پناهندگی

پناهندگي، پناهندگي سياسي، ديپلماسي، پناهندگان سياسي

نویسنده : محمود طلوعی

پناهندگی – پناهندگی سیاسی ASYLUM-POLITICAL ASYLUM

مسئلۀ پناهندگی اتباع یک کشور در کشوری دیگر، که سابقه‌ای طولانی در تاریخ دیپلماسی دارد، از پایان جنگ دوم جهانی به این طرف و به خصوص از سال 1980 به بعد به صورت یکی از مسائل حاد بین‌المللی در آمده است. سیل پناهندگان سیاسی، که بعد از پایان جنگ دوم جهانی، به ویژه از کشورهای کمونیست به سوی کشورهای غرب روان شدند سازمان ملل متحد را به چاره‌اندیشی در این مورد وادار ساخت و به دنبال تشکیل سازمانی برای رسیدگی به امور پناهندگان در سال 1950، کنوانسیونی به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید که به موجب آن به کشورهای عضو توصیه می‌شود در حد مقدورات خود به اسکان و تأمین حداقل نیازمندی‌های پناهندگان کمک کنند. در این کنوانسیون شرایطی نیز برای پناهندگی تعیین شده و پناهده به کسی اطلاق می‌شود که «به دلیل ترس موجه از شکنجه و آزار به خاطر نژاد یا مذهب یا ملیت و یا عضویت در یک گروه خاص و معتقدات سیاسی خود» نمی‌تواند در کشوری که تابعیت آن را دارد زندگی کند.

دو نوع پناهندگی سیاسی وجود دارد.

1- پناهندگی اتباع یک کشور میزبان به سفارت‌خانۀ خارجی در آن کشور

2- تقاضای پناهندگی اتباع یک کشور خارجی در کشور ثالث، که بیش‌تر از طریق دفاتر نمایندگی سازمان ملل متحد عمل می‌شود.

در حالت نخست مخالفان سیاسی یک رژیم یا کسانی که به هر دلیل خود را در خطر می‌بینند به یک سفارت‌خانۀ خارجی در کشور خود پناهنده شده سعی می‌کنند با استفاده از مصونیت محل سفارت یا محل سکونت یک دیپلمات خود را از تعقیب و مجازات مصون نگاه دارند. چنین واقعه‌ای معمولاً مشکلاتی برای هر سفارت‌خانه‌ در یک کشور میزبان فراهم می‌کند و به تیرگی روابط دو کشور می‌انجامد.

مانند پناهندگی ژنرال نوریگا رهبر نظامی مخلوع پاناما به دفتر نمایندگی و اتیکان در آن کشور در سال 1989 بود، ولی نیروی آمریکا که پس از اشغال پاناما قصد دست‌گیری نوریگا را داشتند دفتر نمایندگی واتیکان را محاصره کردند و نوریگا برای این‌که مشکلات بیش‌تری برای واتیکان به وجود نیاورد داوطلبانه از محل دفتر نمایندگی واتیکان در پاناما خارج شد و خود را به نیروهای آمریکا تسلیم کرد.

اما پناهندگی اتباع یک کشور خارجی به یک دولت یا سفارت یک کشور خارجی ساده‌تر از پناهندگی اتباع یک کشور در خود آن کشور است. البته هر کشور برای پذیرفتن پناهندگان سیاسی خارجی قوانین و مقررات و محدودیت‌های خاصی دارد و در قبول تقاضای پناهندگی اتباع یک کشور خارجی روابط خود را با آن کشور در نظر می‌گیرد.

تأمین مالی یک متقاضی پناهندگی سیاسی ممکن است موجب تسهیل قبول پناهندگی وی بشود، زیرا یکی از مشکلات پناهندگان سیاسی در کشوری که آن‌ها را می‌پذیرد تأمین هزینۀ زندگی یا پیدا کردن کاری برای آن‌هاست . پناهندگان تا پیدا شدن کاری برای آن‌ها مقرری ناچیزی در حد تأمین حداقل زندگی خود دریافت می‌کنند و اگر کاری به آن‌ها پیشنهاد شود، هر چند با شئونات و سوابق آن‌ها منطبق نباشد ناچار از پذیرفتن آن هستند. البته دولت‌هایی که به اتباع یک کشور خارجی پناهندگی سیاسی می‌دهند در صورتی که قصد بهره‌برداری سیاسی می‌دهند در صورتی که قصد بهره‌برداری سیاسی از آن‌ها را داشته باشند مخارج آن را تأمین می‌کنند.