جامعه ی اسلامی مهندسین

جامعه¬ي اسلامي مهندسين، جناح راست سنتي، جامعه¬ي روحانيت مبارز، انتخابات رياست جمهوري، انتخابات مجلس شوراي اسلامي، هفته نامه ي جام، علوم سي

نویسنده : محمد علی زندی

قبل از انقلاب، انجمن اسلامی مهندسین توسط عده‌ای از نیروهای سیاسی مذهبی و ملی مذهبی و بعضا وابسته به حزب نهضت آزادی[1] تشکیل شده بود و با گرایش به آرمان‌های دکتر علی شریعتی و دیگر رهبران نهضت اسلامی فعالیت می‌نمود. پس از پیروزی انقلاب نیز حزب جمهوری اسلامی[2] و از طرفی محدودیت‌های بوجود آمده برای فعالیت انجمن اسلامی مهندسین که به‌خاطر دیدگاه‌های ملی و مذهبی و گرایش‌های خاص آن بوجود آمده بود، در کشور یک تشکل منسجم و قوی با کارکرد سیاسی و فنی وجود نداشت. برخی اعضای سابق انجمن اسلامی مهندسین که به دلیل اختلاف دیدگاه و آن‌که این تشکل را در خط امام(ره) نمی‌دانستند از آن جدا شده و از طرفی تنی چند گرد هم آمده و جامعه‌ی اسلامی مهندسین را تأسیس نمودند.[3]

هسته‌ی اولیه‌ی جامعه‌ی اسلامی مهندسین در بهمن‌ماه سال 1366 توسط پنج نفر از اعضای موسس آن یعنی حسن غفوری‌فرد، سیدمرتضی نبوی، محمدرضا باهنر، غلام‌حسین امیری و سیدمحسن بهفر[4] تشکیل شد و سپس با رشد فعالیت تشکیلاتی، اعضای این حزب افزایش یافت تا بالاخره در تاریخ 8/3/1380 این حزب از وزارت کشور مجوز فعالیت دریافت نمود.[5] اعضای موسس این تشکل قبل از تشکیل این گروه دارای نزدیکی مرام و کار تشکیلاتی دولتی با هم بوده‌اند و پس از آن اقدام به تشکیل این گروه نموده‌اند. بنابراین نمی‌توان این گروه را یک گروه خودجوش و دارای ریشه مردمی و از پایین به بالا یعنی از قاعده هرم قدرت به رأس هرم دانست، بلکه این گروه در نزدیکی رأس هرم قدرت شکل گرفته و نیروهای هم‌فکر که اکثرا در تشکل‌های سیاسی دیگر از جمله حزب جمهوری اسلامی و جمعیت موتلفه مشغول به کار تشکیلاتی بودند و دور هم جمع شدند و این تشکل را به‌وجود آوردند. از لحاظ طبقات اجتماعی اقشاری چون تکنوکرات‌های مذهبی، مهندسین، دانشجویان رشته‌های فنی، اساتید دانشگاه، صاحبان صنایع و کارگاه‌های صنفی و دیگر اقشار جامعه که دارای گرایش به جناح راست ارزش‌گرا می‌باشند به این تشکل گرایش دارند.[6]

مرامنامه‌ی جامعه‌ی اسلامی مهندسین

هدف جامعه‌ی اسلامی مهندسین، تحقق بخشیدن به آرمان‌های الهی- انسانی حضرت امام خمینی در زمینه‌های معنوی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فقهی، صنعتی و همچنین کمک و همکاری در جهت تداوم بخشیدن انقلاب اسلامی ایران و گسترش آن در همه‌ی جهان و همچنین استقرار نظام عدل اسلامی با همه‌ی ابعاد وسیع آن می‌باشد.

اقدامات زیر بخشی از تلاش جامعه‌ی اسلامی مهندسین در رسیدن به اهداف والای خود می‌باشد:

1. بالا بردن آگاهی‌های اسلامی و سیاسی و فنی اعضای جامعه.

2. خودسازی انقلابی اعضای جامعه در همه‌ی ابعاد.

3. همکاری با مسئولین کشور در جهت ارتقاء سطح آگاهی اسلامی و سیاسی علمی و فنی مردم مسلمان ایران و سرعت بخشیدن به خودسازی انقلابی آن در همه‌ی ابعاد.

4. مبارزه‌ی پیگیر و مستمر با همه‌ی عوامل استبداد و استعمار و استثمار و زمینه‌های ذهنی و عینی آنها در همه‌ی ابعاد زمانی و مکانی.

