دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

تکنولوژی آموزشی

No image
تکنولوژی آموزشی

كلمات كليدي : يادگيري، نظام آموزشي، وسايل آموزشي، تكنولوژي آموزشي، علوم تربيتي

نویسنده : سمانه محمدي قراسويي

واژه "تکنولوژی"، غالبا فرآورده‌های صنعتی از قبیل ماشین‌آلات، کامپیوتر، رباط و آدم‌آهنی، آدم‌واره، سفینه فضایی، ماهواره و غیره را به ذهن متبادر می‌کند و تصور می‌شود مردمی که دارای محصولات صنعتی هستند، از تکنولوژی برتری برخوردارند.

تکنولوژی، عبارت از اختراعات پیچیده و شگفت‌انگیز نیست. اختراعات علمی که گاه پیچیدگی‌های بالایی هم دارند، در واقع محصول تکنولوژی هستند نه خود تکنولوژی. برای تکنولوژی چند تعریف مشخص وجود دارد:

1. تکنولوژی یعنی، علم عمل(در برابر علم محض)

2. تکنولوژی یعنی، استفاده از علم محض به منظور تغییر محیط به خواست و میل خود برای ایجاد بهبود

3. تکنولوژی یعنی، دانشی که به وسیله آن، چیزهای لازم و مورد نیاز یا مورد تقاضا فراهم می‌شوند.

در یک جمله می‌توان گفت؛ تکنولوژی، شیوه‌‌های به‌کارگیری دانش محض را تعیین کرده و راه ایجاد تغییرات مطلوب را برای ما هموار می‌سازد. استفاده از دانسته‌ها، آگاهی‌ها و اطلاعات در هر سطحی که باشد، تکنولوژی است.[1]

تکنولوژی، واژه مرکبی است که از دو واژه مستقل "تکنو" مشتق از تکنیک[2] به معنی راهکار یا روش اجرای کار و "لوژی"[3] به معنی شناخت، تشکیل شده است. پس تکنولوژی یعنی شناخت راه‌ها و روش‌های کار و عمل.

تکنولوژی آموزشی

هر کار، حرفه و صنعتی، تکنولوژی مخصوص به خود را دارد. ما می‌توانیم از تکنولوژی‌های مختلف حرف بزنیم، مثل تکنولوژی کشاورزی، تکنولوژی معماری، تکنولوژی استخراج نفت و ده‌ها بلکه صدها تکنولوژی دیگر که به حرفه‌های مختلف مربوط می‌شوند.

تکنولوژی آموزشی هم، یکی دیگر از آنهاست که در کار و حرفه آموزش و یا یاد دادن برای یاد گرفتن استفاده می‌شود. تکنولوژی آموزشی مانند هر علم دیگر، برای تولید محصولات خود که همانا روش‌ها و ابزارهایی برای بهبود و تسهیل یادگیری است، از عناصری کمک می‌گیرد که آنها مکمل یکدیگرند و بدون یکی از آنها، تکنولوژی آموزشی کامل نخواهد بود. بنابراین تکنولوژی آموزشی، تنها به‌کارگیری وسایل و ابزار یا دستگاه‌ها یا استفاده از یافته‌های تحقیقات در زمینه تئوری‌های یادگیری نیست. تکنولوژی آموزشی، با بهره‌گیری از یافته‌های تمام علوم به حل مسایل آموزشی اقدام می‌کند. بدیهی است استفاده از یافته‌های علومی که با آموزش، ارتباط نزدیک‌تر و مستقیمی دارند(مانند تئوری‌های روان‌شناسی تربیتی یا تئوری‌های یادگیری)، بیش از علومی مانند بیولوژی، گیاه‌شناسی و غیره می‌باشد.[4]

جالب است بدانیم، در هنگام بررسی واژه تکنولوژی آموزشی و یا گفتگو با معلمان مدارس و حتی مدرسان دانشگاه‌ها، درمی‌یابیم مفاهیمی که از این واژه علمی در ذهن آنها وجود دارد، بسیار متفاوت است. دلیل این گوناگونی تصورات ذهنی از یک رشته و یک واژه علمی، نحوه وارد شدن این رشته به سیستم آموزشی کشورها و به‌طور کلی تکامل مفهوم تکنولوژی آموزشی است.[5]

در سال‌های اولیه دهه 1950 که سال‌های شروع گسترش دانش تکنولوژی به عنوان یک علم مستقل می‌باشد، تکنولوژی آموزشی را آن رشته از فعالیت‌های منظمی می‌دانستند که ماشین، موارد تکنیک را برای رسیدن به هدف‌های آموزش و پرورش به یکدیگر نزدیک کند. همچنین تعریفی که کمیته مخصوص تکنولوژی آموزشی در آکادمی ملی مهندسی آمریکا ارائه می‌دهد چنین است: مجموعه‌ای از معلومات ناشی از کاربست علوم آموزشی و یادگیری در دنیای حقیقی کلاس درس، همراه با ابزار و روش‌هایی که کاربست علوم نامبرده را تسهیل کند.

