیرات، نفوذ و کارایی برنامه‌های اداره به معاون دبیرکل؛ نظارت و کسب اطمینان از خدمات دبیرخانه‌ی سازمان ملل به دو کمیته اطلاعات و کمیته مشترک سازمان ملل در امر اطلاعات، اشاره کرد.
2. دفتر طرح و عملیات و برنامه: این دفتر شامل سه شاخه‌ی جداگانه‌ی، ارتباطات، پروژه و تولید و پخش خبر است که توسط یک مدیر و مستقیما تحت نظر معاون دبیرکل اداره می‌شود.
3. بخش مراکز اطلاعات و اخبار سازمان ملل متحد: که مهمترین مسئولیت این بخش هماهنگی امور میان مراکز و شعبات آن اداره را بر عهده دارد.[5]
عملکرد اداره‌ی اطلاعات سازمان ملل
اداره‌ی اطلاعات سازمان ملل که بلافاصله بعد از تشکیل سازمان ملل متحد ایجاد شد و با توجه به مهمترین هدف آن، معرفی و تشریح اهداف و فعالیت‌های سازمان ملل، از آن زمان تاکنون، در عرصه‌ی فعالیت‌های سازمان ملل اقدامات و خدمات زیادی ارائه کرده است. انتشار بیانیه‌های خبری، پوشش خبری سخنرانی‌های ایراد شده در سازمان ملل، انتشار یک روزنامه‌ی 30 صفحه‌ای که به زبان انگلیسی و فرانسه از عمده‌ترین فعالیت‌های این سازمان در روزهای اولیه‌ی تأسیس آن بوده است.[6]
فعالیت این اداره در سال 1946م را می‌توان تشکیل کادر اداری این اداره توسط گروه‌های مختلف خبری، نویسندگان، تهیه‌کنندگان، تولیدکنندگان برنامه‌های خبری، مسئولین بخش خبری و ارتباط جمعی و کارکنان بخش افکار عمومی و مسئولین ایجاد رابطه با سازمان‌های غیر دولتی... را نام برد.
در سال 1947م همزمان با شروع اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی این اداره توانست با همکاری کمپانی‌های تلویزیونی، این برنامه‌ها را به‌طور زنده پخش کند و در سال‌های بعد با افزایش کارکنان سازمان ملل و تنوع کاری این سازمان، این اداره هم همزمان با تحولات سازمان ملل توانست به تعهدات خود در قبال این سازمان عمل کند و مراکز اطلاعاتی خود را در سرتاسر جهان گسترش دهد، با توجه به مهمترین اهداف سازمان ملل که شامل برقراری حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، توسعه روابط دوستانه بین‌الملل، همکاری‌های بین‌المللی برای حل مسائل بین‌المللی و ایجاد مرکزی برای هماهنگ کردن اهداف مشترک ملل مختلف بود[7]، این اداره برای تشریح و بیان مقاصد و اقدامات سازمان ملل سعی کرد اهداف خود را در چارچوب برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی، فیلم، انتشارات و دیگر وسایل ارتباطی سازماندهی کند و تسهیلات لازم را برای حضور خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در تمامی جلسات سازمان ملل فراهم آورد.[8]
با شروع دهه‌ی 1960م که همزمان با به استقلال رسیدن کشورهای جهان سوم و ورود این کشورها به عضویت در سازمان ملل بود این اداره نقش مهمی در شناساندن مقاصد و اقدامات سازمان ملل داشت. در سال‌های 1974م کمیته‌ی مشترک سازمان ملل در امر اطلاعات تأسیس شد که مهمترین هدف آن جمع‌آوری اطلاعات مهم ارگان‌های مختلف سازمان ملل برای تحرک بخشیدن به برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی و حمایت از آنها بود. در آستانه‌ی دهه‌ی 1980م مجمع عمومی ضرورت ایجاد یک نظام خبری و ارتباطی موثر را برای توزیع گسترده‌تر و عادلانه‌تر و بهتر اطلاعات مورد تأکید قرار داد و به این منظور یک کمیته‌ی بین‌الدولی جهت انجام فعالیت‌های اطلاعاتی سازمان ملل در دنیای خارج تشکیل شد و از اداره‌ی اطلاعات روابط عمومی سازمان ملل خواسته شد که امکانات خود را برای تأمین نیازهای خبری کشورهای در حال توسعه به کار گیرد.
