حفصه بنت عمر

كلمات كليدي : عمربن خطاب، حفصه، خنيس، پيامبر(ص)

نویسنده : قدسيه خدامي

حفصه دختر عمر بن خطاب همسر رسول خدا مادرش زینب بنت مظعون، خواهر عثمان بن مظعون بود. 5 سال پیش از بعثت به دنیا آمده است. منابع اصلی تاریخ از زمان اسلام آوردن او سخنی به بیان نیاورده‌اند. او از زنان مهاجر و ابتدا همسر خنیس بن خدافة بن قیس بن عدی سهمی بود. خنیس در جنگ بدر همراه رسول خدا بود اما مریض می‌شود و در بدو بازگشت پیامبر از بدر می‌میرد. حفصه در سال سوم هجرت به عقد رسول خدا در می‌آید. حضرت مهر او را چهارصد درهم قرار می‌دهد.

شیعه و سنی در مورد منش و رفتار حفصه با پیامبر روایاتی را ذکر کرده اند که به طور کلی چهرۀ مثبتی از او ارائه نمی‌دهد؛ بلکه بیشتر نمایان‌گر بی‌توجهی او به شأن و مقام پیامبر و بی‌احترامی و بدزبانی اوست. در روایتی آمده است که بین ایشان و حفصه سخنی پیش آمد. رسول خدا فرمود: آیا کسی را بین خود قرار دهیم؟ حفصه گفت بله. پس پیامبر نزد عمر فرستاد. زمانی که عمر داخل شد فرمود: سخن بگو حفصه گفت: ای رسول خدا تو سخن بگو و چیزی جز حق نگو! عمر دوباره بر او سیلی زد. پیامبر فرمود: دست بردار! عمر گفت: ای دشمن خدا! پیامبر جز حق نمی‌گوید. قسم به خدایی که او را مبعوث کرده اگر مجلس او نبود دست برنمی‌داشتم تا بمیری.

در جریان نفقه خواستن زنان پیامبر از ایشان سخنانی بیان شد که موجب آزردگی خاطر ایشان شد. حفصه به پیامبر گفت: اگر ما را طلاق می‌دادی در قوم خود هم ‌کفوی برای خود می‌یافتیم. رسول خدا ناراحت شد. وحی قطع شد و سپس این آیه نازل شد:

«یا ایّها النَبیّ قُل لأزواجِکَ اِن کُنتُنّ تُردنَ الحَیوةَ الدُنیا فَتعالین امَتِعکُنّ و اُسَرحکُنّ سراجاً جمیلاً» (احزاب/ 28)

«ای پیامبر به همسرانت بگو اگر زندگی دنیا و زرق و برق آن را می‌خواهید بیایید با هدیه‌ای شما را بهره‌مند سازم و شما را به طرز نیکویی رها سازم»

پس از آن پیامبر همسران خود را خواند و آنان را بین ماندن یا جدا شدن مخیر ساخت و آنان پیامبر را برگزیدند. البته نقل‌هایی در مورد طلاق حفصه وجود دارد. چنان‌که نقل شده است:

«رسول خدا حفصه را طلاق داد، سپس او را بازگرداند. اهل سنت در برخی روایات آورده‌اند که جبرئیل پیامبر را به مراجعت امر کرد؛ زیرا حفصه روزه‌دار وشب زنده دار بود». البته خدشه‌های روشنی به این روایت وارد است. از آن جمله:

1- روایت مذکور مرسل است.

2- نسائی، ابوداوود، ابن ماجه، جملگی روایت اول را نقل کرده‌اند و اشاره‌ای به سخن جبرئیل نداشته‌اند.

3- در تمامی کتب تاریخی اهل سنت هیچ نقلی بر این دو ویژگی حفصه دلالت ندارد.

4- آیۀ چهارم سورۀ تحریم بر انحراف حفصه دلالت دارد و با این دو ویژگی ناسازگار است.

بنابراین هیچ دلیل عقلی مبنی بر این مسأله وجود ندارد.

سرانجام وی در سال 45 از دنیا می‌رود و مروان، والی مدینه بر او نماز می‌خواند. مروان میان ابوهریره و ابوسعید جلوی جنازۀ حفصه بود و از خانۀ ال حرم تا خانۀ مغیره او جنازه را حمل می‌کرد و از خانۀ مغیره تا قبرش ابوهریره آن‌را حمل می‌کرد و در بقیع به خاک سپرده ‌شد.