در سال‌های اخیر به وسیله سازمان‌ها و گروه‌های مختلف، چندین تعریف از تکنولوژی آموزشی ارایه گردیده است که سه مورد از آنها ارایه می‌گردد.

تعریف شورای ملی تکنولوژی آموزشی انگلستان: تکنولوژی آموزشی عبارت است از، توسعه کاربرد و ارزشیابی سیستم‌ها، متون و مواد آموزشی به منظور بهبود فرایند یادگیری انسان.

تعریف مرکز ملی یادگیری برنامه‌ای انگلستان: تکنولوژی آموزشی عبارت است از، کاربرد دانش علمی در زمینه یادگیری و شرایط یادگیری به منظور بهبود اثربخشی و کارآیی تدریس و تعلیم.

تعریف کمیسیون تکنولوژی آموزشی آمریکا: تکنولوژی آموزشی عبارت است از، روش یا راه منظم،[6] طراحی،[7] اجرا[8] و ارزشیابی[9] کل فرایند[10] تدریس برحسب اهداف معین و براساس تحقیقات در زمینه یادگیری و ارتباط انسانی و به‌کارگیری منابع انسانی و غیرانسانی به منظور فراهم آوردن یادگیری و آموزش موثرتر، پایدارتر و عمیق‌تر.

تشابه هر سه تعریف در این است که هر سه، بر عملکرد اولیه تکنولوژی آموزشی یعنی "بهبود کارآیی فرایند یادگیری" تاکید دارند.[11] از تعاریف ارایه‌شده، کامل‌ترین و جامع‌ترین تعریف، مورد سوم است که بیشترین کاربرد را در ایران دارد که توجه عمیق به تعریف یاد شده، خواننده را به چند نتیجه‌گیری اساسی هدایت می‌کند که عبارتند از:

الف. تکنولوژی به کاربرد صرف ابزار و وسایل آموزشی خلاصه نمی‌شود، بلکه دامنه‌ وسیع‌تری دارد و کاربرد وسایل آموزشی به عنوان قسمتی از آن محسوب می‌شوند.

ب. نظر به اینکه تکنولوژی آموزشی، نوعی راه یا روش سیستماتیک(منظم) به حساب می‌آید، بنابراین مانند هر پدیده یا دستگاه منظم، از مجموعه قسمت‌های مختلف تشکیل‌دهنده خود بیشتر است. زیرا کنش و واکنش یا تعامل میان اجزا تشکیل‌دهنده آن منتج به آثار و تاثیرات و نتایجی می‌شود که از حاصل جمع عناصر تشکیل‌دهنده آن بیشتر است.

ج. تکنولوژی آموزشی، راه یا روشی است جهت طراحی، اجرا و ارزیابی کل فرایند تدریس و یادگیری. به عبارت دیگر ما می‌توانیم با استفاده از آن قبل از اجرای تدریس، طرح تدریس را آماده کرده و برای یادگیری فراگیران نیز طرح از پیش‌‌تدوین‌شده داشته باشیم. پس براساس طرح تهیه‌شده، تدریس را اجرا کرده و یادگیری طراحی و پیش‌بینی‌شده را در فراگیران خود به وجود بیاوریم و سرانجام از تدریس به‌عمل‌آمده و یادگیری ایجادشده، ارزیابی لازم را به عمل آوریم.

د. تکنولوژی آموزشی به منظور طراحی، اجرا و ارزیابی کل فرایند تدریس و یادگیری از یافته‌های علومی چون روان‌شناسی و علم ارتباطات انسانی بهره می‌گیرد.

ه. تکنولوژی آموزشی، ترکیب مناسبی از منابع انسانی و غیرانسانی را به خدمت می‌گیرد. به عبارت دیگر، برخلاف کاربرد صرف مواد و وسایل آموزشی و یا آموزش دیداری و شنیداری که در آنها کاربرد صرف وسایل و ابزار مادی مطرح است، در تکنولوژی آموزشی از منابع انسانی مناسب استفاده منطقی به عمل می‌آید.

و. همان‌گونه که در پایان تعریف مطرح است، استفاده از تکنولوژی آموزشی در کنار مزایای بی‌شماری که داراست، می‌تواند به ایجاد نوعی یادگیری منجر شود که ویژگی‌های آن عبارتند از: عمیق بودن، موثر بودن و پایدار بودن.[12]

در مفهوم تخصصی تکنولوژی آموزشی، اهداف نقش اساسی را در طراحی، اجرا و ارزیابی از آموزش ایفا می‌کنند. این اهداف به خودی خود شکل نمی‌گیرند بلکه عمدتا نتایج بررسی و تحلیل نیازها بر تدوین آنها تاثیر می‌گذارد.

مقاله

نویسنده سمانه محمدي قراسويي

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

پر بازدیدترین ها

No image

تکنولوژی آموزشی

Powered by TayaCMS