صندوق كودكان ملل متحد، يونسف، سازمان ملل متحد، اركان يونسيف، برنامه ها، انتقادات، علوم سياسي
نویسنده : فاطمه كاشف الغطاء
صندوق کودکان ملل متحد که بیشتر با نام اختصاری آن یونیسف(United Nations International Children's Emergency Fund) خوانده‌می‌شود،[1] در۱۱ دسامبر۱۹۴۶(۱۳۲۵شمسی) با هدف تأمین نیازهای فوری کودکان اروپا در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و به توصیه شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد و تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایجاد شد.
در اکتبر۱۹۵۳، مجمع عمومی ملل متحد این سازمان را به‌عنوان یکی از سازمان‌های دائمی ملل متحد شناخت و نام آن‌را از "صندوق بین‌المللی اضطراری کودکان سازمان ملل" به نام فعلی تغییر داد.[2] ستاد یا مقر یونیسف در نیویورک بوده و وظیفه‌ی آن کمک‌رسانی به کودکان و مادران و توسعه‌ی کشورهای در حال توسعه است. این آژانس با بودجه داوطلبانه اداره می‌شود و بر مشارکت مالی دولت‌ها و بخش خصوصی و آحاد مردم تکیه دارد و برنامه‌های آن در راستای کمک به جوامع در حال توسعه برای پیشرفت سلامت و رفاه کودکان بوده‌است.[3]
مدیرعامل آژانس یونیسف،"کارول بلامی" که پیش‌تر وزیر کشاورزی ایالات متحده بود، در پایان دوره‌ی کاری خود جایش را به،"آن و نمان" داد و او از می ۲۰۰۵ با هدف افزایش تمرکز سازمان بر اهداف توسعه‌ی هزاره سوم مسوولیت خود را آغاز نمود.[4]
ارکان یونیسف
· هیأت اجرایی: متشکل از نمایندگان ۴۱ دولت عضو است که برای مدت سه سال از طرف شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد انتخاب می‌شوند؛
· دبیرخانه: یک مدیر اجرایی به‌عنوان رئیس دبیرخانه از سوی دبیرکل سازمان ملل و با مشورت هیأت اجرایی انتخاب می‌شود؛
· دفاتر منطقه‌ای: این دفاتر به سازمان‌های مختلف دولت‌های عضو در اجرای برنامه‌های مشترک یاری می‌دهند:
· آفریقای شرقی و جنوبی – نایروبی
· افریقای مرکزی و غربی – آبیجان
· آمریکا - بوگوتا
· آسیای شرقی و پاکستان – بانکوک
· خاورمیانه و شمال آفریقا – امان
· آسیای مرکزی و جنوبی – دهلی نو[5]
برنامه‌‌ها
اگرچه یونیسف کمک‌رسانی به سراسر جهان را در دستور کار قرار داده‌است، ولی عمدتا در نواحی فقیرتر آفریقا فعالیت می‌کند و اهداف خود را بیشتر در راستای سیاست حمایت از حقوق بشر(کودکان) و انسان‌محور طراحی کرده است.
این آژانس در حال حاضر پنج اولویت اساسی را دنبال می‌کند: بقاء و رشد کودکان؛ آموزش و تحصیلات پایه براساس برابری جنسی(شامل تحصیل برای دختران)؛ حفاظت از کودکان در برابر خشونت، سوء استفاده و تجاوز؛ HIV/ایدز و سیاست حمایت از مشارکت در حقوق کودکان. براساس این اولویت‌ها، حوزه‌ی عملکرد یونیسف، شامل رشد در دوران کودکی، تحول و مشارکت در دوران جوانی و مهارت‌های زندگی بر اساس آموزش و تحصیل می‌باشد.
عملکردها
1- حمایت در دوران کودکی: یونیسف یک روش کلی مبتنی بر مدارک عینی را برای دوران آغاز زندگی بچه‌ها دنبال می‌کند که شامل اصول زیر می‌باشد:
· پیشگیری و درمان شامل ایمن‌سازی، تغذیه‌ی مناسب، آب سالم و بهداشت اولیه که باید برای کودکان، مراقبان آنها و جامعه‌ای که آنها در آن زندگی می‌کنند، فراهم آید.
