کالوینیسم (Calvinism)

کالوینیسم، ژان کالوین، یزدان سالاری، لوتر، آزادی خواهی، مشروطه

نویسنده : (تليخص)هیئت تحریریه سایت پژوه

نام فلسفه و مکتب سیاسی و مذهبی منسوب به ژان کالوین (1565-1509) فیلسوف و اندیشمند فرانسوی می‌باشد. وی در سال 1541 برای انجام یک سری اصلاحات مذهبی به ژنو دعوت شد و در آنجا اصلاحاتی انجام داده، نظم و انضباط شدیدی در کلیسای ژنو برقرار کرد. عقاید کالوین بعدها به هلند، اسکاتلند و آمریکا نیز رسید، با این تفاوت که در این کشورها شکل دیگری به خود گرفت که غالباً با نظر اصلی کالوین تفاوت داشت و همین تغییر شکل کالوینیسم، اهمیت سیاسی بیشتری یافته و باعث شهرت آن گردید. شکل اولیه و اصلی کالونیسم، مقاومت در برابر زمامداران سیاسی را مردود دانسته و فاقد هرگونه عنصر آزادی خواهی و مشروطه‌طلبی و اصول حکومت نمایندگی بود. هر جا که کالوینیسم محیطی آزاد برای نمو داشت، تشکیل یک حکومت یزدان سالاری را می‌داد که در نتیجه اتحاد کشیشان با طبقه متوسط به وجود آمده بود؛ از خصوصیات این حکومت‌ها عدم مشارکت توده مردم در بافت طبقه حاکم است و به طور کلی این نوع حکومت‌ها، زورگو و غیر آزادی خواه و ارتجاعی هستند.

کالوین نیز مانند لوتر معتقد به اطاعت کورکورانه همه مردم از دولت بود، ولی این قسمت از اعتقادات وی در کالوینیسم پس از وی تعقیب نشد. از نقاط قابل توجه عقاید کالوین این است که وی توام به فلسفه جبر و اختیار اعتقاد داشت، در حالی که این دو با یکدیگر در تضاد هستند. کالوینیسم در اسکاتلند، اصول حکومت نمایندگی را به روش خاصی به مرحله اجرا درآورد که از لحاظ سیاسی قابل اعتنا بود. همان طوری که گفته شد، کالوین نیز مانند لوتر حق شورش افراد جامعه علیه دولت را رد کرد اما دو استثنا در این مورد قائل شد:

الف) مقاومت منفی علیه پادشاه را در صورتی که اقدامات او بر ضد دستورات خداوند باشد پذیرفت و اظهار کرد: گرفتار شعله آتش شدن بهتر از تسلیم در مقابل تصمیم غیر عادلانه است .

ب ) در صورتی که قانون اساسی مملکت، فرمانروایان خاصی برای مراقبت ملت تعیین نمایند، مداخله این فرمانروایان جایز است.

در قبال مراقبت ملت، فرمانروایان جامعه حق دارند به حاکم جامعه، رعایت اصولی را متذکر شوند. با وجود دکترین مذکور که مبتنی بر اطاعت از دستگاه حکومت است، مذهب پروتستان در مبارزه با کلیسا و سلاطین مقتدر کاتولیک همگام با لیبرالیسم گردید و در پیکار علیه رژیم‌های مقتدر زمان شرکت کرد. کالوینیسم به طور کلی اعتقادی به سلطنت نداشت. کالوین معتقد بود، قدرت سیاسی باید مرید قدرت روحانی باشد ولی برای اقتدار روحانی ارزش بیشتری قائل بود.