شرح حال اصحاب پیامبر (ص)
سلام ودرود خداوند بر آخرین فرستاده الهی، خاتم پیامبران حضرت محمد‌بن‌عبدالله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آن پیام آور رحمت ومهربانی که به همه انسانها درس کرامت وبزرگواری آموخت و بی شک امروز جهانِ انسانیت مدیون تلاش آسمانی و کوشش بی وقفه آن حضرت ویاران خستگی ناپذیر اوست .
گاه بر شیعیان ایراد گرفته می شود که در زمینه صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علی‌‌وآله) کاری انجام نداده اند وبیشتر کتابهایی که در این زمینه نوشته شده است از اهل سنت است واز سوی دیگر آثار نگاشته شده نیز به زبان عربی و به صورت تک‌نگاری است. از این رو جای خالی کتابی منسجم که شرح حال تمامی صحابه را در بر گیرد احساس می شد.
لذا پژوهشکده باقرالعلوم (علیه السلام ) تصمیم گرفت تا در زمینه صحابه کاری انجام دهد به همین دلیل بخشی با عنوان گلشن اصحاب النبی ( صلی الله علیه وآله) راه اندازی شد.
برای شروع کار تصمیم گرفته شد اثر مرحوم عالمی دامغانی با عنوان «پیغمبر و یاران او» از ورثه آن مرحوم خریداری و احیاء گردد که این کار خوشبختانه در اسرع وقت صورت گرفت و این کتاب که بر اساس حروف الفبا تدوین شده و به بررسی زندگی 266نفر از صحابه پرداخته است صرف نظر از ایراداتی که دارد هم اکنون به عنوان متن اصلی در تک تک پرونده ها لحاظ می شود.
ارکان این واحد علمی عبارت است از:
1- تشکیل پرونده علمی
2- استاد ناظر
3- محققین
4- ویراستاری
1- بخش پرونده علمی: اساس و زیر بنای کار گلشن بر این بخش استوار است زیرا این بخش باید منابع و مواد خام جهت نگارش را که مهمترین بخش یک تحقیق علمی است ، تهیه نماید.
این کار عظیم علمی به چند صورت انجام گرفته است :
الف : تهیه منابع اعم از کتاب و نرم افزارهای مورد نیاز
ب: اینترنت
ج: بهره گیری از مخزن کتابخانه و گروه حدیث پژوهشکده
بدین صورت برای هر یک از صحابه مورد نظر پرونده علمی تشکیل داده می‌شود که هر پرونده از متن اصلی ومنابع تشکیل شده است .
متن اصلی: کتاب پیغمبر و یاران او
منابع: در این قسمت به متن اصلی پرونده بیش از 200مورد از منابع طراز اول تاریخی اضافه می شود.سپس پرونده در اختیار محققین قرارگرفته تا محقق محترم ضمن مطالعه منابع ضمیمه شده مطالب جدید را به متن اصلی بیفزاید و آدرس مطالب ذکر شده توسط آن مرحوم را اصلاح وبه یکسان سازی متن بپردازد.
2- استاد ارزیاب : چنین کار تاریخی نیاز به دقت خاصی دارد و این کار از کسی بر می آید که در این زمینه تخصص لازم را داشته باشد. این کار پر زحمت نیز به استاد گرانقدر حضرت حجه الاسلام والمسلمین محمد هادی یوسفی غروی (مد ظله العالی ) که از اساتید به نام حوزه ودانشگاه هستند سپرده شد. استاد یوسفی غروی کتب متعددی را به رشته تحریر در آورده اند که اثر معروف ایشان در زمینه تاریخ اسلام با نام موسوعه التاریخ الاسلامی فعلا در پنج جلد و به زبان عربی به چاپ رسیده، می‌باشد که امروزه اکثر محققین به عنوان یکی از منابع و مصادر از آن استفاده می نمایند.
هر پرونده پس از تکمیل توسط محققین در اختیار ایشان قرار می گیرد تا هم ازلحاظ سیر تاریخی وهم از لحاظ منابع وهم از لحاظ محتوای کار مورد بررسی قرار گیرد .
3- محققین : زحمت اصلی کار بر دوش محقق است که با مطالعه منابع جدید اضافه شده و متن اصلی آن را به صورت دقیق و علمی تدوین و تکمیل نماید که در این راستا نیازمند به افراد متخصص دراین زمینه بودیم. تاکنون بیش از 25نفر از محققین با این بخش همکاری می نمایند .
قابل ذکر است جذب وگزینش محقق بر اساس تخصص شخص است. افرادی که دارای تحصیلات ارشد تاریخ یا سطح 3 حوزوی هستند به شرط دارا بودن توان علمی گزینش می‌شوند.
در همین راستا از کسانی که حائز شرایط هستند دعوت به عمل می آید تا در این زمینه ما را یاری رسانند.
4- ویراستاری : از آنجایی که محقق محترم متنی را به متن اصلی اضافه می نماید، متن دو گانه به نظر می رسدکه نیاز به ویرایش دارد که این کار نیز توسط یکی از اساتید دانشگاه صورت می گیرد .
اهداف اصلی :
الف – منبعی قابل اعتماد و متقن برای پژوهشگران
ب – معرفی اصحاب از دیدگاه محققین شیعه به جهان اسلام
ج – ارائه الگوهای مناسب به جامعه
د – آشنا شدن عموم جامعه تحصیل کرده با شرح حال اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) اهداف فرعی :
الف – معرفی یاران پیامبر به مردم و خصوصا نسل جوان
ب – احیاء آثار گذشته و تدوین آنها با قلم امروزی
مخاطبین طرح :
الف – طلاب علوم دینی
ب – دانشجویان ( خصوصا رشته تاریخ اسلام )
ج – علاقمندان به زندگی پیامبر(صلی الله علیه وآله ) و یارانش
شیوه انتخاب اصحاب :
الف – کسانی که نسبت به شیعه و اهل بیت ( علیهم السلام ) نگرش مثبت دارند.
ب – داری شرح حال قابل اعتناء هستند ( به غیر از ویژگی های شخصی)
شیوه تدون مطالب :
به طور انبوه با محققان بسیار که هریک اصحاب خاصی را بر عهده گرفته و با مدیریت واحد جهت هماهنگی و قلم یکسان
محدوده انجام کار : با توجه به کارهای انجام شده در موردصحابه بنا بر این است که بیش از یکصد نفر از صحابه را به تعدادی که مرحوم عالمی دامغانی ذکر کرده‌اند بیفزاییم تا انشاءالله شرح حال 400صحابه را ذکر کرده باشیم و نتیجه کار در 6 مجلد و یک لوح فشرده عرضه خواهد شد .
لازم به ذکرست از مجموعه حاضر، حروف الف تقریبا در مرحله نهایی شدن است و امید است در پایان سال 1386 برای چاپ آماده شود. البته قراراست این اثر به زبان عربی ترجمه شده و در اختیار علاقمندان قرار گیرد . امیدواریم این تلاش اندک مرضی خدا ورسول اعظم اسلام (صلی اله علیه وآله ) قرارگیرد .