كلمات كليدي : سهام بي نام، سهام، شركت هاي سهامي، انواع سهام
نویسنده : رضا پيراني
سهام را می‌توان به اعتبار مختلف تقسیم بندی کرد. از نظر شکلی به سهام بانام و بی‌نام از لحاظ ماهیت آورده‌ای که نماینده آن است به سهام نقد و غیر نقد و ... تقسیم می‌شود. یک سهام می تواند در یک زمان واحد در دو یا چند تقسیم بندی قرار گیرد. مانند: سهام سرمایه‌ای ممتاز[1].
تعریف سهام بی‌نام. سهام بی‌نام سهمی است که ورقه راجع به آن متضمن نام صاحب سهم نیست و یا قید بانام بر روی آن درج نشده است. این سهام به صورت سند دروجه حامل تنظیم شده است[2].
رژیم حقوقی سهام بی‌نام. حقوق صاحب سهم بی‌نام برگرفته از ورقه سهم است که به صرف قبض و اقباض قابل انتقال به دیگری است و هیچ تشریفات خاصی برای انتقال آن ضرورت ندارد. البته لازم بذکر است که نقل و انتقال آن تابع مقررات اسناد دروجه حامل ماده 320 قانون تجارت به بعد می‌باشد و در صورت سرقت و یا مفقود شدن نیز باید به این مواد رجوع شود[3].
شرایط گواهی سهام بی‌نام. در ماده 30 لایحه قانونی 1347 مقرر شده است که: ((مادامی که تمام مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی‌نام یا گواهینامه موقت بی‌نام ممنوع است. به تعهد کننده اینگونه سهام گواهینامه موقت بانام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است.) ) از این ماده دو نتیجه حاصل می شود،
اولا: پرداخت مبلغ پرداخت نشده سهم تضمین می شود. در غیر این صورت شرکت نمی داند به هنگام وصول مبلغ پرداخت نشده سهم چگونه عمل نماید و به چه کسی مراجعه کند.
ثانیا: شرکت نمی تواند از ابتدا اقدام به انتشار سهام بی نام نماید ولو اینکه به هنگام پذیره نویسی ورقه تعهد سهام بی نام در اختیار پذیره نویس قرار داده باشد و آنها نیز با اینگونه ورقه اقدام به ابتیاع نموده باشند. در این صورت نیز صدور سهم بی نام تا پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهام شرکت معلق خواهد ماند(4). با این حال گواهینامه موقت سهام بی نام، در حکم سهام بی نام است و از لحاظ مالیات بر درآمد، مشمول مقررات سهام بی نام می باشد. (ماده48 و تبصره آن از قانون مالیات های مستقیم مصوب 3/12 /1366 .)
از آنجایی که متعهد ابتیاع سهم، مسئول پرداخت مبلغ اسمی آن می باشد و در صورتی که سهم خود را قبل از تادیه تمام مبلغ اسمی آن به دیگری انتقال دهد، بعد از انتقال دارنده سهم (یعنی خریدار) مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی آن خواهد بود (ماده 34 لایحه قانونی 1347). بدین جهت اگر سهم مورد انتقال بی نام بوده باشد بر اساس بند 2 ماده 244 لایحه قانونی 1347 فروشنده قابل تعقیب کیفری است.
((اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا یک سال، یا به جزای نقدی از پنجاه هزار ریال تا پانصد هزار ریال، یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد: ...
2- هر کس سهم بی نام را قبل از آن که تمام مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد، صادر کند و یا بفروشد، یا به معرض فروش گذارد.))
تبدیل سهام بی نام به سهام با نام .
تعریف. تبدیل سهام عبارت است از: تغییر نوع سهام شرکت از سهام بی نام به سهام با نام شرکت و بالعکس به موجب مفررات اساسنامه یا تصمیم مجمع عمومی فوق العاده شرکت. (ماده 43 لایحه قانونی 1347 )
مراحل تبدیل سهام بی نام به سهام با نام. در مواد 44 و 45 و 46 و 48 و 49 و 50 لایحه قانونی 1347 نحوه تغییر سهام بی نام به سهام با نام آمده است که در هشت مرحله آورده می شود:
الف.مهلت مراجه به شرکت برای تبدیل سهام.
ب. بطلان سهام بی نام تسلیم نشده در مهلت معین به شرکت و صدور سهام با نام برابر تعداد آن.
ت. فروش سهام با نام صادره در ازای تعداد سهام باطل شده.
ج. سپردن مازاد حاصل فروش سهام با نام پس از کسر هزینه‌ها به حساب بهره‌دار بانکی.
د. انتقال مازاد حاصل فروش سهام صادره به جای سهام بی‌نام باطل شده بعد از گذشت ده سال و عدم رجوع صاحبان سهام بی‌نام باطله، به خزانه دولت.
و. امکان واگذاری سهام بانام جایگزین شده به جای سهام بی‌نام باطل شده.
ه. ممنوعیت از حق حضور و رای در مجامع.
ی. مطلع ساختن مرجع ثبت شرکتها از تبدیل سهام بی‌نام به سهام بانام[4].