27 بهمن 1395, 7:25
در مكتب توحيد، آن چيزي داراي ارزش و ماندگاري است كه در راه خدا و براي خدا شكل گيرد. هر مقدار از عمر انسان كه براي خدا صرف شود. هر كاري كه براي خدا انجام گيرد، مالي كه در اين راه هزينه شود. از ارزش واقعي و ماندگاري برخوردار است و در اين راستا هرچه انجام كاري براي خدا سخت‌تر و نيت خالص‌تر باشد ارزش و اثر آن بيشتر است. بنابراين هرگونه اهتمام و تلاش در راه خدا مصداق جهاد في سبيل‌ا... است. در اين مكتب، از خود گذشتگي در راه خدا و دفاع از حق در بالاترين حد، ارزش‌گذاري شده است و فرهنگ ايثارگري و شهادت طلبي در متن اسلام از درخشش و ويژگي برجسته‌اي برخوردار است.
دستاورد اساسي حضرت امام خميني(ره) در رهبري انقلاب اسلامي، احيای اسلام ناب
محمّدي (ص) و مهم‌ترين ويژگي آن احيای فرهنگ شهادت و ايثارگري بود. با مروري گذرا در فرآيند نهضت امام خميني و قوام نظام اسلامي به خوبي مي‌توان دريافت كه اگر فرهنگ شهادت طلبي و ايثارگري نبود، نه انقلاب به پيروزي مي‌رسيد و نه نظام اسلامي دوام مي‌يافت، همان‌گونه كه در صدر اسلام نيز اگر اين ويژگي نبود نه اسلام شكل گرفته بود و نه دوام مي‌يافت. بنابراين موضوع شهادت و ايثارگري سكه پربهايي است كه در يك روي آن بايد والاترين ارزش‌هاي الهي را مشاهده كرد و در روي ديگر آن دستاوردها و آثار و بركات بي‌بديل را. شهيد در لغت به معني گواه، حاضر، ناظر و... و در اصطلاح ديني به كسي اطلاق مي‌شود كه با انتخاب آگاهانه، و بر اساس حجت شرعي، در راه خدا به شهادت مي‌رسد و در قانون اساسنامه بنياد شهيد انقلاب اسلامي اينگونه تعريف شده است، «شهيد به كسي گفته مي‌شود كه جان خود را در راه انقلاب اسلامي و حفظ دستاوردهاي آن يا دفاع از كيان جمهوري اسلامي در مقابل تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار نثار نموده يا مي‌نمايد.»
شهادت از برترين واژه‌هاي فرهنگ اسلامي و از مقدّس‌ترين مفاهيم معارف الهي است. شهادت اوج كمال انسان است، آنگاه كه انسان تمام هستي خود را يكجا نثار معبود مي‌كند و قطره وجودش به درياي بيكران هستي مطلق مي‌پيوندد.
رسول خدا (ص) فرمود:
«(1) بالاتر از هر خير و نيكي، خير و نيكي وجود دارد و آن اینکه انسان در راه خدا كشته شود كه بالاتر از كشته شدن در راه خدا، خير و نيكي يافت نشود.» همچنين پيغمبر اكرم (ص) فرمود: «اشرف الموت قتل الشهاده؛ (2) شهادت برترين مرگ‌ها است.» و نيز از آن حضرت نقل شده كه فرمود: « (3) دوست دارم در راه خدا كشته شوم (نه يك بار و دو بار كه) بارها كشته شوم و زنده شوم و باز هم كشته شوم.» حضرت اميرالمومنين (ع) در مقام دعا و درخواست از خداوند متعال عرضه مي‌دارد: « (4) از خداوند جايگاه شهيدان را طلب مي‌كنم.»
