دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

اصل تفکیک The Principal of Distinction

No image
اصل تفکیک The Principal of Distinction

ضمانت اجراي حقوق بشر دوستانه، حقوق مخاصمان مسلحانه بين المللي و غير بين المللي، نظامي و غيرنظامي، نظام حقوقي اسلام.

نویسنده : احمدرضا سليمان‌زاده

یکی از اصول مسلم و شناخته شدۀ حقوق بین الملل بشر دوستانه، اصل تفکیک[1] می‌باشد، اصلی که ریشه در حقوق عرفی دارد. این اصل در نظام حقوق بین الملل بشر دوستانه از جایگاه والای برخوردار است به طوری که می‌توان گفت حقوق بین الملل بشر دوستانه در اصل تفکیک خلاصه می‌شود.[2] رعایت این اصل، ضمانت اجرای حقوق بشر دوستانه را فراهم می‌کند.

نقش حقوق بین الملل بشر دوستانه ایجاد توازن و تعادل میان ضرورت نظامی گری[3] و الزامات انسان دوستانه است. پای بندی به اصل تفکیک و رعایت آن تحت هر شرایطی به هنگام مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی چنین هدفی حاصل می‌شود. بنابراین مهم‌ترین و اساسی‌ترین نقطۀ مشترک حقوق حاکم بر مخاصمات مسلحانه بین المللی و حقوق حاکم بر مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی اصل تفکیک است.

مفهوم اصل تفکیک:

هدف اصلی حقوق بین الملل بشر دوستانه این است که طرفین مخاصمه را ملزم نماید تا بین نظامیان و غیرنظامیان تفکیک قائل شود. چنین هدفی مورد قبول همه نظام‌های حقوقی می‌باشد. و حقوق بشر دوستانه موقعی به این هدف خود نائل می‌شود که در عمل نیز مورد توجه طرفهای مخاصمه قرار گیرد. بنابراین اصل تفکیک مفهومی جز تمایز ندارد؛ تمایز میان اهداف نظامی و اهداف غیرنظامی.[4]

نظام حقوق اسلام نیز که بسیاری از مقررات بشر دوستانه ریشه در آن دارد، اهمیت فوق العاده‌ای برای اصل تفکیک یا به عبارت ساده‌تر اصل ایمنی غیر رزمندگان قائل است. اسلام احترام به غیر نظامیان و رعایت حقوق آنان را به هنگام جنگ سفارش نموده است.[5]رزمندگان اسلام نیز در جنگ که با کفار داشتند به خوبی این اصل را رعایت نموده‌اند. بنابراین نظام حقوقی اسلام قبل از شکل گیری حقوق بشر دوستانه در اروپا رعایت چنین اصلی را به رسمیت شناخته و خود بنیانگذار و مبدأ آن است. اصل تفکیک جنبه حمایتی دارد که بر اساس آن هم نظامیان و هم غیرنظامیان تحت حمایت قرار می‌گیرند. حمایتی که قلب و یا مرکز ثقل حقوق بین الملل بشر دوستانه را تشکیل می‌دهد.

حمایت از شأن و کرامت انسان در زمان مخاصمه.[6]

مهمترین اثر رعایت اصل تفکیک ممنوعیّت حمله به غیرنظامیان است، غیرنظامیان که هیچ گونه مشارکت و نقشی در مخاصمات مسلحانه ندارند، برای رسیدن به چنین هدفی، نظامیان بایستی خودشان را از غیرنظامیان جدا نمایند؛ زیرا که طبق اصل تفکیک، رزمندگان می‌بایست خودشان را از مردم غیرنظامی تفکیک نموده و حملات خویش را صرفاً بر علیه اهداف نظامی انجام دهند و حملات بدون تفکیک بر نظامیان و غیر نظامیان ممنوع و غیرقانونی است. مفاد این اصل به تعبیر یکی از صاحب نظران یعنی به هنگام حمله به هر کس حمله نکن»[7]، می‌توان در اسناد بین المللی مهم از جمله کنوانسیون نهم لاهه، کنوانسیون چهارم ژنو و پروتکل‌های الحاقی شماره 1و 2 منظم به کنوانسیون‌های ژنو و همچنین در قطع‌نامه‌های مجمع عمومی و شورای امنیت مشاهده نمود.

در یک ارزیابی نهایی می‌توان گفت که اصل تفکیک یعنی تمایز بین اهداف نظامی و غیرنظامی به طور عام و افراد نظامی و غیرنظامی به طور خاص.[8] طبق این اصل افراد و اموالی که دخالتی در ارتکاب اعمال خصمانه و خشونت آمیز ندارند، مصون از حمله هستند.

برای مطالعه بیشتر

1- رابرت بلدسو و بویسچک، فرهنگ حقوق بین الملل، ترجمه دکتر بهمن آقایی، کتابخانه گنج دانش، تهران، زمستان 1375.

2- بررسی تحولات اخیر حقوق بشر دوستانه بین المللی، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشردوستانه، نشر سرسم، تهران، 1381.

3- پیترو وری، فرهنگ حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه، ترجمه سیامک کرم زاده و کتایون حسین نژاد، دبیخانه کمیته ملی حقوق بشردوستانه، تهران، 1383.

مقاله

نویسنده احمدرضا سليمان‌زاده
جایگاه در درختواره حقوق بین الملل عمومی

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

پناهنده Refugee

پناهنده Refugee

اصطلاح «پناهنده»، «پناهندگان» و «پناهندگی» از جمله اصطلاحاتی است که در نظام حقوق بشر بسیار متداول بوده و به کرات مورد استفاده قرار گرفته است.
الزام آور Binding

الزام آور Binding

اصطلاح «الزام‌آور» از جمله اصطلاحاتی است که در نظام حقوق بشر در ترکیب‌‌‌‌های مختلفی از جمله «معاهده الزام‌آور»
اعلامیه استقلال Declaration of Independence

اعلامیه استقلال Declaration of Independence

از جمله مهمترین تحولات مربوط به دوران اواخر عصر روشنگری، وقوع حوادث سیاسی و انقلاب‌های حقوق بشری و جنبش‌های آزادی خواهانه‌ای است که دست آوردهای حقوق و آزادی‌های فردی مهمی از آنها ناشی شده است.
No image

پروتکل Protocol

واژه «پروتکل» از جمله واژگانی است که در نام‌گذاری برخی از مهمترین اسناد حقوق بشری متعلق به نظام‌های بین المللی و منطقه‌ای حقوق بشری نیز به  کار گرفته شده است.
پروتکل اختیاری مربوط به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی

پروتکل اختیاری مربوط به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی

بی‌تردید میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966)
Powered by TayaCMS