5. دفاع از آزادی‌های اساسی از قبیل آزادی بیان و قلم، آزادی اجتماعات و دیگر آزادی‌های ارزش‌آفرین که شرط لازم برای شکوفائی استعدادهای خدادادی و توانائی‌های ملت برای ایفای نقش خلاق در تعیین سرنوشت اجتماعی خویش است و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر آن تصریح و تأکید دارد.

6. طرح ارزش‌های والای انسان از قبیل ایمان به خداوند متعال، صداقت، لیاقت، علاقه به کار و احساس مسئولیت در قبال خدا و انقلاب و رهبری و مردم مملکت به‌عنوان معیارهای اصلی در انتخابات افراد برای مسئولیت‌های مملکتی.

7. تهیه و ارائه‌ی برنامه‌های مفید در جهت استفاده هرچه بیشتر از منابع طبیعی و نیروهی انسانی و امکانات موجود مملکت در جهت سازندگی و توسعه‌ی کشور.

8. مبارزه با ریشه‌کن نمودن فقر از طریق تقویت شخصیت معنوی و انسانی افراد و ایجاد شوق درونی (وجدان کاری) برای کار و همچنین ایجاد شغل مفید برای افراد.

9. کمک به خودکفایی علمی و فنی کشور و همکاری در جهت استقرار مبانی اخلاقی اجتماعی و تربیتی اسلام.

10. مبارزه مستمر و مداوم با عوامل فرهنگی بیگانه اعم از ماده‌گرایی شرقی یا غربی یا عناصر سلطه‌طلبی فردی و اجتماعی و خلاصه هر عاملی که موجب دور شدن انسان خداپرست و آزاد از آزادی‌های خدادادی و یا طبیعت موحد (سیر الی الله) او می‌گردد باشد.

11. اشاعه‌ی فرهنگ تولی و تبرّی با مفهوم عمیقی اسلامی آن در تمامی روابط داخلی و خارجی.

12. کمک به محرومان و مستضعفان جهان در همه‌ی ابعاد ممکن جهت رسیدن به اهداف اسلامی.

13. کمک به اجرای پروژه‌های عمرانی در جهت سازندگی و توسعه‌ی کشور و همچنین ارائه طرح‌ها و برنامه‌های مفید در این جهت.

14. طرح‌ها و برنامه‌ها و سایر اقداماتی که در این مرامنامه پیش‌بینی شده چنانچه با وظایف وزارت‌خانه‌ها یا سازمان‌های دولتی مربوط باشد پس از کسب اجازه از ارگان ذی‌ربط به مرحله اجرا در خواهد آمد.

15. کمک به تشکیلات و سازمان‌های علمی و فنی و پژوهش که دارای ایده و مرامنامه‌ی مشابه هستند.[7]

عملکرد و فعالیت‌های جامعه‌ی اسلامی مهندسین

این تشکل از بدو تشکیل همواره دارای دیدگاه‌های نزدیک به جناح راست و پس از انشعاب در آن، متمایل به جناح راست سنتی (ارزش‌گرا) بوده و جزء تشکل‌های همسو با جامعه‌ی روحانیت مبارز بوده است.[8] و در مقاطع انتخابات در ائتلاف با این گروه‌ها اقدام به فعالیت‌های انتخاباتی می‌نماید.

پس از انتخابات پنجمین دوره‌ی ریاست‌جمهوری (1368) و روی کار آمدن دولت‌ هاشمی رفسنجانی[9] که گرایش به جناح راست داشت این حزب از آنجا که از همان ابتدا توسط افراد شاخص جناح راست تشکیل شده بود فعالیتش رو به فزونی نهاد و عده‌ای از اعضای این حزب به پست‌های دولتی گمارده شدند و عده‌ای نیز در انتخابات دوره‌ی چهارم مجلس شورای اسلامی[10] با حمایت جمعیت موتلفه و جامعه‌ی روحانیت مبارز وارد مجلس شورای اسلامی شدند. در این برهه‌ی زمانی جامعه‌ی اسلامی مهندسین در مقابل جناح چپ، از مواضع جناح راست سنتی حمایت نمود.[11]

در دوره‌ی پنجم مجلس شورای اسلامی[12] حدود 8 نفر از اعضای برجسته‌ی آن وارد مجلس شدند.[13] از این دوره به بعد با انشعاب حزب کارگران سازندگی[14] از جناح راست، که راست مدرن را تشکیل دادند، جامعه‌ی اسلامی مهندسین در مقابل آنها باز هم از مواضع جناح راست سنتی حمایت نمود.[15] در دوره‌ی هفتم انتخابات ریاست‌جمهوری (1376) جامعه‌ی اسلامی مهندسین همسو با جامعه‌ی روحانیت مبارز از ناطق نوری حمایت نمود.[16]

