كلمات كليدي : انحراف، آسيب¬شناسي اجتماعي، مسائل اجتماعي، ارزش¬هاي اجتماعي، جامعه شناسي
جامعه‌شناسی انحرافات یکی از شاخه‌های جوان جامعه‌شناسی است که شالوده علمی آن در آثار جامعه‌شناسانی چون مارکس و دورکیم آغاز می‌شود.
بحث علمی در این رشته با به کارگیری اصطلاح «نابهنجاری» (Anomie) توسط دورکیم رونق گرفت. کتاب او تحت عنوان «خودکشی» را می‌توان سرآغاز مطالعه علمی درباره جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی دانست.
این رشته جامعه‌شناسی، پدیده‌های انحرافی را در رابطه با ساختارها، نهادها و فرآیند‌های اجتماعی مورد مطالعه قرار می‌دهد.
باید دانست تعریف جامعه‌شناسی انحرافات از دیدگاه مکاتب مختلف مانند اثبات‌گرا، کارکردگرا یا پدیدار شناختی و ... به طور یکسان نیست.
جامعه‌شناسی انحرافات حداقل با سه عنوان دیگر که عبارتند از: آسیب‌شناسی اجتماعی، بی‌سازمانی اجتماعی، و مسائل اجتماعی نیز مطرح شده است. آسیب‌شناسی اجتماعی (Social pathology) به معنی مطالعه مبانی کارکردهای مواجه با اختلال است. مردم اغلب کشورهای دنیا بر این باورند که؛ جرم و جنایت، اعتیاد به مواد مخدر و ولگردی همگی از مظاهر آسیب‌شناختی زندگی نوین اجتماعی هستند.
مفهوم بی‌سازمانی اجتماعی(Social disorgunization) در سال‌های بعد از 1920م رواج پیدا کرد که مترادف با از میان رفتن هنجارها و ارزش‌های اجتماعی معنی می‌شد، پدیده‌ای که تصور می‌رفت به عللی چون مهاجرت، شهرنشینی، صنعتی شدن و به طور کلی دگرگونی‌های اجتماعی به وجود آمده باشد.
مسأله اجتماعی نیز به گفته "رابرت" نسبت شیوه‌ای از رفتار است که از جانب نظم اجتماعی به عنوان تخلف از هنجارهای مورد تأیید جامعه تلقی می‌شود. مسأله اجتماعی واقعیتی است که با کیفیت زندگی مطلوب ناسازگار است و از سوی عوامل اجتماعی از قبیل تضادهای گروهی ایجاد یا تقویت می‌شود و همواره راه‌حل اجتماعی خاصی را می‌طلبد.
انحراف اجتماعی، گاه انحراف از نظر آماری تعریف می‌شود و کسانی که در اطراف میانگین قرار دارند، عادی تلقی می‌شوند و بالا و پائین این حد منحرف به حساب می‌آید. "تیو" رفتار انحرافی را هر گونه رفتاری می‌داند که اجماع عمومی آن را انحرافی می‌داند.
پیشگیری از وقوع انحرافات اجتماعی و جرم در جامعه به منظور به‌سازی محیط زندگی جمعی و خانوادگی از دیگر اهداف این علم است.
هم‌چنین تداوم درمان برای پیشگیری و جلوگیری از بازگشت مجدد انحرافات اجتماعی و بررسی شیوه‌های بازپذیری اجتماعی کجروان نیز در این علم بررسی می‌شود.
انواع تعاریف از انحراف
1- رفتاری که قواعد و مقررات حاکم بر یک گروه، را مورد تعدی و تجازو قرار می‌دهد.
2- رفتاری که با انتظارات اجتماعی هماهنگ نیست.
جامعه‌شناسی انحرافات در بررسی‌های خود به چند نکته توجه می‌کند:
1- آن که اقدامات انحرافی چگونه بر زندگی انسان‌ها مؤثر واقع می‌شود، چگونه به وجود می‌آید و چگونه در طول زمان‌های مختلف باقی می‌ماند.
2- آن‌که بررسی شیوه مناسب در جمع‌آوری اطلاعات، متناسب با پدیده انحرافی به درستی صورت گیرد.