· بچه‌ها باید در بدو تولد شناسنامه دریافت کنند و از سوء استفاده و بی‌توجهی در امان بمانند و با عشق و مراقبت‌های روانی و اجتماعی رشد کرده و از امکانات تحصیلی برخوردار باشند.
· دختران و زنان نیز به‌عنوان حامیان اصلی کودکان باید به‌طور خاص از تغذیه، مراقبت‌های بهداشتی، تحصیل و پشتیبانی خانواده برخوردار بوده و به حقوق ایشان احترام گذاشته شود آنها نیازمند اطلاعات در مورد سلامت و ریسک‌های زندگی در مورد خویش و فرزندان‌شان در اثر تعداد بارداری و شیردادن به نوزادهایشان هستند.[6]
2- تحصیل: بی‌شک تحصیل سبب ارتقاء زندگی عموم مردم و از جمله کودکان می‌شود. تحصیل زنان جوان به آنها دید روشنی در مورد نسل‌های فعلی و آینده می‌بخشد و اثرات خاصی بر اولویت‌های یونیسف خواهد داشت. مثل بقای کودکان در خانواده، مصون‌سازی و حفاظت از کودکان.
هدف یونیسف توجه بیشتر به تحصیل دختران، اطمینان از باقی‌ماندن آنها در مدرسه و تجهیز آنان به ابزار اساسی موفقیت در زندگی‌شان است، بنابراین به‌عنوان بخشی از تلاش برای تضمین بهره‌مندی دختران و پسران از حق آموزش از استراتژی تسریع پیشرفت در ثبت‌نام دختران در ۲۵ کشور برگزیده طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵م استفاده می‌کند.
3- حفاظت از کودکان: هر روز بچه‌ها را وادار می‌سازند به نیروهای نظامی بپیوندند، خودفروشی نمایند، در کارگاه‌ها به کارهای سخت بپردازند و به‌عنوان خدمت‌کار مشغول به کار شوند. از بچه‌ها سوء استفاده می‌شود و مورد خشونت قرار می‌گیرند و نتیجه این‌که افرادی بی‌سواد و فقیر خواهند شد. یونیسف به‌طرق مختلف تلاش می‌کند تا از حقوق بچه‌ها حفاظت و حمایت نماید و مانع از به خدمت‌گیری آنان در جنگ‌ها، به کارگماردن آنان در بخش‌های دولتی و خصوصی و گروه‌های مدنی گردند. در کنار این تلاش‌ها یونیسف از شبکه اطلاعاتی حقوق کودکان که یک شبکه بین‌المللی است حمایت می‌کند.
4- ارتقاء سلامت کودکان از طریق مصون‌سازی مثبت: مصون‌سازی روش مستقیمی است که برای ارتقا سلامت بچه‌ها در ۲۰ سال اخیر در سراسر دنیا به کار گرفته شده است اما هر سال بیش از ۲ میلیون کودک در اثر امراضی که با واکسن ارزان قیمتی قابل پیشگیری هستند، جان خود را از دست می‌دهند. مقصود از مثبت در این روش مصون‌سازی مضاعفی است که می‌توان با واکسیناسیون همراه کرد. سایر برنامه‌های آموزشی طیفی از آموزش مصرف مکمل‌های غذایی گرفته تا روش‌های مبارزه با حشرات خطرناک که جملگی از روش‌های تاثیرگذار برای حفظ سلامت کودکان هستند، را شامل می‌شود.[7]
5- ایدز(HIV): اینک ۱۰میلیون کودک در اثر بیماری ایدز بی‌سرپرست شده‌اند. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۱۰ فقط در نواحی صحرای آفریقا بیش از ۱۰ میلیون کودک در اثر ایدز والدین خود را از دست بدهند. نیمی از افراد آلوده به این عفونت‌های جدید مردم زیر ۲۵ سال هستند و البته دختران و افراد جوان‌تر بیش از پسران در معرض خطر قرار دارند . تلاش برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست، سپردن بچه‌ها به دیگران و ارائه خدمات به جوانان حساس و پشتیبانی از محیط‌های خانوادگی اجتماعی و قانونی از جمله تلاش‌های یونیسف است. این نهاد برنامه‌های چندی را هم برای کنترل رفتارهای جنسی کودکان به صورت اینترنتی و غیر اینترنتی دردست اجرا دارد.[8]
