كلمات كليدي : فائو (FAO)، سازمان هاي تخصصي بين المللي، برنامه جهاني غذا (WFP)، سازمان ملل
نویسنده : فريد اسماعيليان
فائو (FAO) مخفف Food And Agriculture Organization Of The United Nations ، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد و یکی از سازمان‌های تخصصی سازمان ملل است، که تلاش‌های جهانی برای از بین بردن گرسنگی را هدایت می‌کند. این سازمان، به‌مثابه یک مجمع بین‌المللی بی‌طرف است؛ که تمام کشورها -اعم از توسعه‌یافته و در حال توسعه- در آن حضور دارند و در جهت بهبود کشاورزی، جنگل‌بانی، شیلات و دست‌یازی به تغذیه مناسب (علی‌الخصوص در کشورهای فقیر و در حال توسعه)، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری می‌کنند. فائو علاوه‌بر این یک مرجع علمی و اطلاعاتی مناسب در زمینه‌های مذکور نیز به‌حساب می‌آید.[1]
سازمان‌های تخصصی زیرمجموعه سازمان ملل با هدف کمک به بهبود استانداردهای زندگی در سراسر جهان و در بخش‌های ویژه‌ای فعالیّت دارند. این‌گونه سازمان‌های تخصصی از طریق تأمین منابع مالی و تجهیزات، مطالعات علمی و ... کمک‌های تخصصی در زمینه‌های ویژه، فعالیت خود را به کشورهای عضو سازمان ملل ارائه می‌کنند. فائو اولین سازمان تخصصی سازمان ملل متحد است که بعد از جنگ جهانی دوم تأسیس شد. در حال حاضر 192 کشور در جهان، عضو این سازمان هستند. مقر سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در شهر رم پایتخت ایتالیا است.[2]
تغذیه، اساسی‌ترین حق از حقوق بشر است. در طول تاریخ، گرسنگی‌های مزمن ناشی از جنگ، خشکسالی، فقر یا بلاهای طبیعی، درد و رنج بسیاری را برای بشر به همراه آورده است. در کشورهای در حال توسعه، 800 میلیون نفر دچار سو تغذیه مزمن‌اند و از این میان نزدیک به 192 میلیون کودک زیر پنج سال به‌طور مزمن یا حاد از نبود پروتئین و کالری رنج می‌برند. البته در دنیا پیشرفت‌هایی در زمینه کاهش نسبی آمار فقرا و نیز کاهش آمار مطلق فقرای جهان، وجود داشته است. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 2010، جمعیت افراد فقیر تا 730 میلیون نفر کاهش یابد.[3]
مبنای پیدایش سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد، مؤسسه جهانی کشاورزی مستقر در رم (1905) است. مؤسسه مذکور در زمان حیات "جامعه ملل"، روابط نزدیکی در رابطه با مبادله اطلاعات با سازمان بهداشت جهانی و سازمان بین‌المللی کار داشت؛ علاوه‌بر این در زمینه حمایت از گیاهان و دفع آفات نیز نقش مؤثری ایفا کرده بود. پس از تأسیس فائو، از مؤسسه مذکور به‌عنوان دفتر منطقه‌ای اروپایی استفاده می‌شد؛ تا اینکه بالأخره مؤسسه در سال 1948 رسما منحل شده و وظایف آن نیز به‌عهده فائو گذارده شد. سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی در ماه مه سال 1943 به‌دعوت روزولت (رئیس جمهور وقت آمریکا) در ایالت ویرجینیای آمریکا تشکیل شد. شرکت‌کنندگان در کنفرانس مذکور در زمینه انجام اقداماتی همه‌جانبه علیه فقر و گرسنگی در جهان به توافق رسیدند. کنفرانس، در این رابطه کمیته‌ای را برای بررسی و تحقیق در مورد ایجاد سازمانی جهانی که در این زمینه بتواند فعالیت کند تشکیل داد. بالأخره در شهر کوبک کانادا در اولین اجلاس (16 اکتبر تا اول ژانویه 1945) طرح تأسیس سازمان مذکور به‌وسیله نمایندگان 30 کشور شرکت‌کننده قبول شد. اساسنامه فائو در تاریخ 16 اکتبر 1945 توسط 44 کشور که نمایندگان 88 درصد از جمعیت روی زمین بودند، به امضا رسید و در همان تاریخ لازم‌الأجرا گردید.[4]
ایران نیز در سال 1947 (1326 ه.ش) به‌عضویت فائو درآمد. علاوه بر این، ایران عضو کمیسیون منطقه‌ای تولید و بهداشت دام برای آسیا و خاور دور و جنوب غربی اقیانوس آرام نیز می‌باشد.[5]
فائو دارای سه رکن است:
1. کنفرانس: کنفرانس، عالی‌ترین رکن فائو است که هر دو سال یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. اعضای اصلی و ناظر، هرکدام می‌توانند یک نماینده در کنفرانس داشته باشند؛ ولی فقط اعضای اصلی دارای حق رأی هستند. در صورت لزوم، کنفرانس می‌تواند از هر سازمان بین‌المللی که فعالیت آن با وظایف فائو ارتباط دارد، برای شرکت در جلسات کنفرانس دعوت به‌عمل آورد. نماینده این سازمان حق رأی نخواهد داشت.