شهيد مصداق عيني شهادت است که با انتخاب آگاهانه و در كمال خلوص، هستي خود را يكجا به آفريدگار جهان تقديم مي‌كند و به سرچشمه بقا و حيات، پيوند مي‌يابد. درك مقام شهيد از توان و ظرفيت فهم ما خارج است و تنها منبع وحي الهي است كه شمه‌اي از اين مقام را براي ما بازگو فرموده است: « (5) براي كساني كه در راه خدا كشته مي‌شوند نگوييد مردگانند (كلمه اموات را درباره شهدا به كار نبريد) بلكه آنها زنده‌اند، لكن شما درك نمي‌كنيد.» اين آيه ضمن آنكه بر زنده بودن شهدا تأكيد مي‌ورزد، درك اين مقام را از حيطه شعور و فهم بشر در اين دنيا خارج مي‌شمارد. در حالي كه در آيه فوق از به كار بردن تعبير اموات درباره شهدا نهي مي‌كند، در آيه‌اي ديگر از پندار مرده بودن آنان نيز نهي فرموده است كه نه فقط به زبان نگوييد آنها مرده‌اند بلكه به دل نيز راه ندهيد. « (6) كساني را كه در راه خدا كشته شده‌اند مرده مي‌پنداريد، بلكه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزي داده مي‌شوند.» امام خميني(ره) در اين زمينه مي‌فرمايد: «اگر نبود شأن و عظمت شهداي معظم في سبيل‌ا... جز اين آيه كريمه، كه با قلم قدرت غيب بر قلب مبارك نوراني سيد رسل (ص) نگاشته و پس از تنزل مراحلي به ما خاكيان صورت كتبي آن رسيده است، كافي بود كه قلم‌هاي ملكوتي و مُلكي شكسته شود و قلبهاي ماوراي اصفياءاللّه از جولان در حول آن فرو بسته شود. ما خاكيان محجوب يا افلاكيان چه دانيم كه اين «ارتزاق عند الرّب شهدا» چي است. چه بسا مقامي باشد كه خاص مقربان درگاه او جلّ و علا و وارستگان از خود و ملك هستي باشد.» (7) امام خميني (ره) همچنين پيرامون نكاتي از همين آيه مي‌فرمايد: «در اين آيه كريمه بحث در زندگي پس از حيات دنيا نيست كه در آن عالم همه مخلوقات داراي نفس انساني به اختلاف مراتب از زندگي حيواني و مادون حيواني تا زندگي انساني و مافوق آن زنده هستند، بلكه شرف بزرگ شهداي در راه حق، «حيات عند الرّب» و ورود در «ضيافه‌الله» است. اين حيات و اين ضيافت را با قلم‌هاي شكسته‌اي مثل قلم من نمي‌توان توصيف و تحليل كرد، اين حيات و اين روزي غير از زندگي در بهشت و روزي در آن است. اين لقاء‌الله و ضيافه‌الله است. آيا اين همان نيست كه براي صاحبان نفس مطمئنه وارد است «فادخلي في عبادي و ادخلي جنّتي» كه فرد بارز آن سيد شهيدان سلام‌ا... عليه است. » (8) «از شهدا كه نمي‌شود چيزي گفت. شهدا شمع محفل دوستانند. شهدا در شادي وصولشان «عند ربّهم يرزقون»اند، و از «نفوس مطمئنه اي» هستند كه مورد خطاب «فادخلي في عبادي و ادخلي جنتي» پروردگارند. اينجا صحبت از عشق است و عشق؛ و قلم در ترسيمش بر خود مي‌شكافد.» (9) درباره مقام شهيد احاديث بسياري از معصومين(ع) نقل شده است كه در اينجا به مواردي از آنها اشاره مي‌شود. حضرت اميرالمومنين علي (ع) فرمود:
«(10) خداوند براي گروهي كشته شدن و براي گروهي ديگر مرگ را مقرر فرموده است و هر كدام به اجل مقرر خود به آنگونه كه خدا مقدّر فرموده مي‌رسند. پس خوشا به حال مجاهدان در راه خدا و كشتگان در راه اطاعتش.» امام زين العابدين (ع) از قول جدش رسول‌الله (ص) مي‌فرمود: « (11) هيچ قطره‌اي در پيشگاه خداوند محبوب‌تر از قطره خوني كه در راه خدا ريخته مي‌شود، نيست.»