در سال 1989م مجمع عمومی در چهل و چهارمین اجلاس سالیانه‌ی خود گزارش کمیته‌ی اطلاعات را مبنی بر اینکه، برای برقراری نظام نوین اطلاعات و ارتباطات بین‌المللی بر اهمیت نقش سازمان یونسکو و همکاری همه‌ی کشورها و سازمان‌های وابسته به سازمان ملل تأکید نمود و اعلام کرد، وسایل ارتباط جهانی عمده باید در تکمیل تلاش‌های جامعه‌ی بین‌المللی برای توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای در حال توسعه به‌طور عینی‌تر و گسترده‌تری اخبار جهان را پوشش دهند، همزمان با این تحولات مدیریت اطلاعات سازمان ملل نیز تلاش‌هایی را برای تأمین نیازهای خبری کشورهای جهان سوم و توسعه‌ی نظام پوشش اطلاعات و اخبار سازمان ملل برای کشورهای عضو سامان داد.[9]
از دیگر فعالیت‌های این اداره می‌توان تلاش آن در صرف بهبود توزیع اطلاعات اخبار و رویدادهای بین‌المللی در سازمان ملل برای 166 کشور عضو دانست. نزدیک به پنجاه کشور با راه‌اندازی سیستم فاکس و انتقال الکترونیکی اسناد از طریق کامپیوتر با این اداره مرتبط‌اند و تولید برنامه‌هایی برای رسانه‌های گروهی محلی از دیگر اهداف این اداره برای توزیع اطلاعات می‌باشد. عمده‌ترین اخبار و اطلاعاتی که در پی پخش آن می‌باشد مربوط به، تلاش‌های سازمان برای خلع سلاح جهانی، برقراری صلح و امنیت، توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی، استعمارزدایی، رعایت حقوق بشر... می‌باشد و برای رسیدن به این هدف این اداره فعالیت گسترده‌ای را برای ایجاد هماهنگی میان مراکز اطلاعاتی خود در جهان و سازمان‌های تخصصی سازمان ملل فراهم کرده است.[10]
عملکرد اداره‌ی اطلاعات سازمان ملل در ایران
سابقه‌ی فعالیت این اداره در ایران و شکل‌گیری اولین کادر اداری این اداره در تهران مربوط به سال 1950م می‌باشد که مسئول آن یک تبعه‌ی پاکستانی بود؛ پس از وی افراد دیگری که اغلب از کشورهای همجوار بودند منصوب شدند.
در سال‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی مدتی فعالیت این دفتر به حالت تعلیق درآمد ولی با تثبیت جمهوری اسلامی ایران و گذشت چند سال مجددا این دفتر زیر نظر سازمان عمران و توسعه‌ی سازمان ملل در تهران فعالیت خود را آغاز کرد. با گسترش فعالیت‌های سازمان ملل و همین‌طور تنوع خدمات اداره‌ی اطلاعات، ایران در اجلاس چهل و چهارم مجمع عمومی تصمیم گرفت همکاری خود را با سازمان ملل در زمینه‌ی اطلاعات تقویت کند و خواستار عضویت در کمیته‌ی اطلاعات شد که در سال 1990م این درخواست مورد تصویب قرار گرفت. به‌دنبال این عضویت ایران از طریق نمایندگان خود در نیویورک فعالیت‌های گسترده‌ای را با اداره‌ی اطلاعات برقرار کرده است که خلاصه‌ای از این فعالیت‌ها عبارتند از:
1. سفر معاون دبیرکل، خانم ساوینی در سال 1991م به تهران و ملاقات وی با وزیر و معاونان وزارت امورخارجه و مدیر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
2. گشایش دفتری مستقل در تهران در سال 1991م، در اجلاس چهل و چهارم مجمع عمومی.
3. آموزش تعدادی خبرنگار ایرانی درباره‌ی فعالیت‌های سازمان ملل.
4. پخش اخبار روزانه‌ی سازمان ملل و کارگزاری‌های آن به زبان فارسی برای مردم ایران.[11]
خدمات دفتر اطلاعات سازمان ملل در تهران
این دفتر، اسناد، کتاب‌ها، بروشورها و نشریات مهم سازمان ملل را به فارسی ترجمه و به صورت رایگان به رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های غیردولتی ارسال می‌نماید و همین‌طور این مرکز به‌منظور گرامی‌داشت مناسبت‌های سازمان ملل مانند روز ملل متحد، روز جهانی صلح و غیر... مراسمی ویژه برگزار می‌کند و به سازمان‌های غیردولتی در زمینه‌ی فعالیت‌های خود که مربوط به سازمان ملل است اطلاعاتی را ارائه می‌دهد.
کتابخانه‌ی مجهز یکی از بخش‌های مهم دفتر اطلاعات سازمان ملل در تهران است این کتابخانه حاوی اسناد رسمی و کتاب‌های مربوط به سازمان ملل و فعالیت‌های آن شامل حفظ صلح، ایجاد صلح، حقوق بشر، اقتصاد، توسعه‌ی اجتماعی، کاهش بلایا و محیط زیست می‌باشد.[12] منابع موجود این کتاب‌ها شامل گزارشات، مباحث و قطعنامه‌های مجمع عمومی و شورای امنیت و مجموعه‌ی عکس‌های سازمان ملل، نوارهای ویدئویی، لوح فشرده و پوستر و نشریات ادواری سازمان ملل نیز در کتابخانه موجود است. این کتابخانه به تمامی دانشجویان، استادان، پژوهش‌گران، روزنامه‌نگاران، کارمندان ادارات دولتی و سازمان‌های غیردولتی و شرکت‌های خصوصی خدمات ارائه می‌دهد و به روی همگان باز است.[13]
برخی از فعالیت‌های این سازمان را در سال 2009م می‌توان تشکیل کارگاه‌های آموزشی درباره‌ی بازیابی اطلاعات مربوط به سازمان ملل، جلسات توجیهی برای دانشجویان، کنفرانس‌های مطبوعاتی به مناسبت روز ملل متحد، ایجاد همایش‌های بین‌المللی حقوق بشر و مواردی از این دست اشاره کرد.[14]