2. شورا: شورا با داشتن 49 عضو، رکن اجرایی سازمان فائو محسوب می‌شود. اعضای شورا به وسیله کنفرانس برای 3 سال انتخاب می‌شوند. شورا اختیارات تفویض‌شده از سوی کنفرانس را اعمال می‌کند. اعضای شورا به 7 گروه منطقه‌ای تقسیم می‌شوند؛ هر گروه دارای تعدادی کرسی ثابت است.
3. مدیر کل: مدیر کل سازمان فائو، ریاست دبیرخانه را به‌عهده دارد و از سوی کنفرانس برای یک دوره 6 ساله منصوب می‌شود. مدیر کل فائو در صورت تصویب کنفرانس می‌تواند اقدام به ایجاد دفاتر ناحیه‌ای و منطقه‌ای کند.
هدف سازمان فائو کمک به گسترش اقتصاد جهانی و تقویت رفاه عمومی است. به‌منظور دستیابی به این اهداف، فعالیت‌های خود را حول محورهای زیر انجام می‌دهد:
1. بالا بردن سطح تغذیه و استانداردهای زندگی مردم
2. اصلاح تولید و توزیع محصولات غذایی و کشاورزی
3. بهبود وضع جمعیت روستایی
1. تشویق سرمایه‌گذاری در کشاورزی، دامداری، اصلاح منابع آبی خاکی و پرورش آبزیان؛
2. تسهیل انتقال فناوری‌ها و گسترش پژوهش‌های کشاورزی در کشورهای در حال توسعه؛
3. مبارزه برای حفظ منابع طبیعی و بر ضد بیماری‌های دامی؛
4. کمک به کشورها برای داشتن آمادگی مقابله با بحران‌های غذایی و در صورت لزوم، فراهم آوردن کمک‌های لازم برای آنها. این کمک‌ها در پرتو اطلاع‌رسانی و هشدار به‌موقع این سازمان صورت می‌گیرد.
فعالیت‌ها[9]
این سازمان، که نهاد اصلی توسعه روستایی ملل متحد است، برنامه غذای جهانی را با همکاری سازمان ملل و نیز برنامه‌های ویژه‌ای را برای پیش‌گیری از بحران‌های غذایی و برای بهبود تولید و توزیع غلّات ارائه می‌کند. برای کشورهای خواهان کمک نیز در تمام عرصه‌های صلاحیّت‌دار، امداد فنّی فراهم می‌آورد. سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد به جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات می‌پردازد. با حکومت‌ها در زمینه سیاست و برنامه‌ریزی مشورت می‌کند و محل گردهمایی بین‌المللی برای بحث درباره مسائل خواروبار و کشاورزی است.
