گروه نفوذ (racism)

گروه نفوذ، گروه فشار، گروه ذی نفع، احزاب سیاسی حزب

نویسنده : نفیسه جلالی

نیروهای اجتماعی، مجموعۀ گروه‌هایی اند که بر زندگی سیاسی به معنای کلی آن تاثیر می‌گذارند و ممکن است با شیوه‌های مستقیم قدرت سیاسی را در دست گرفته یا به روش‌های مختلف در آن نفوذ کنند؛ یک دسته از این نیروها، «گروه‌های نفوذند». مفهوم «گروه‌های فشار» (Pressure group) و یا «گروه های ذی نفع» (Interest group) نیز گاهی در کنار واژۀ گروه نفوذ و گاهی به جای آن به کار می‌روند. نیروهای اجتماعی مزبور مرکب از افرادی است که دارای علایق مشترک اقتصادی، ارزشی، فرهنگی، صنفی و غیره می‌باشند که به شرکت در حیات سیاسی علاقه‌مند بوده و خود را برای انجام عمل سیاسی سامان می‌دهند.

مفهوم «گروه نفوذ»، ابتدا در ایالات متحدۀ آمریکا ترسیم شد و برای مطالعۀ تاثیر سازمان‌ها و انجمن‌های خصوصی بر دولت مورد استفاده قرار گرفت. در یک برداشت ابتدایی گروه‌های نفوذ فقط شامل گروه‌های خصوصی است؛ ولی، تمایل بر این است که این مفهوم بر گروه‌های عمومی نیز گسترش یابد.

گروه نفوذ، گروهی از افراد با هدف و قصد مشترک است که در راستای منافع خود، سعی دارند با استفاده از تدابیر گوناگون، بر مقامات حکومتی یا بخشی از آن‌ها تاثیر گذاشته و تصمیمات خود را عملی سازند.

گروه‌های نفوذ را از جهات متعددی تقسیم‌ بندی می‌کنند:

1- گروه‌های کاملاً ذی نفوذ و گرو‌ه‌های نسبی:

گروهی کاملاً ذی نفوذ است که اختصاصاً در حوزۀ سیاست عمل کرده و بر قوای عمومی نفوذ نماید؛بر عکس گروهی نسبی است که فشار سیاسی تنها بخشی از فعالیت‌هایش بوده و فعالیت دیگری هم داشته باشد.

2-گاهی گروه نفوذ شامل گروه‌های اقتصادی (سازمان‌های اقتصادی، حرفه‌ای، شغلی و اتحادیه‌ها) و گروه‌های فرهنگی (دانشگاه‌ها، سازمان‌های علمی و روشنفکران) می‌شوند که ممکن است اهدافشان سیاسی نباشد اما، فعالیت‌های سیاسی وسیله‌ای برای نیل به اهداف غیر سیاسی باشد.

3- گروه نفوذ از حیث علایق تشکیل دهنده،به گروه‌هایی که بر علایق عینی یا مادی تکیه دارند مثل اتحادیه‌ها، و گروه‌هایی که مبتنی بر نگرش‌ها یا ارزش‌های ذهنی هستند، مثل جنبش های حفظ محیط زیست، انجمن حمایت از پرندگان وحشی و جنبش خلع سلاح هسته‌ای تقسیم می‌شوند.

4- گروه‌های نفوذ شامل گروه‌های عمومی (ادارات دولتی، کارکنان دولتی) و گروه‌های خصوصی (مانند جنبش های زنان،جنبش های جوانان و گروه های دینی) می‌شوند.

این گروه‌ها همواره با شیوه‌های متفاوت تلاش می‌کنند که عقاید عمومی را با مقاصد خود موافق گردانند یا عقاید مطلوب خود را بر عامۀ جامعه تحمیل کنند و برای چنین تاثیرات مستقیم یا غیر مستقیم در عقاید عمومی، از ابزارهای متنوعی بهره می‌جویند:

1- تدابیر حقوقی

2- تدابیر تخریبی

3- تدابیر تبلیغی

از جمله مفاهیم نزدیک به مقولۀ گروه نفوذ، مفهوم «احزاب سیاسی» است. هم احزاب و هم گروه‌های نفوذ نهادهای سامان یافته‌ای هستند که در چهارچوب کشور فعالیت می‌کنند و هدف اصلی انها اعمال نفوذ بر روی دولت و قدرت مرکزی است. اگر چه احزاب نیز نوعی گروه نفوذ محسوب می‌شوند،ولی اختلافاتی نیز میان آنها وجود دارند.

احزاب سیاسی در پی دستیابی و فتح قدرت و سهیم شدن در قدرت دولتی‌اند و اهداف اقتصادی و مسلکی برای آن‌ها در رتبه‌های کم اهمیت‌تری است. احزاب سیاسی به صورت سازمان‌هایی رسمی از برنامه‌ای مشخص تبعیت می‌کنند و مستقیماً بر سیاستگذاری‌ها تاثیر می‌گذارند؛اما، گروه های نفوذ، تشکیلاتی غیر سیاسی‌اند که کمتر در نبردهای سیاسی شرکت دارند و به دنبال کسب قدرت در دولت نیز نیستند؛بلکه بیرون از دولت بر آن فشار می‌آورند تا به امتیازهای مادی و غیرمادی دست یابند. این گروه‌ها دارای تشکیلات رسمی و مرامنامه خاص نیستند و هر اندازه که نظام‌ها از خصیصۀ پلورالیستی (کثرت گرایی) برخوردار باشند، به همان نسبت بر نقش این گونه گروه‌ها افزوده می‌گردد. بنابراین یک گروه ذی نفوذ، گروه اجتماعی رسمی است که در پی تاثیر گذاری بر حکومت است نه تبدیل شدن به بخش رسمی آن. این گروه‌ها برای نفوذ هر چه بیشتر بر دولت، نیاز به پشتیبانی افکار عمومی دارند.

در روابط میان حزب و گروه سه حالت وجود دارد: برخی ازگروه‌های نفوذ تابع احزابند، برخی از احزاب تابع گروه‌های نفوذند و یا همکاری برابر میان آن‌ها وجود دارد.