اما با روی کار آمدن دولت اصلاح‌طلب متمایل به جناح چپ خاتمی، دوران طلائی فعالیت سیاسی این حزب پایان یافت، به‌طوری که بسیاری از اعضای این حزب از پست‌های دولتی کنار گذاشته شدند و در جریان انتخابات مجلس ششم[17] نیز اکثر اعضای برجسته‌ی این حزب از راه‌یابی به مجلس باز ماندند. در این برهه از زمان جامعه‌ی اسلامی مهندسین فعالیت خود را به‌عنوان منتقد عملکرد دولت اصلاحات ادامه داد. در دوره‌ی هشتم انتخابات ریاست‌جمهوری جامعه‌ی اسلامی مهندسین از احمد توکلی حمایت نمود.[18] با کنار رفتن دولت اصلاحات دوباره این تشکل توانست با انتخابات مجلس هفتم شورای اسلامی و همچنین انتخابات دوره‌ی دوم شورای شهر تهران، برخی از پست‌های دولتی و مهم را بدست آورد.[19]

در مرحله‌ی اول انتخابات ریاست‌جمهوری دوره‌ی نهم، جامعه‌ی اسلامی مهندسین از علی لاریجانی[20] و در مرحله‌ی دوم انتخابات از محمود احمدی‌نژاد حمایت نمودند.[21] در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره‌ی دهم باز از محمود احمدی‌نژاد حمایت نمودند.

از لحاظ فعالیت‌های جنبی تشکیلاتی این حزب می‌توان همکاری با موسسه‌ی فرهنگی ولایت علوی و حضور در تشکل‌های مهندسی و نظام مهندسی کشور نام برد. جامعه‌ی اسلامی مهندسین در استان‌هایی همچون آذربایجان شرقی، اصفهان، تهران، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، کرمان و کهکیلویه و بویراحمد و... دارای دفاتر است و فعالیت انجام می‌دهد.[22]

این تشکل هفته‌نامه‌ی جام (مخفف جامعه‌ی اسلامی مهندسین) که ارگان رسمی آنها نیز محسوب می‌شود را منتشر می‌کند و مواضع و دیدگاه‌های خود را در آن منعکس می‌کند.[23] همچنین سایت www.mohandesen.ir پایگاه اطلاع رسانی جامعه‌ی اسلامی مهندسین می‌باشد.

مواضع و دیدگاه‌های جامعه‌ی اسلامی مهندسین

همان‌طور که اشاره شد این تشکل همواره دارای دیدگاه‌های نزدیک و متمایل به جناح راست سنتی بوده است و در یک برهه‌ی زمانی در مقابل جناح چپ و در برهه‌ی زمانی دیگر (پس از سال 1376) در مقابل نیروهای جناح چپ و کارگزاران سازندگی (راست مدرن) از مواضع و دیدگاه‌های جناح راست سنتی حمایت می‌نمود و جزء ائتلاف گروه‌های جناح راست بوده است. در مقطع زمانی کنونی خط مشی و دیدگاه‌های این حزب عبارتند از:

سیاسی

1. این حزب معتقد به ولایت مطلقه‌ی فقیه است و عقیده دارد در نظام ما مشروعیت غیر از آن‌که از رأی مردم بر می‌آید از اعتقادات مردم سرچشمه می‌گیرد. در نظام ولایت فقیه که ما مشروعیت الهی را از طرف خدا می‌دانیم ولایت فقیه مشروعیت خود را از احکام الهی می‌گیرد وقتی او یک نظام سیاسی بنا می‌کند کسی نمی‌تواند مشروعیت آن را زیر سؤال ببرد چون او مشروعیت خود را از خدا گرفته است.[24]

2. گروه خودی و غیر خودی وجود دارد. ما کسانی را که دل در گرو بیگانگان دارند و دنبال استحاله و تغییر بنیانی حکومت اسلامی هستند غیر خودی و کسانی را که به اسلام، انقلاب، امام، رهبری و اصول قانون اساسی پایبند و به فکر امنیت ملی و منافع ملی هستند خودی می‌دانیم.[25]