انتقادات نسبت به عملکرد یونیسف
یونیسف یک سازمان جهانی است که به امور کودکان می‌پردازد. بیش از ۶۰ سال از تأسیس این نهاد می‌گذرد و به مرجع اول سازمان‌های دولتی و غیردولتی تبدیل شده‌است و بیش از هر سازمان دیگری به جمع‌آوری اطلاعات و تحقیق در مورد کودکان اهتمام دارد و راجع به ابعاد مختلف سلامت و محیط‌های زندگی کودکان می‌پردازد. همچنین در سراسر دنیا هدایت کمک‌های مالی را برای کودکان نیازمند به‌عهده دارد، اما گروه‌ها، دولت‌ها و افراد بسیاری یونیسف را به‌خاطر کوتاهی در تامین نیازهای گروه مورد حمایت خود و تامین منافع آنان، مورد انتقاد قرار داده‌اند؛ از جمله انتقادات اخیر از یونیسف می‌توان به شکست این نهاد در مقابله با برده‌داری در سودان، سیاست آن در امر مقابله با ترویج مصرف غذاهای تکمیلی بجای شیر مادر در بیمارستان‌های کشورهای در حال توسعه و توسل به اعلامیه جهانی حقوق کودک سال ۱۹۹۰ که تمام کشورهای دنیا به جز ایالات متحده و سومالی آن‌را تصویب کرده‌اند، اشاره کرد.[9]
از سوی دیگر یونیسف یک سازمان بین‌المللی است و لذا برای دولت‌ها از اعتبار خاصی برخوردار است و به‌همین خاطر در تمام کشورهای دنیا فعالیت دارد و حتی گاهی از نقض حقوق بشر در کشورهای دنیا سخن می‌گوید ولی به‌خاطر وجود برخی گرایش‌های سیاسی مورد انتقاد است. برای مثال، درحالی‌که هدف این نهاد تأمین بودجه برای سازمان‌های غیرسیاسی و غیردولتی است، در گزارش سازمان‌های غیردولتی اخیرا اسرائیل از حمایت یونیسف از گروه فلسطینی PYALARA انتقاد نموده‌است، که به چه دلیلی از یک سازمان سیاسی حمایت می‌کند؟ یونیسف نیز در دفاع از خود عنوان داشته که این گروه حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بی‌خانمان فلسطینی را به‌عهده دارد و دارای گرایشات سیاسی نمی‌باشد.
کلیسای کاتولیک نیز از یونیسف بخاطر رد هدایای واتیکان انتقاد نموده است. واتیکان به استناد گزارشات انجمن زندگی آمریکا، معتقد است که بخشی از بودجه یونسف صرف جراحی و سقط جنین(امور بهداشتی) می‌شود. طرح این‌گونه اعمال حمایتی از طرف یونیسف همواره مورد انتقاد کلیسای کاتولیک قرار گرفته و به‌همین دلیل یونیسف هدایای ارائه شده از طرف کلیسا به این سازمان را رد کرده‌است. دلیلی که در مقابل این انتقادها و محکومیت‌ها مطرح است بیان می‌دارد که یونیسف اطلاعات زیادی را در مورد اقدامات احتمالی در مورد دختران که در جنگ‌های داخلی، در خطر و تهدید تجاوز جنسی سربازان قرار دارند منتشر می‌کند و آموزش مقابله با ایدز و کاهش زایمان‌های ناخواسته را در دستور کار خود قرار داده و این طرح‌ها نیز در جهت حمایت از دختران و زنان و کنترل موالید، مطرح می‌شود.[10]
فعالیت‌های یونیسف در ایران
ایران در سال ۱۳۶۳، به پیمان‌نامه حقوق کودک پیوست و یونیسف هم‌کاری خود را با ایران درسال ۱۳۷۳، آغاز کرد. بین سال‌های ۱۳۶۳و ۱۳۶۷، یونیسف در مجموع به پشتیبانی از برنامه‌های بهداشتی مانند ترویج تغذیه با شیر مادر، واکسیناسیون و مبارزه با بیماری‌های اسهالی کودکان پرداخت. طی سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۱، این هم‌کاری‌ها در زمینه‌های دیگری مانند تقویت و گسترش شبکه بهداشتی درمانی کشور و همچنین برنامه‌های سلامت مادران، تغذیه، مبارزه با کمبود ریزمغذی‌ها و عفونت‌های حاد تنفسی گسترش یافت.[11]