از پيغمبر اكرم (ص) نقل شده كه فرمود:
«... و اول من يدخل الجنه شهيد؛ (12) اول كسي كه وارد بهشت مي‌شود، شهيد است.» امام صادق(ع) از طريق پدرانش از جدش رسول‌الله (ص) نقل فرموده: « (13) سه گروه روز قيامت شفاعت مي‌كنند و شفاعت آنان مورد پذيرش خداوند قرار مي‌گيرد: انبياء، علما، و شهداء.» همچنين از پيغمبراكرم (ص) نقل شده كه فرمود: « (14) شهيد هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت مي‌كند.» امام خميني (ره) درباره شفاعت مي‌فرمايد: «جلوه شفاعت شافعان در اين عالم، هدايت، آنها است و در آن عالم، باطن هدايت شفاعت است. تو از هدايت اگر بي‌بهره شدي از شفاعت بي‌بهره‌اي و به هر قدر هدايت شوي شفاعت شوي. » (15) با توجه به معني شفاعت و رابطه آن با هدايت در اين دنيا و نقشي كه شهدا در امتداد انبياء و علماء براي هدايت مردم ايفا مي‌كنند، جايگاه رفيع شهدا را مي‌توان دريافت. اگر در حديث اخير سخن از شفاعت هفتاد نفر از اهل شهيد آمده است اولاً كلمه هفتاد ظاهراً اشاره به كثرت است و وسعت دائره شفاعت شوندگان در آخرت وابسته به دائره هدايت شوندگان از شهادت شهيد در اين دنياست و ممكن است شهادت شهيدي مانند امام حسين (ع) منشأ هدايت ميليون‌ها ميليون انسان در اين دنيا و شفاعت آنان در آخرت شود. ثانياً به كاربردن تعبير اهل در حديث مزبور اشاره به اهليت شفاعت شوندگان دارد كه با نظر امام خميني مبني بر تطابق بين ظاهر و باطن شفاعت همسو است.
از آنجا كه شهيد براي خدا و در راه خدا، هستي خود را براي نجات و سعادت جامعه فدا مي‌نمايد، هر چند پاداش اصلي خود را از خداوند دريافت مي‌كند، اما، جامعه نيز به لحاظ حقي كه شهيد بر گردن آنان دارد، مديون شهيد است و بايد با تمام وجود دين خود را در قبال شهيد ايفاء نمايد. زنده نگهداشتن ياد و نام شهيد و بزرگداشت زمان و مكان شهادت و مدفن او و الگوسازي از شخصيت و سيره زندگي و حماسه ايثارگرانه شهيد، بخشي از وظائف جامعه نسبت به شهيد است. اين نكته افزودني است كه فايده انجام اين نوع وظائف عمدتاً به خود مردم باز مي‌شود و در حقيقت اين ما هستيم كه نيازمند شهدا هستيم نه آنكه شهدا نيازمند بزرگداشت ما باشند. اجر و مقامي كه شهدا نزد پروردگارشان دارند با بزرگداشت يا غفلت مردم از آنان كم و زياد نمي‌شود. بزرگداشت و تكريم شهيد در جامعه يعني بزرگداشت و تكريم فرهنگ شهادت و تمام نيكي‌ها و ترويج روحيه ايثارگري و فداكاري براي ارزش‌ها و دفاع از جامعه و سرزمين اسلامي. فرهنگ و روحيه‌اي كه قوام و بقاء جامعه و نظام و سرزمين اسلامي، همواره نيازمند به آن است و اين مطلبي است كه تمام ملل و كشورها در چارچوب جهان‌بيني و ارزش‌هاي خود براي حفظ استقلال و دفاع از موجوديتشان در برابر بيگانگان و مهاجمان مورد توجه و اهتمام جدي آنان قرار دارد.