مهم‌ترین بخش فعالیت‌های فائو در کشاورزی و در تولید محصول است که حدود 24 درصد هزینه برنامه عمل میدانی فائو در سال را دربرمی‌گیرد. فائو به کشورهای در حال توسعه برای افزایش تولیدات کشاورزی با روش‌هایی از جمله بذرهای اصلاح‌شده و استفاده از کود، حفاظت خاک و جنگل‌زایی، فنّ‌های بهتر مدیریت منابع آب، ارتقای تسهیلات انبار و بهبود فرآوری و بازار مالی، کمک می‌کند. فائو تأکید ویژه‌ای بر کشت محصولات غذایی سنّتی تا حدودی منسوخ‌شده مانند کاساوا (Cassava)، سیب‌زمینی شیرین و نیز وضعیت مزارع دارد. به‌جز کشاورزی که عمده‌ترین فعالیت سازمان فائو محسوب می‌شود، این سازمان در زمینه‌های دامداری، محیط زیست، شیلات، جنگل‌داری، تغذیه، بازیابی و فرآوری نیز فعالیت‌های عمده‌ای دارد. در سال 1994 فائو یک برنامه ویژه برای امنیت غذایی آغاز کرد که برای کمک به کشورهای کم درآمد مواجه با کمبود غذایی طراحی شده بود. هدف از این برنامه، تسریع در افزایش تولید موادغذایی و بهره‌وری بود و می‌بایست ابتدا از طریق به‌کارگیری گسترده فناوری‌های پیشرفته تولید توسط کشاورزان با تأکید بر مناطق دارای توان بالقوه بالا به اجرا درمی‌آمد. در ماه مارس همان سال، 83 کشور به‌عنوان کشورهای کم درآمد مواجه با کمبود مواد غذایی طبقه‌بندی شدند که از میان آنها 42 کشور در آفریقا قرار داشتند.
برنامه جهانی غذا (WFP)[10]
برنامه جهانی غذا (World Food Programme)، نهاد اعطاکننده کمک‌های غذایی سازمان ملل است که از سال 1963 فعالیت خود را آغاز کرد. این نهاد در هنگام بروز خشکسالی یا قحطی در کشورهای در حال توسعه با انگیزه خوداتکایی اجتماعات، کمک غذایی برای آسودگی مردم فراهم می‌آورد.
سازمان جهانی غذا یک نهاد چندجانبه است که به‌منظور تهیه کمک‌های غذایی برای قحطی زدگان در کشورهای در حال توسعه ایجاد گردیده است. برنامه جهانی غذا پس از بانک جهانی، عمده‌ترین منبع اعطای کمک در سازمان ملل است؛ که به اعطای واقعی منابع می‌پردازد و بزرگترین منبع کمک‌های بلاعوض در سیستم سازمان ملل است. این برنامه، در سیستم سازمان ملل بیشترین سهم را در گسترش تجارت میان کشورهای در حال توسعه دارد و از طریق خرید مواد غذایی و خدمات کشورهای مورد بحث عمل می‌کند. هیئت اعزامی برنامه جهانی غذا، کمک‌های غذایی برای پناهندگان و دیگر افراد درگیر در شرایط اضطراری فراهم می‌کند تا وضعیت زندگی این گروه‌ها را بهبود بخشد و به افزایش دارایی‌شان و نیز به تشویق خوداتکایی خانوارها و کشورهای فقیر کمک کند. در اجلاس جهانی غذا در نوامبر 1996 برنامه جهانی غذا متعهد گردید که تلاش نماید تا سال 2015 میلادی شمار افراد زیر خط فقر را به 50 درصد کاهش دهد. این نهاد بین‌المللی در اعطای کمک‌های غذایی کشورهای بسیار فقیر و کم‌درآمد را در اولویت قرار می‌دهد. در طی سه دهه گذشته، برنامه جهانی غذا نزدیک به 24 میلیارد دلار و بیش از 43 میلیون تن مواد غذایی برای تغذیه گرسنگان، بهبود شرایط اقتصادی و توسعه اجتماعی و نیز ارائه کمک‌های حیات‌بخش در مواقع اضطراری، در جهان اختصاص داده است. کمک‌های غذایی حیات‌بخش برنامه جهانی غذا، میلیون‌ها انسان مواجه با قحطی و گرسنگی و خشکسالی را دربرگرفته است. از سال 1992 بخش اعظم کمک‌های غذایی این سازمان به پناهندگان ارائه شده است. همچنین برنامه‌های غذا با هدف رشد تأمین نیازهای کودکان دبستانی، زنان باردار و شیرده و سالخوردگان به اجرا در می‌آید.
برنامه جهانی غذایی (WFP) در حال حاضر از 225 طرح توسعه و در 83 کشور و حدود 50 عملیات امدادرسانی در 41 کشور پشتیبانی می‌کند.