3. دموکراسی و احزاب نقش مکمل و متقابلی را در جامعه ایفا می‌کنند، یعنی احزاب خود می‌توانند سمبل یک نظام دموکراتیک باشند و بالعکس. احزاب خودی و غیر خودی وجود دارند و گروهای خودی اجازه فعالیت دارند. تقویت و زمینه حضور احزابی که به چارچوب نظام و اصول قانون اساسی معتقد هستند به‌منظور توسعه‌ی مشارکت مردم باید صورت گیرد.[26]

4. اصلاحات مطابق اصول و ارزش‌های انقلاب و اسلام باشد. اگر منظور از اصلاحات اصلاح روش‌ها و تاکتیک‌ها برای خدمت به مردم باشد موافقیم ولی اگر منظور از اصلاحات تغییر در اصول قانون اساسی مانند ولایت فقیه، عدم مغایرت قوانین با احکام اسلامی و وجهه‌ی دینی حکومت باشد ما آن را نمی‌پذیریم.[27]

5. در سیاست خارجی برقراری رابطه بر اساس احترام متقابل و اصول انقلاب و منافع ملی باید باشد.[28]

اقتصادی

این حزب به‌طور ‌کلی با دخالت بیش از حد دولت در امور اقتصادی مخالف بوده و خواستار آزادسازی و گسترش نهادهای اقتصادی خصوصی می‌باشد و معتقد به اقتصاد بازار آزاد است. این حزب با سیاست‌های تعدیل دولت هاشمی رفسنجانی مخالف و آن را ناکارآمد می‌دانست.[29]

فرهنگی

این حزب معتقد به آزادی بیان در عرصه‌ی فرهنگی و اعمال کنترل تعادل دولت است. پس از شروع اصلاحات در عرصه‌ی فرهنگی و تا حدودی باز شدن عرصه برای مطبوعات دوم خردادی، بارها از فضای حاکم بر برخی از مطبوعات و مسائل فرهنگی کشور انتقاد نمود و آن‌را نامطلوب دانسته است. همچنین این حزب از طرفداران دیدگاه وجود یک تهاجم فرهنگی گسترده از سوی دشمن به فرهنگ انقلابی و اسلامی کشور می‌باشد.[30]

در بیانیه‌ی چهارمین کنگره‌ی جامعه‌ی اسلامی مهندسین مواضع و اهداف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی این حزب به شرح زیر بیان شده است:

سیاسی

1. تلاش برای توسعه‌ی سیاسی و بالا بردن مشارکت مردمی و واگذاری فعالیت‌هایی که مردم قادر به انجام آن هستند.

2. تقویت و زمینه‌سازی حضور احزابی که به چارچوب نظام و قانون اساسی معتقد هستند به منظور توسعه‌ی مشارکت مردم.

3. اصلاح نظام اداری و به‌کارگیری مدیران لایق، امین و عالم.

اقتصادی

1. تلاش همه‌جانبه و علمی برای رشد و توسعه‌ی اقتصادی با جهت‌گیری به سمت و سوی عدالت اجتماعی و مبارزه با تبعیض‌ها و کاهش فاصله میان طبقات و رفع محرومیت از قشرهای کم درآمد.

2. ایجاد نظام جامع تأمین اجتماعی برای حمایت از حقوق محرومان و مستضعفین.

3. تلاش برای کنترل سطح عمومی قیمت‌ها و حفظ قدرت خرید مردم.

4. ایجاد امنیت اقتصادی برای رشد تولید و فراهم کردن زمینه‌ی اشتغال از طریق تشویق سرمایه‌گذاری.

5. مبارزه جدی با انحصارات اقتصادی اعم از دولتی و خصوصی.

6. کنترل و دقت در تأمین و حفظ منافع ملی و پرهیز از سلطه و سوء استفاده بیگانگان در جذب منافع داخلی.

فرهنگی

1. اعتلا و عمق بخشیدن به معرفت و بصیرت دینی و قرآنی و تحکیم فکری و علمی ارزش‌های انقلاب اسلامی و مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانگان.

2. زنده نگهداشتن و ترویج اندیشه‌ی دینی و سیاسی حضرت امام خمینی(ره) در همه‌ی سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها.

3. توجه به پرورش و شکوفایی استعدادها، بالا بردن توان علمی و فن‌آوری کشور و جلوگیری از واقعه تأسف ‌بار فرار مغزها.

4. توجه به تجربه‌ی دیگر ملت‌ها و انقلاب‌‌ها.

5. اهتمام به موضوع جوانان به‌عنوان بزرگ‌ترین ظرفیت موجود نیروی انسانی جامعه‌ی اسلامی.[31]