خانواده شهيد از جهات مختلف، داراي مقام و منزلت ويژه‌اي در پيشگاه خداوند و در نظام و جامعه اسلامي است. پدر و مادر شهيد با توجه به اينكه معمولاً بيشترين نقش را در تربيت شهيد ايفاء و با داشتن بيشترين علاقه به فرزند خود او را تقديم خدا كرده‌اند از ارزش والايي برخوردار هستند. والدين، مخصوصاً مادر، به‌طور طبيعي آنچنان علاقه‌اي به فرزند خود دارند كه عادتاً براي حفظ فرزندشان حاضرند همه‌چيز خود را فداي او كنند و مي‌توان گفت والدين، فرزند خود را از جان خود بيشتر دوست مي‌دارند. اين بيت از شعر سعدي بهترين توصيف حالت بدرقه والدين به هنگام عزيمت فرزندانشان به سوي جبهه است. در رفتن جان از بدن گويند هر نوعي سخن/ من خود به چشم خويشتن ديدم كه جانم مي‌رود. بنابر اين والدين مخصوصاً آناني كه با طيب خاطر و بر اساس اعتقادشان فرزندانشان را از زير قرآن عبور داده و بعد از شهادت آنان نيز صبورانه، رضايت خود را در برابر تقدير الهي ابراز و از اينكه خداوند اين افتخار را نصيب آنها فرموده خود را سربلند و مفتخر مي‌بينند، شاهدان عيني فرهنگ شهادت و ايثار و ره يافتگان وصال حقند. همسر شهيد نيز كه افتخار همزيستي با شهيد را داشته و شريك زندگي و پشتيبان و سرپرست خود را به ظاهر از دست داده و بار نگهداري و تربيت فرزندان شهيد و مسئوليت حفظ كرامت و عظمت شهيد را در جامعه به دوش گرفته، به همراه فرزندان شهيد به عنوان يادگاران شهيد كه نزديكترين نسبت و انتساب را به او دارند، منزلت و جايگاه برجسته‌اي را نزد خداوند و مردم دارند. ما شاهديم خانواده‌هاي شهداي انقلاب اسلامي همچون خاندان شهداي كربلا ادامه‌دهندگان راه شهدا و از پشتيبانان اصلي نظام و ارزش‌هاي اسلامي هستند بگونه‌اي كه ميزان حمايت از آرمان شهدا در خانواده شهدا بيشتر از ساير اقشار است و نويسنده خود بارها شاهد بود مادري كه تصوير سه شهيد خود را در دست داشت و به زيارت امام راحل نائل مي‌شد ـ به جاي اظهار تأثر از شهادت فرزندانش، قهرمانانه اصرار داشت كه امام دعا كند او هم توفيق شهادت در راه خدا را پيدا كند. به اين ترتيب خانواده شهيد از دو جهت شايسته تكريم و تجليل و خدمت هستند: اولاً به دليل اهليت و شايستگي اكتسابي و نقشي كه در همراهي و همسوئي با شهيد ايفاء مي‌كنند و ثانياً به خاطر انتسابي كه با شهيد دارند و در سايه ديني كه جامعه به شهيد دارد بخشي از تكريم و تعظيم شهيد در احترام و تجليل از خانواده و اهل بيت او تجلّي مي‌يابد و مسأله تكريم خانواده شهيد و تقديم خدمات لازم به آنان نه تنها به عنوان يك كار مطلوب بلكه يك وظيفه همگاني براي جامعه و نظام اسلامي به حساب مي‌آيد. اين مطلب را نيز با سخني از امام راحل كه جلوه‌اي از نگرش اسلام درباره اين قشر والامقام است مي‌آراييم: «سلام و درود بر شما پدران و مادران، همسران، فرزندان و بازماندگان شهدا كه از بهترين عزيزان خود، در راه بهترين هدف كه اسلام عزيز است، بزرگوارانه گذشته‌ايد و در امر دفاع از دين خدا، آنچنان صبر و مقاومت نشان داده‌ايد كه رشادت و استقامت ياران سيد شهيدان حضرت امام حسين (ع) را در خاطره جهانيان تجديد مي‌كرديد. » (17)
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان